Έρχεται η Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων

11/3/2012

Πού μπορεί να οδηγήσει ο διαχωρισμός των «27» σε ομάδες και υποομάδες

Στα καθιερωμένα πρωτοχρονιάτικα προγνωστικά για το τι μπορεί να συμβεί το 2012 οι «Financial Times» προέβλεπαν, μεταξύ άλλων, και «πιθανότητα εξελίξεων στη δομή της Ευρωπαϊκής Ενωσης». Οι διακοπές του Ευρωκοινοβουλίου και της Γραμματείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν επέτρεψαν τότε να αναλυθεί και να σχολιαστεί αυτή η φράση από πρόσωπα που έχουν αρμοδιότητα στα θεσμικά και στα ζητήματα δομής της ΕΕ. Ηταν όμως η έγκυρη ελβετική εφημερίδα «Zuericher Zeitung» η οποία, εξετάζοντας στις 17 Φεβρουαρίου το ζήτημα της πιστωτικής κρίσης που διέρχεται όλη η Ευρώπη, «δεν απέκλειε» να εξελιχθεί αυτή σε εξωθεσμική κρίση και να υπάρξουν εξελίξεις στην ίδια τη «δομή» της Ενωσης.

Προβλέψεις για την αλλαγή δομής της ΕΕ ακούγονται από διάφορα σημεία, γεγονός το οποίο δεν ήταν δυνατόν να μην έχει απήχηση και στις Βρυξέλλες. Αλλωστε, εκεί από καιρό γίνεται συζήτηση - άτυπη και ακαδημαϊκού χαρακτήρα συνήθως - για το αν η σημερινή δομική μορφή της ΕΕ ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της πολιτικής και της οικονομικής πραγματικότητας. Την περασμένη εβδομάδα, στο περιθώριο μιας συζήτησης στην έδρα της ΕΕ για την άνοδο των αντιευρωπαϊστών σε όλες σχεδόν τις χώρες της ΕΕ - κατά 8,2% στις χώρες της ευρωζώνης το 2011 σε σχέση με το 2010 - ακούστηκαν ενδιαφέρουσες και πιο συγκεκριμένες σκέψεις.

Σε γενικές γραμμές αυτά που διατυπώθηκαν από πρόσωπα που μετέχουν ενεργά στη θεσμική διαμόρφωση και στη λειτουργία της ΕΕ συγκλίνουν στο ότι, πρώτον, η σημερινή δομή της ΕΕ είναι ξεπερασμένη και πρέπει να αναζητηθεί μια λειτουργικά αναβαθμισμένη και πιο ευέλικτη. Δεύτερον, ότι «η Ευρώπη των "27"» προσανατολίζεται στην επίσημη αναγνώριση των (άτυπων) ομάδων οι οποίες σχηματίζονται ευκαιριακά για τον χειρισμό ορισμένων προβλημάτων που αναφύονται στην ΕΕ. Η σχετική εξέλιξη αναμένεται ότι θα αρχίσει να διαμορφώνεται έπειτα από δύο ή τρία χρόνια.
Τόσο ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο όσο και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρομπάι είναι έντονα αντίθετοι σε «οποιασδήποτε μορφής αναγνώριση» αυτών των «ευκαιριακών ομάδων». Και εκφράζουν φόβους ότι μια τέτοια εξέλιξη θα οδηγήσει στην πλήρη διάλυση της ΕΕ.

Αλλοι όμως ευρωπαίοι αξιωματούχοι, όπως και πολλοί διπλωμάτες, παρατηρούν ότι η αναβάθμιση των ομαδικών σχηματισμών από άτυπες σε επισημοποιημένες δεν θα είναι τίποτε περισσότερο από αναγνώριση της πραγματικότητας. Σήμερα, λέγουν, οι «27» είναι επισήμως και τυπικά χωρισμένοι σε «ευρωζωνικούς» και σε «εκτός ευρωζώνης», και η κάθε μία από αυτές τις ομάδες υποδιαιρείται περιστασιακά σε μικρότερες. Σπάνια υπάρχουν κοινά σημεία συνεργασίας τους.
Θα υπάρξουν, φυσικά, και ορισμένα κριτήρια για τη συμμετοχή είτε στην Α, είτε στη Β είτε στη Γ ομάδα, αλλά η συζήτηση έδειξε ότι αυτά δεν έχουν προσδιοριστεί. Είναι όμως φανερό ότι όχι μόνον η οικονομική κατάσταση της κάθε χώρας, αλλά και το διεθνές κύρος και το status της, είτε κάποια άλλη χαρακτηριστική ιδιομορφία της, θα παίξουν ρόλο. Ετσι λ.χ. η Ισπανία μπορεί να μην έχει την οικονομική πανοπλία για συμμετοχή σε μία ομάδα στην οποία θα έχουν θέση η Γερμανία και η Βρετανία, διατηρεί όμως ατύπως υπό τον πολιτισμικό-ιστορικό έλεγχό της δεκάδες εκατομμύρια ισπανόφωνους στη Λατινική Αμερική, γεγονός που της ανοίγει τον δρόμο για την ομάδα των πλουσίων χωρών.

Κρίνοντας με τα σημερινά δεδομένα και έχοντας την πικρή εμπειρία από τα συχνά αδιέξοδα στις αποφάσεις των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων - όπου ακριβώς εμφανίζεται κατά καιρούς η απουσία ομοφωνίας - πολύ σπάνια, ή και ουδέποτε, αυτές οι ομάδες θα είναι ευθυγραμμισμένες σε ζητήματα άμυνας, εξωτερικής πολιτικής, χρηματοπιστωτικών μέτρων κτλ., παρά το γεγονός ότι τυπικά και ουσιαστικά ανήκουν στην «Ευρώπη των "27"».
Γερμανικές πηγές απαντώντας σε σχετικές ερωτήσεις οι οποίες προκλήθηκαν από το άρθρο της ελβετικής «Zuericher Zeitung» δήλωσαν ότι όχι μόνον η καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ, αλλά «σύμπας ο πολιτικός κόσμος» της Γερμανίας είναι εναντίον της οποιασδήποτε πρωτοβουλίας είτε άλλης κίνησης η οποία «πρακτικά θα υπονομεύει την ισχύ είτε τη λειτουργία της ΕΕ».
Πληροφορίες από άλλες ευρωπαϊκές πηγές βοηθούν στην ανάδειξη μιας πιο διαυγούς εικόνας.

Νέο σχήμα
Βρετανοί και Ολλανδοί  οι πρόθυμοι διασπαστές
Οτι υπάρχει σε ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες κάποια «κίνηση» για κάποιο νέο «σχήμα» για την ΕΕ είναι γεγονός αναμφισβήτητο. Μάλιστα αναφέρεται ότι πρωταγωνιστές στην «μπακλαβαδοποίηση της ΕΕ» είναι το (μόνιμο...) δίδυμο Βρετανίας - Ολλανδίας. Ο βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον έχει βολιδοσκοπήσει δυο - τρεις ομολόγους του με κεντρικό επιχείρημα ότι «ζούμε στην Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων. Ας μη διστάσουμε να το διακηρύξουμε».
Εντονα αντίθετες είναι, όπως αναμενόταν, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Μόνο η Πολωνία προβάλλει τη δυναμική της χώρας αφήνοντας να εννοηθεί ότι έχει δικαίωμα να συμμετέχει σε όλες τις άτυπες ομάδες, αφού τα κριτήρια είναι, προφανώς, η οικονομία, η στρατιωτική ισχύς και η γενική αποδοχή και αναγνώριση της διεθνούς θέσης της χώρας και του ρόλου της. Η Βαρσοβία πιστεύει ότι διαθέτει αυτά τα προσόντα.

Ευρωπαίος κυβερνητικός αξιωματούχος ο οποίος δήλωσε ότι είναι «ανεπιφύλακτα αντίθετος» στην (ενδεχόμενη) επισημοποίηση των άτυπων ομάδων της «Ευρώπης των 27» προειδοποίησε - και ζήτησε να τονιστεί αυτό ως «καμπανάκι κινδύνου» - ότι ακόμη και η κίνηση προς μια τέτοια εξέλιξη ανοίγει τον δρόμο και για μια «εθελούσια αποχώρηση από την ΕΕ», αφού η ΕΕ δεν θα έχει πλέον καμία ουσιαστική διεθνή ή ευρωπαϊκή βαρύτητα.
Στις Βρυξέλλες πιστεύουν ότι, αν εκδηλωθεί επίσημα μια τέτοια διασπαστική κίνηση, τα σκανδιναβικά κράτη-μέλη της ΕΕ είναι οι πιθανότεροι πρώτοι «αναχωρητές».

Πηγή