Το «κάτι» είναι καλύτερο από το τίποτα για την Ελλάδα

19/6/2017

Του Martin Sandbu

Υπήρξε κάποια πρόοδος στο Eurogroup, μικρή αλλά σημαντική, σημειώνει η στήλη Free Lunch των FT. Οι Ευρωπαίοι πέταξαν το τενεκεδάκι παρακάτω αλλά σημάδια ανάκαμψης υπάρχουν και υποβοηθούνται από κινήσεις άρσης της αβεβαιότητας.

Στις αρχές του μήνα, η στήλη Free Lunch έθεσε το τι θα έπρεπε να πετυχαίνει μια καλή συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και των πιστωτών της. Αυτή που επετεύχθη την προηγούμενη εβδομάδα ήταν λιγότερη απ’ αυτό.

Ο συνάδελφός μου Jim Brunsden είχε δίκιο όταν έγραφε ότι η συμφωνία «περιπλέκεται από τις διαφωνίες που πεισματικά υφίστανται στο πρόγραμμα από τότε που σχεδιάστηκε από τους Ευρωπαίους ηγέτες το 2015».

Ο άμεσος «γκρεμός» του Ιουλίου αποφεύχθηκε, καθώς οι πιστωτές συμφώνησαν να εκταμιεύσουν την επόμενη δόση, αρκετή για την αναχρηματοδότηση των δισεκατομμυρίων ομολόγων που λήγουν τον Ιούλιο.

Αυτό είναι καλοδεχούμενο, αλλά δεν ήταν ποτέ σοβαρά υπό αμφισβήτηση. Υπό αυτή την έννοια το 2017 δεν αναπαρήχθησαν τα λάθη του 2015, όταν η Αθήνα ήρθε κοντά στην πτώχευση σε ένα ομόλογο που είχε η ΕΚΤ, κάτι για το οποίο η κεντρική τράπεζα θα μπορούσε κάλλιστα να την οδηγήσει εκτός ευρώ.

Μια συμφωνία βραχυχρόνιας αναχρηματοδότησης αναμένονταν ξεκάθαρα από τις αγορές: προκαταβολικά οι μετοχές ενισχύθηκαν σημαντικά τις τελευταίες λίγες εβδομάδες των διαπραγματεύσεων ενώ μετοχές και ομόλογα πήδηξαν λίγο υψηλότερα στη είδηση της ολοκλήρωσης των συζητήσεων.

Ολ’ αυτά μπορούσαν και θα έπρεπε να έχουν συμφωνηθεί πέρυσι, κάτι που θα έδινε στην ελληνική οικονομία περισσότερο χώρο να αναπνεύσει και προβλεψιμότητα για να αναπτυχθεί. Η καθυστέρηση αποδεικνύει το πόσο η δυσπιστία της Αθήνας κάνει την οικονομική κατάσταση χειρότερη και καθιστά δυσκολότερο η Ελλάδα να κάνει αυτό που απαιτείται από αυτή.

Ακόμα σημαντικότερο είναι το ότι οι συζητήσεις δεν τελείωσαν καθ’ ολοκληρία την μεσοπρόθεσμη αβεβαιότητα γύρω από τους όρους της εξυπηρέτησης του χρέους που οφείλει η Αθήνα. Για να γίνει αυτό απαιτείται πλήρης προσδιορισμός του πως θα μοιάζει η εξυπηρέτηση χρέους της Ελλάδας τα επόμενα χρόνια, χωρίς αυτό το ΔΝΤ δεν θα ξεκαθαρίσει (κάτι που επίσης χρειάζεται για την προβλεψιμότητα) το ποιος θα είναι ο ρόλος του στο πρόγραμμα. Αυτή η αβεβαιότητα θα συνεχίσει να πιέζει την οικονομική δραστηριότητα.

Παρ’ όλ’ αυτά υπήρξε κάποια πρόοδος, μικρή, αλλά σημαντική. Η τελική δήλωση του Eurogroup -οι χώρες της ευρωζώνης που εγγυήθηκαν τον δανεισμό μέσω του κρατικού ταμείου διάσωσης- περιλαμβάνει αριθμό θετικών δεσμεύσεων.

Ενώ περιλαμβάνει σχέδια για περαιτέρω φορολογικές και συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις με στόχο να βελτιωθούν τα οικονομικά της Ελλάδας, επιτρέπει μελλοντική δημοσιονομική τόνωση σε ενδεχόμενη βάση. Αυτό φαίνεται πως σημαίνει ότι αν η ανάπτυξη πάρει τα πάνω της τα επιπλέον έσοδα μπορούν να επιστρέψουν στην οικονομία αντί να χρησιμοποιηθούν για να πληρωθούν περισσότερα χρέη.

Για την μελλοντική εξυπηρέτηση χρέους οι Ευρωπαίοι πιστωτές για άλλη μια φορά απαρίθμησαν τα είδη ελάφρυνσης που θα εξετάσουν για να κρατήσουν τις πληρωμές εντός συγκεκριμένων ορίων, τα οποία «είναι έτοιμοι να εφαρμόσουν» το 2018. Και είναι ιδιαίτερα σημαντική η δέσμευση να «επαπροσδιορίσουν» κάποια από αυτά τα μέτρα αν η ανάπτυξη είναι εν τέλει διαφορετική από αυτή που εκτιμάται σήμερα.

Αυτό θα βοηθήσει τους πιστωτές να «ξεφύγουν» με μικρότερη ελάφρυνση χρέους αν η Ελλάδα πετύχει μια θετική αναπτυξιακή έκπληξη, αλλά επίσης τους δεσμεύει σε περισσότερα αν η ανάπτυξη είναι ήπια. Είναι μια πιο αδύναμη εκδοχή από την απόλυτη σύνδεση ΑΕΠ/αναδιάρθρωσης χρέους που η στήλη Free Lunch υποστήριξε.

Ολ’ αυτά δεν ήταν αρκετά για να μπει πλήρως το ΔΝΤ στο πρόγραμμα. Ήταν όμως αρκετά ώστε η Κριστίν Λαγκάρντ να ανακοινώσει ότι θα υποβάλει στο συμβούλιο του ΔΝΤ πρόταση για «standby agreement», κάτι που είναι περισσότερο ένα ευχολόγιο παρά μια οριστική συμμετοχή στο πρόγραμμα. Η Λαγκάρντ στοχεύει το Συμβούλιο και έχει εξετάσει και (ελπίζεται) να έχει εγκρίνει την πρότασή της ως τις 27 Ιουλίου.

Έτσι, παρότι η αβεβαιότητα δεν έχει αρθεί όσο αποφασιστικά θα μπορούσε και θα έπρεπε, σταδιακά μειώνεται. Το δημοσιονομικό σφίξιμο παραμένει, και όπως έχουμε υποδείξει στο παρελθόν είναι η αλλαγή στη δημοσιονομική θέση και όχι το επίπεδο που επηρεάζει την ανάπτυξη. Η Ελλάδα λίγο πολύ έφτασε στο σημείο της δημοσιονομικής ισορροπίας και με λίγη περαιτέρω δημοσιονομική προσαρμογή που έρχεται, η ανάπτυξη μπορεί να πάρει τα πάνω. Υπάρχουν ήδη πολλά σημάδια ανάκαμψης: ευρεία αύξηση απασχόλησης και ισχυρή αύξηση στη βιομηχανική παραγωγή και τις κατασκευές.

Οποιαδήποτε κίνηση προς ένα περισσότερο προβλέψιμο οικονομικό περιβάλλον θα ενίσχυε αυτές τις εξελίξεις. Τα οικονομικά δεδομένα, που ωραία απέδωσε η Νεκταρία Σταμούλη σε άρθρο της στη WSJ για τη συμφωνία, ανέδειξαν πόση οικονομική δραστηριότητα μένει πίσω από την ριζική αβεβαιότητα πέρα από τις αδιαμφισβήτητες ελλείψεις στην οικονομική διακυβέρνηση και ένα παραλυμένο τραπεζικό σύστημα.

Έτσι, ενώ η ευρωζώνη έχει ξανά κατά κύριο λόγο πετάξει το τενεκεδάκι παρακάτω, ακόμα και μια μικρή πρόοδος είναι πολύ καλύτερη από καθόλου.

Πηγή