Τροχοπέδη για την Ευρώπη οι διαφορές επιτοκίων

31/1/2014

Ενώ οι γίγαντες της ευρωζώνης ξεχειλίζουν από φθηνή πίστωση, η πλειονότητα των μικρών επιχειρήσεων δεν μπορεί να χρηματοδοτηθεί. Η ανισότητα στο κόστος του χρήματος ανάμεσα σε περιφέρεια και πυρήνα, σε μικρούς και μεγάλους.

Για τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις στην ευρωζώνη, η χρηματοδότηση δεν ήταν ποτέ ευκολότερη και πιο φθηνή. Εδώ και μήνες, οι πολυεθνικές της ευρωζώνης είχαν πρόσβαση στις αγορές ομολόγων με ιστορικά χαμηλό κόστος και χρησιμοποίησαν αυτά τα κέρδη για να χτίσουν προστατευτικά τείχη ρευστότητας, να αναχρηματοδοτήσουν φθηνότερα τα χρέη τους ή να επιστρέψουν ρευστότητα στους μετόχους.

Για να μετατραπούν, όμως, τα βρεφικά βήματα οικονομικής ανάκαμψης σε βιώσιμη αναπτυξιακή πορεία για την ευρωζώνη, αυτό πρέπει να αλλάξει. Οι επιχειρήσεις της Ευρώπης χρειάζεται να δαπανούν, όχι να αποταμιεύουν. Οι ενδείξεις ως προς αυτό το θέμα είναι ανάμικτες. Η Standard & Poor’s επισημαίνει ότι παρά τις μεγάλες θέσεις ρευστότητας οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που παρακολουθεί δαπανούν πολύ λιγότερο από ό,τι θα περίμενε κανείς.

Η λειτουργική ροή ρευστότητας σε αυτές ακόμη δεν έχει υπερβεί τα υψηλά του 2007 και -την τελευταία τριετία- μετά βίας καλύπτει τις βασικές χρήσεις (κεφαλαιακές δαπάνες, μερίσματα, εξαγορές και επαναγορά μετοχών).

Όσο πιεστικό κι αν είναι αυτό το πρόβλημα, πολλές επιχειρήσεις θα ήθελαν να το έχουν. Κι ενώ οι γίγαντες της ευρωζώνης ξεχειλίζουν από φθηνή πίστωση, οι περισσότερες μικρές εταιρίες βρίσκονται αντιμέτωπες με έλλειψη χρηματοδότησης και -ειδικότερα στην περιφέρεια- με ξηρασία. Για τις περισσότερες επιχειρήσεις της ευρωζώνης, η χρηματοδότηση μέσω τραπεζών -στην οποία παραδοσιακά στηρίζονταν- στέγνωσε καθώς τις έπληξε η κρίση. Έκτοτε αποδεσμεύεται σε ακριβές μικρές δόσεις.

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η εικόνα βελτιώνεται αργά. Η έκθεση για τον τραπεζικό δανεισμό της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δείχνει ότι υπήρξε κάποια χαλάρωση των κριτηρίων δανεισμού σε επιχειρήσεις εκτός χρηματοοικονομικού κλάδου τους τελευταίους τρεις μήνες του 2012. Γενικά όμως, η χρηματοδότηση προς τις επιχειρήσεις της ευρωζώνης εξακολουθεί να μειώνεται - περίπου 4% σε ετήσια βάση τον Νοέμβριο.

Οι μικρομεσαίες που ρωτήθηκαν το φθινόπωρο δήλωσαν ότι ενώ η βασική τους ανησυχία εξακολουθεί να είναι η «εύρεση πελατών», η «πρόσβαση στη χρηματοδότηση» είναι η δεύτερη μεγαλύτερη.

Βεβαίως, το πρόβλημα είναι πολύ πιο έντονο σε  ορισμένες χώρες από ό,τι σε άλλες. Στη Γερμανία, οι τράπεζες έδειξαν υπερβάλλοντα ζήλο για να δανείσουν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Η διαφορά όμως, ανάμεσα στο επιτόκιο με το οποίο μπορεί να δανειστεί μία γερμανική επιχείρηση και σε εκείνο που ζητείται σε άλλες χώρες όπως η Ιρλανδία και η Ισπανία, είναι υπερβολικά μεγάλη.

Στα τέλη του προηγούμενου έτους, μία μη χρηματοοικονομική επιχείρηση στην Αυστρία πλήρωνε κατά μέσο όρο 3,2% για να δανειστεί έως 1 εκατ. ευρώ για έναν χρόνο ή και περισσότερο, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΚΤ. Στην Πορτογαλία το αντίστοιχο κόστος δανεισμού ανέρχεται στο 6,1%.

Αν και η διαφορά έχει μειωθεί από τις 430 μονάδες βάσης που είχε αγγίξει τον Μάιο του 2012, εξακολουθεί να είναι πολύ υψηλότερη από τα προ κρίσης επίπεδα - το 2008 περιοριζόταν στις 90 μονάδες βάσης. Επιπλέον, τα στοιχεία αναφέρονται μόνο στους δανειστές των οποίων τα δάνεια εγκρίνονται και δεν λαμβάνουν υπόψη τις αιτήσεις δανείων που απορρίπτονται.

Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τους οποίους η πίστωση παραμένει τόσο προβληματική.  Για τις τράπεζες της Ευρώπης, η αύξηση των λόγων κεφαλαιακής επάρκειας προηγείται της επέκτασης των ισολογισμών. Η αναθεώρηση της ποιότητας των στοιχείων ενεργητικού από τις ρυθμιστικές αρχές εντείνει αυτήν την τάση, όπως και συγκεκριμένες συνθήκες που ισχύουν σε κάποιες χώρες. Στην Ισπανία για παράδειγμα, οι νέοι κανόνες που υιοθετήθηκαν τον Σεπτέμβριο αναγκάζουν τις τράπεζες να αναφέρουν την ανοχή που δείχνουν στη μη εξυπηρέτηση οφειλών, αποθαρρύνοντας κατά συνέπεια την ατέρμονη χρηματοδότηση επιχειρήσεων που ουσιαστικά έχουν χρεοκοπήσει.

Όπως δείχνουν οι τελευταίες μετρήσεις, δεν θα έπρεπε να έχει παραταθεί η πίστωση για ορισμένες επιχειρήσεις της Ευρώπης. Υπάρχουν όμως άλλοι ικανοί υποψήφιοι χρηματοδότησης, για τους οποίους το υψηλό κόστος δανεισμού είναι ένα ακόμη εμπόδιο στην προσπάθειά τους να ανακάμψουν. Αυτό το παράπονο εκφράζουν αρκετές επιχειρήσεις και μικροί συνεταιρισμοί ανά την Ευρώπη. Δεν είναι μόνο ότι οι τράπεζες έχουν γίνει πιο επιφυλακτικές στην έγκριση δανείων λόγω των νέων ρυθμιστικών κανόνων. Ένα εξίσου σημαντικό πρόβλημα είναι πως πλέον δεν έχουν σημαντικές δεξιότητες.

Σε πολλές τράπεζες, το πιο έμπειρο προσωπικό ασχολείται με την αντιμετώπιση των επισφαλών δανείων. Πολλοί έχουν απλώς χάσει τη δουλειά τους. Και οι επικεφαλής των εν λόγω τμημάτων τις περισσότερες φορές έχουν ελάχιστα περιθώρια ελιγμών και απόκλισης για ατομικές αποφάσεις.

Υπάρχουν ωστόσο παράγοντες αισιοδοξίας. Ο επικεφαλής των ρυθμιστικών στην Ιρλανδία αναφέρει ότι τα πρώτα χρόνια της κρίσης η ζήτηση για πίστωση αφορούσε την ανάγκη επιβίωσης και αναδιάρθρωσης του δανεισμού. Τώρα καθοδηγείται από την ανάγκη επένδυσης. Κι αυτό αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε εξομάλυνση της πίστωσης. Εάν, όμως, εν τω μεταξύ ο αποπληθωρισμός βγει εκτός ελέγχου, τότε μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι πολύ αργά. 

Πηγή