Αφηγήσεις: Σχέδιο Μάρσαλ, παγωμένες πιστώσεις και προβληματικές

29/3/2008

Tου Νικου Νικολαου

Περί της "σοσιαλμανίας" Καραμανλή και των κρατικοποιήσεων ΠΑΣΟΚ και ΝΔ:

Στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης οι σχέσεις του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή με τον Σύνδεσμο Ελλήνων Βιομηχάνων ήταν τεταμένες, καθώς οι επιχειρηματίες κατηγορούσαν τον ίδιο και τους υπουργούς του και ειδικά τον Παναγή Παπαληγούρα για τις κρατικοποιήσεις του συγκροτήματος Ανδρεάδη, της Ολυμπιακής, του διυλιστηρίου του Νιάρχου στον Ασπρόπυργο κ.λπ. Ο τότε αντιπρόεδρος του ΣΕΒ κ. Θεόδ. Παπαλεξόπουλος χαρακτήρισε την κυβερνητική πολιτική διεπομένη από ένα πνεύμα «σοσιαλμανίας» και ο ορισμός αυτός έγινε την εποχή εκείνη το «σλόγκαν» του μεγάλου κεφαλαίου που δεν έκρυβε τη δυσαρέσκειά του για τα έργα και τις ημέρες του Καραμανλή.

Η Ελένη Βλάχου, που είχε γράψει στην «Καθημερινή» ένα καυστικό, για τη στάση των επιχειρηματιών, χρονογράφημα, με φώναξε ένα απόγευμα στο γραφείο της και με ρώτησε: «Για πες μου, τι κρύβεται πίσω από τη δυσαρέσκεια των βιομηχάνων; Μήπως ο Καραμανλής έδωσε εντολή στον διοικητή της Εθνικής, τον Αγγ. Αγγελόπουλο, να τους κόψει τα δάνεια;» Το ερώτημα αυτό της ευφυεστάτης ιδιοκτήτριας της εφημερίδας μου, ήταν αποκαλυπτικό της εικόνας που είχαν εκείνη την εποχή οι πολιτικοί και οι εκδότες για τους βιομηχάνους. Θεωρούσαν ότι ο αντιπροσωπευτικός τύπος του Ελληνα βιομηχάνου ήταν αυτός που έκανε μπίζνες, τζιράροντας το χρήμα που του δάνειζαν οι κρατικές τράπεζες, Εθνική, Εμπορική, Κτηματική, ΕΤΒΑ, με εντολή κάποιου ισχυρού κυβερνητικού παράγοντα.

Βέβαια, όπως όλες οι γενικεύσεις, έτσι κι αυτή είχε έναν πυρήνα αληθείας, αλλά ήταν και άδικη γιατί αγνοούσε την ευάριθμη ομάδα των πρωτοπόρων βιομηχάνων, που με επικεφαλής τον Μποδοσάκη ξεκίνησαν την επαύριο της Μικρασιατικής Καταστροφής να χτίζουν τις πρώτες μεγάλες βιομηχανίες που έδωσαν δουλειά στα χέρια της προσφυγιάς και δύναμη στο νεοελληνικό κράτος. Ο Κανελλόπουλος στα τσιμέντα, ο Στασινόπουλος αργότερα στα καλώδια, ακόμη και ο Κατσάμπας και ο Αγγελόπουλος στηρίχθηκαν από την Εθνική, αλλά επένδυσαν πρωτίστως δικά τους κεφάλαια.

Η μεγάλη πλειοψηφία, όμως, των μεταπολεμικών βιομηχάνων ανδρώθηκε λεηλατώντας τα κεφάλαια της αμερικανικής βοήθειας (Δόγμα Truman - Σχέδιο Marshall) εν συνεχεία «φέσωσε» τις κρατικές τράπεζες στη δεκαετία του ’60 με τις λεγόμενες παγωμένες πιστώσεις, για να καταλήξει στις δεκαετίες του ’70 και του ’80 στα κουφάρια των προβληματικών που τη χρεωκοπία τους πλήρωσε ο Ελληνας φορολογούμενος, ενώ οι ιδιοκτήτες τους πάμπλουτοι κυκλοφορούν ανέμελοι μεταξύ Αθηνών και Ζυρίχης (οικογένειες Φιξ, Καρέλα, Κεφάλα, Λαδόπουλου, Σκαλιστήρη, Δράκου κ.λπ.).

Ο κ. Γ. Μίρκος (εικονίζεται στο σκίτσο), υποδιοικητής της Εθνικής στη δεκαετία του ’80 και διοικητής της την περίοδο 1993 - 1996, συγγράφει τώρα ένα νέο βιβλίο για την ιστορία της Τράπεζας, στο οποίο έχει συμπεριλάβει ενδιαφέροντα στοιχεία για τους τρεις κύκλους της βιομηχανίας που στηρίχθηκε στον τραπεζικό δανεισμό. Όπως υπολογίζει από το σχέδιο Marsall φαγώθηκαν από μικρό αριθμό βιομηχανιών γύρω στα 80 εκατ. δολάρια της εποχής εκείνης, τα οποία, παρά τις ευνοϊκές ρυθμίσεις τών κατά καιρούς κυβερνήσεων (κεφαλαιοποιήσεις, διαγραφές τόκων κ.λπ.), έμεναν ανεξόφλητα μέχρι τη δεκαετία του ’80 για να χαθούν μαζί με τις προβληματικές. Με τις παγωμένες πιστώσεις χάθηκαν άλλα 1.068 εκατ. δρχ. που είχαν δανεισθεί 150 επιχειρήσεις.

Φαύλος κύκλος

Για να γίνει αντιληπτός ο φαύλος αυτός κύκλος της υπερχρέωσης των βιομηχάνων και των άλλων επιχειρηματιών της εποχής, πρέπει να υπενθυμίσω στους αναγνώστες ότι από το 1955 που άρχισα να δημοσιογραφώ με ειδικότητα το οικονομικό ρεπορτάζ μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1990, το κρίσιμο πρόβλημα της ελληνικής βιομηχανίας ήταν η σχέση ιδίων προς ξένα κεφάλαια. Χιλιάδες άρθρα, εκατοντάδες πραγματείες και δεκάδες μυστικές εκθέσεις ασχολήθηκαν με το άλυτο αυτό πρόβλημα που ήταν εγγενές, αφού η σχέση αυτή είχε φτάσει ενίοτε να είναι ένα προς είκοσι. Δηλαδή, μια δραχμή έβαζε ο βιομήχανος για την επένδυσή του και τις 20 τις δανειζόταν από τις κρατικές τράπεζες. Μια και τα χρόνια αυτά ήταν έτη υψηλού πληθωρισμού ήταν φυσικό και τα επιτόκια που χρέωναν οι τράπεζες να ξεπερνάνε το 20%. Με τέτοια, όμως, χρηματοοικονομική δομή καμία σχεδόν επιχείρηση που στηριζόταν στον τραπεζικό δανεισμό δεν ήταν βιώσιμη, αφού ο τοκισμός και ο ανατοκισμός στις συνήθεις καθυστερήσεις την οδηγούσαν μαθηματικά στη χρεωκοπία. Ετσι μόνον οι υγιείς επιχειρήσεις, δηλαδή αυτές που είχαν επαρκή ίδια κεφάλαια επιβίωσαν, ενώ οι υπόλοιπες έστω και μεγάλες όπως η Πειραϊκή - Πατραϊκή, ο Καρέλας, η Σόφτεξ, η Ιζόλα κλπ. χρεοκόπησαν, παρ’ ότι οι ιδιοκτήτες τους τις κράτησαν για χρόνια, επωφελούμενοι από τον πληθωρισμό και τις νομισματικές υποτιμήσεις που τους έδιναν την ευκαιρία να εξοφλούν προσωρινά και με χαμηλό κόστος τα τραπεζικά δάνεια.

Μπαίνει το ερώτημα, αφού υπήρχε αυτή η δυσμενής σχέση ιδίων προς ξένα κεφάλαια, αφού δηλαδή το μεγάλο πλήθος των βιομηχάνων δεν διακινδύνευε ίδια κεφάλαια για την επένδυση, πώς εξηγείται η μεγάλη βιομηχανική άνθηση στις δεκαετίες του ’50, του ’60 και του ’70; Πρώτον, ποιοτικά η άνθηση αυτή δεν είναι η ίδια στις τρεις αυτές δεκαετίες. Στην πρώτη και τη δεύτερη και ειδικά στην οκταετία Καραμανλή (1955 - 1963) ήλθαν μεγάλες επενδύσεις από το εξωτερικό (Ωνάσης, Νιάρχος, Πεσινέ), αλλά και από το εσωτερικό (Μποδοσάκης, Ανδρεάδης, Αγγελόπουλος κ.λπ.) που ίδρυσαν ισχυρές και υγιείς κεφαλαιακά επιχειρήσεις.

Δεύτερον, δίπλα σε αυτές τις μεγάλες επιχειρήσεις φύτρωσαν εκατοντάδες άλλες, οι ιδιοκτήτες των οποίων δεν έβαλαν αρκετά χρήματα, αλλά έβγαλαν τα κέρδη τους από την υπερτιμολόγηση των μηχανημάτων, των κτιριακών εγκαταστάσεων κ.λπ., τα οποία τα χρηματοδότησαν με τραπεζικά δάνεια. Έτσι και εύθραυστη και αδύναμη να ήταν από την αρχή η μονάδα, ο επιχειρηματίας είχε βγάλει εκ των προτέρων το κέρδος του, το οποίο διόγκωνε στη συνέχεια με υπερτιμολογήσεις στις εισαγωγές και υποτιμολογήσεις στις εξαγωγές. Τα κέρδη έμεναν στο εξωτερικό, ενώ στο εσωτερικό η επιχείρηση ψυχορραγούσε! Τα βιομηχανικά κουφάρια που χρηματοδοτήθηκαν από τους αναπτυξιακούς νόμους και τα οποία αντικρίζουμε στη Θράκη και στις άλλες βιομηχανικές ζώνες, είναι αποδεικτικά για το πώς φαγώθηκαν τα λεφτά των κρατικών τραπεζών, αλλά και του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων.

Ειδικά στην περίοδο της χούντας (1967 - 1973) υπήρξε πλήρης ασυδοσία και ο υπερδανεισμός των επιχειρήσεων χτύπησε κόκκινο. Oπως γράφει ο κ. Γ. Μίρκος, η χούντα έδωσε αφειδώς δάνεια και ο Μακαρέζος ανέστειλε την εφαρμογή απόφασης της Νομισματικής Επιτροπής, που εκδόθηκε επί των ημερών του και με την οποία απαγορεύονταν οι δανειοδοτήσεις επιχειρήσεων που τα ίδια κεφάλαια ήταν κάτω από το 30% το συνόλου της επένδυσης. Αλλά και ο τότε διοικητής της Εθνικής κ. Χρ. Αχής παρενέβη και σταμάτησε την ΕΤΒΑ που δάνειζε το 50% της επένδυσης μόνο εφόσον ο επιχειρηματίας έβαζε το άλλο 50%. Hταν τέτοιο το όργιο που γινόταν τότε που ο αφελής Παττακός εξανέστη και έστειλε προς όλους τους διοικητές τραπεζών με κοινοποίηση στον Παπαδόπουλο και τον Mακαρέζο έγγραφο από 15/9/72 του υποδιοικητού της Εθνικής Τραπέζης για το οποίο με το ιδιότυπο γλωσσάριό του γράφει τα εξής:

Οι οφειλές

«Διά του ανωτέρω σχετικού, εγνώσθη, ότι αι οφειλαί του συγκροτήματος Λαδοπούλου προς την Eθνική Tράπεζα της Eλλάδος, ανέρχονται εις το ποσόν των 546 εκατ. δρχ., εξ ων 523 ληξιπρόθεσμοι τοιαύται. H εικών είναι απαραδέκτως απαράδεκτος. Πρόκειται περί καταστάσεως μη δυναμένης να αιτιολογηθεί εις μίαν κοινωνίαν εναρέτων ανθρώπων. Kάμνω την δήλωσιν ότι τοιαύτης μορφής επιχειρηματίαι, αφερέγγυοι και μη ικανοί, θα πρέπει να καταχωρούνται εις ειδικόν πίνακα ανυπολήπτων προσώπων μη δικαιουμένων ουδεμιάς τιμής, ούτε ηθικής, ουδέ και υλικής.»

H βόμβα των προβληματικών, συγκέντρωνε πυρίτιδα όλα τα χρόνια της μεταπολίτευσης, αφού υπό ισχυρές πολιτικές πιέσεις συνεχίσθηκε η χρηματοδότησή τους. O τότε διοικητής της Εθνικής, Άγγελος Αγγελόπουλος, μη αντέχοντας τις πιέσεις των κυβερνητικών στελεχών για να χρηματοδοτηθούν οι μεγάλες προβληματικές βιομηχανίες ζήτησε από τον Kαραμανλή να δημιουργηθεί κρατικός φορέας που θα ανελάμβανε τη χρηματοδότηση αυτών των επιχειρήσεων ώστε να διασωθεί η Εθνική Τράπεζα, η οποία δανείζοντας λεφτά που δεν θα εισέπραττε ποτέ κινδύνευε να γίνει και αυτή προβληματική!

Πιέσεις

H βόμβα έσκασε τελικά στα χέρια του ΠAΣOK. Στις προγραμματικές δηλώσεις που ανέγνωσε ο Ανδρέας στη Βουλή, στις 22 Νοεμβρίου 1981 δήλωνε: «H κυβέρνηση θα τερματίσει το απαράδεκτο καθεστώς των υπερχρεωμένων επιχειρήσεων με την εξής διαδικασία. Θα διερευνηθεί η βιωσιμότητα κάθε επιχειρήσεως και όσες κριθούν βιώσιμες θα αναδιοργανωθούν, ενώ θα εφαρμοστεί όπου κριθεί αναγκαίο μερική ή ολική μετοχοποίηση των τραπεζικών δανείων».

Δυστυχώς, όπως λέγει ο κ. Γ. Mίρκος (ο οποίος είχε υποβάλει συγκεκριμένο σχέδιο στον Aνδρέα) οι αρμόδιοι κυβερνητικοί παράγοντες (και προσθέτω εγώ ο υπουργός Eθνικής Oικονομίας κ. Γεράσιμος Aρσένης), ενέδωσαν στις πιέσεις των συνδικαλιστών του ΠAΣOK, που έβλεπαν τις προβληματικές σαν ένα δώρο εξ ουρανού για να το κυβερνήσουν ως δικό τους φέουδο. Δημιουργήθηκε τότε ο αμαρτωλός εξαρχής Οργανισμός Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων που ανέλαβε να εξυγιάνει τις προβληματικές. Oι μπαταξήδες βιομήχανοι έβαζαν μέσο πολιτικό για να υπαχθούν οι επιχειρήσεις τους στον OAE και οι συνδικαλιστές ανελάμβαναν στην πράξη τη διοίκηση αυτών των μονάδων. Όλος αυτός ο τραγέλαφος ονομάσθηκε κοινωνικοποίηση. H Εθνική, την οποία πίεζε ο Aρσένης να δανείζει τις επιχειρήσεις αυτές κινδύνευσε να χρεοκοπήσει η ίδια και σώθηκε ύστερα από δραματικά διαβήματα του διοικητού της κ. Στέλιου Παναγόπουλου και του υποδιοικητού της κ. Γ. Mίρκου στον Ανδρέα. O πρώτος, μου τηλεφωνούσε συχνά στην «Καθημερινή» και μου έλεγε: «Γράψε κάτι γιατί χανόμαστε». Είναι χαρακτηριστικό της κακοδιοίκησης των συνδικαλιστών ότι η Πειραϊκή - Πατραϊκή υπήχθη στον OAE το 1984, με χρέη 50 δισ. δρχ. και έκλεισε το 1996 με χρέη 240 δισ. που τα πλήρωσαν η Εθνική και οι Έλληνες φορολογούμενοι!

Πηγή