26/7/2014
Αγορά εργασίας
1. Ανεργία Διαρθρωτική (Structural unemployment)
Η ανεργία που οφείλεται στους θεσμούς της αγοράς εργασίας και στην αναντιστοιχία των προσόντων που διαθέτουν οι άνεργοι με αυτά που απαιτούνται για την κάλυψη των κενών θέσεων εργασίας.
2. Ανεργία Κυκλική (Cyclical unemployment)
Είναι η ανεργία που επηρεάζεται από τον οικονομικό κύκλο και σχετίζεται με τη χαμηλή αγοραία ζήτηση που δεν δημιουργεί ικανοποιητικό αριθμό θέσεων εργασίας για όλους όσοι θέλουν να εργαστούν.
3. Ανεργία τριβής (Frictional unemployment)
Είναι η ανεργία που οφείλεται στο χρόνο που απαιτείται για την κάλυψη κενών θέσεων απασχόλησης από τους ανέργους όσο αυτοί ψάχνουν ή είναι σε μεταβατικό στάδιο μεταξύ δύο διαφορετικών θέσεων. Η ανεργία αυτή μπορεί να είναι εθελοντική.
4. Άνεργοι και ποσοστό ανεργίας (Unemployment rate)
Άνεργοι είναι τα άτομα που μπορούν, επιθυμούν και αναζητούν απασχόληση, αλλά δεν βρίσκουν. Το ποσοστό ανεργίας μετριέται ως ο αριθμός των ανέργων προς το εργατικό δυναμικό, εκφρασμένο επί τοις εκατό.
5. Απασχολούμενοι και ποσοστό απασχόλησης (Employment rate)
Απασχολούμενοι είναι τα άτομα που απασχολούνται έναντι αμοιβής. Το ποσοστό απασχόλησης μετριέται, συνήθως, ως ο αριθμός των απασχολούμενων προς τον αριθμό των ατόμων εργάσιμης ηλικίας εκφρασμένο επί τοις εκατό.
6. Εργατικό δυναμικό (ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό) (Labour force participation rate)
Το άθροισμα των ανέργων και των απασχολούμενων. Το ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό μετριέται, συνήθως, ως ο αριθμός των ατόμων που μετέχουν στο εργατικό δυναμικό προς τον αριθμό των ατόμων εργάσιμης ηλικίας εκφρασμένο επί τοις εκατό.
7. Μακροχρόνια ανεργία (Long term unemployment)
Είναι οι άνεργοι που παραμένουν σε καθεστώς ανεργίας για διάστημα μεγαλύτερο των δώδεκα μηνών.
8. Φυσικό ποσοστό ανεργίας (Natural rate of unemployment)
Το ποσοστό ανεργίας που καταγράφεται μακροχρόνια σε μια αγορά εργασίας, δεν επηρεάζεται από τις διακυμάνσεις του οικονομικού κύκλου και οφείλεται στην ανεργία τριβής και την διαρθρωτική ανεργία. Αποκλίσεις του πραγματικού ποσοστού ανεργίας από το επίπεδο αυτό μπορεί να επηρεάσει το ρυθμό πληθωρισμού.
9. Flexicurity
Μοντέλο οργάνωσης της αγοράς εργασίας, που συνδυάζει την ευελιξία (flexibility) της αγοράς εργασίας, η οποία ευνοείται από το ήπιο ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει την απασχόληση και την ασφάλεια (security) του εισοδήματος των εργαζομένων, προερχόμενο, κυρίως, από την απασχόληση, αλλά και το σύστημα αποζημίωσης των ανέργων.
Ανταγωνιστικότητα
1. Ανταγωνιστικότητα οικονομίας (Competitiveness price, cost, non-price)
Ανταγωνιστικότητα είναι η ικανότητα των επιχειρήσεων μιας οικονομίας να διαθέτουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους τόσο στην εγχώρια, όσο και στη διεθνή αγορά σε σχέση με τις επιχειρήσεις άλλων χωρών. Η ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας εξαρτάται από το επίπεδο των τιμών (price competitiveness), το κόστος παραγωγής (cost competitiveness) και τα λοιπά ποιοτικά χαρακτηριστικά των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών (non-price competitiveness).
2. Διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις (Structural reforms)
Η μεταβολή του θεσμικού πλαισίου (κανόνων) που διέπει μία αγορά (εργασίας, προϊόντων-υπηρεσιών, χρήματος, κεφαλαίων) ή ένα πεδίο δημόσιας πολιτικής.
3. Εσωτερική υποτίμηση (Internal devaluation)
Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των εγχώριων προϊόντων-υπηρεσιών, μέσω της μείωσης του κόστους εργασίας. Είναι εναλλακτική της (εξωτερικής) υποτίμησης όπου η αύξηση της ανταγωνιστικότητας γίνεται μέσω της υποτίμησης του εγχώριου νομίσματος.
5. Παραγωγικότητα (Productivity)
Το προϊόν που παράγει κατά μέσο όρο μια μονάδα παραγωγικού συντελεστή, όπως είναι το κεφάλαιο και η εργασία.
6. Πραγματική Σταθμισμένη Συναλλαγματική Ισοτιμία (Real effective exchange rate)
Ο σταθμισμένος μέσος όρος διμερών πραγματικών συναλλαγματικών ισοτιμιών μεταξύ του εγχώριου νομίσματος και των νομισμάτων των βασικότερων εμπορικών εταίρων μιας οικονομίας. Αποτελεί έναν δείκτη ανταγωνιστικότητας σε όρους τιμών.
Βασικά μακροοικονομικά μεγέθη
1. Αγοραστική δύναμη (Purchasing power)
Η αξία των προϊόντων-υπηρεσιών που αντιστοιχούν σε μία χρηματική μονάδα. Όσο αυξάνεται το επίπεδο των τιμών, τόσο μειώνεται η ποσότητα των προϊόντων-υπηρεσιών που αντιστοιχούν σε μια χρηματική μονάδα και άρα τόσο μειώνεται η αγοραστική δύναμη.
2. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (Gross Domestic Product-GDP)
Η αξία των τελικών προϊόντων-υπηρεσιών, εκφρασμένη σε χρηματικές μονάδες, που παράγονται στο εσωτερικό μιας χώρας σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, συνήθως έτος και διακρίνεται σε ονομαστικό και πραγματικό. Το ονομαστικό μετριέται σε τρέχουσες τιμές ενώ το πραγματικό σε τιμές ενός επιλεγμένου έτους βάσης.
3. Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (Gross National Product-GNP)
Η αξία των τελικών προϊόντων-υπηρεσιών, εκφρασμένη σε χρηματικές μονάδες, που παράγονται στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό μιας χώρας, από τους παραγωγικούς συντελεστές που ανήκουν στους κατοίκους της, σε μια χρονική περίοδο, συνήθως έτος.
4. Αποπληθωριστής ΑΕΠ (GDP Deflator)
Ο λόγος του ονομαστικού προς το πραγματικό ΑΕΠ επί εκατό. Ο ρυθμός μεταβολής του δείχνει τη μεταβολή του επιπέδου τιμών των τελικών προϊόντων και υπηρεσιών που παράγονται εγχωρίως (σε αντιδιαστολή με τον πληθωρισμό που δείχνει την μεταβολή των τιμών των τελικών προϊόντων και υπηρεσιών που καταναλώνονται εγχωρίως).
5. Εισόδημα διαθέσιμο (Disposal income)
Το εισόδημα που απομένει μετά την αφαίρεση των φόρων και είναι διαθέσιμο προς κατανάλωση ή αποταμίευση.
6. Εισόδημα πραγματικό (Real income)
Το εισόδημα, προσαρμοσμένο στο επίπεδο των τιμών ώστε να εκφράζει την αγοραστική δύναμή του.
8. Κρίση (Crisis)
Η παρατεταμένη μείωση του συνολικού παραγόμενου προϊόντος, της κατανάλωσης, των επενδύσεων και η αύξηση της ανεργίας.
9. Οικονομική μεγέθυνση (Economic growth)
Ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης μετρά την ποσοστιαία μεταβολή του πραγματικού παραγόμενου προϊόντος μιας οικονομίας.
10. Παγκόσμιες οικονομικές ανισορροπίες (Global economic imbalances)
Η ύπαρξη σημαντικών πλεονασμάτων (κυρίως) του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών σε ορισμένες χώρες και η ταυτόχρονη ύπαρξη σημαντικών ελλειμμάτων τρεχουσών συναλλαγών σε κάποιες άλλες.
11. Πληθωρισμός (Inflationheadline, Core, Consumer Prices Index-CPI, Harmonized Index of Consumer Prices Index-HICP)
Η μεταβολή του γενικού επιπέδου των τιμών στο χρόνο, η οποία μετριέται με την ποσοστιαία μεταβολή ενός δείκτη τιμών. Για τον δείκτη τιμών καταναλωτή (ΔΤΚ) λαμβάνονται υπόψη οι τιμές των προϊόντων-υπηρεσιών που καταναλώνει ένας τυπικός καταναλωτής, οι οποίες και σταθμίζονται ανάλογα με την σπουδαιότητα κάθε προϊόντος. Σε επίπεδο ΕΕ ακολουθούνται κοινές πρακτικές για τη συγκρότηση του δείκτη τιμών καταναλωτή (Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή-ΕΔΤΚ). Ο ΔΤΚ διαφέρει από τον ΕΔΤΚ ως προς τους συντελεστές βαρύτητας των επιμέρους προϊόντων και υπηρεσιών. Ο δομικός πληθωρισμός (core inflation) αντανακλά τη μεσοπρόθεσμη πορεία του επιπέδου των τιμών και για τον υπολογισμό του δεν λαμβάνονται υπόψη οι τιμές προϊόντων που παρουσιάζουν έντονη προσωρινή ή εποχική διακύμανση, όπως είναι τα τρόφιμα και το πετρέλαιο και οι οποίες δεν είναι αποτέλεσμα της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής.
12. Τρέχουσες και σταθερές τιμές (Current/constant prices)
Τρέχουσες τιμές είναι οι τιμές στις οποίες πωλούνται τα αγαθά ή υπηρεσίες σε πραγματικό χρόνο. Σταθερές τιμές είναι τιμές εκφρασμένες ως προς κάποιο έτος βάσης. Με τη μετατροπή ενός μεγέθους που μετριέται σε χρηματικές μονάδες, όπως το συνολικό προϊόν μιας οικονομίας ή ο μισθός, από τρέχουσες σε σταθερές τιμές εξαλείφονται οι επιδράσεις της μεταβολής του επιπέδου των τιμών σε αυτό.
13. Ύφεση (Recession)
Η μείωση του συνολικού παραγόμενου προϊόντος, της κατανάλωσης, των επενδύσεων και η αύξηση της ανεργίας. Τεχνικά, ύφεση χαρακτηρίζεται ο αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ για δύο συνεχόμενα τρίμηνα.
Δημόσια οικονομική πολιτική
1. Αναδιάρθρωση χρέους (Debt restructuring)
Η μεταβολή των όρων αποπληρωμής του χρέους, κατόπιν διαπραγμάτευσης και συμφωνίας μεταξύ του οφειλέτη και του πιστωτή. Αποτέλεσμα της αναδιάρθρωσης του χρέους μπορεί να είναι η αλλαγή του χρονοδιαγράμματος αποπληρωμής του ή/και ο επανακαθορισμός του επιτοκίου ή/και η μείωση του συνολικού ποσού αποπληρωμής του (haircut).
2. Αναχρηματοδότηση δημοσίου χρέους (Debt refinancing)
Αναφέρεται στην εξυπηρέτηση των υφιστάμενων δανειακών υποχρεώσεων μέσω νέου δανεισμού.
3. Αυτόματος σταθεροποιητής (Automatic stabilizer)
Αυτόματος σταθεροποιητής (Automatic stabilizer) Εργαλεία δημοσιονομικής πολιτικής, τα οποία επηρεάζουν αυτόματα τη συνολική ζήτηση, προς μια κατεύθυνση αντίθετη από αυτή που βρίσκεται ο οικονομικός κύκλος. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τα επιδόματα ανεργίας και η προοδευτική φορολογία.
4. Βιωσιμότητα χρέους (Sustainability of public debt)
Αναφέρεται στην ικανότητα των κυβερνήσεων μιας χώρας να χρηματοδοτήσουν τις δανειακές υποχρεώσεις τους μεσο-μακροπρόθεσμα χωρίς να προβούν σε οποιονδήποτε επαναπροσδιορισμό τους. Η ικανότητά τους αυτή εξαρτάται, κυρίως, από το κόστος δανεισμού, το επίπεδο του χρέους, το ύψος των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, αλλά και την εξέλιξη των τελευταίων συγκριτικά με την εξέλιξη του ΑΕΠ
5. Δημόσιο χρέος (Public debt)
Η συσσώρευση δημοσιονομικών ελλειμμάτων και οι οφειλές τόκων που προέκυψαν από τον δανεισμό μιας κυβέρνησης για τη χρηματοδότησή τους.
6. Δημοσιονομική πολιτική (Fiscal policy)
Η άσκηση σταθεροποιητικής μακροοικονομικής πολιτικής, μέσω των δημοσίων δαπανών και της φορολογίας.
7. Δημοσιονομική προσαρμογή (Fiscal adjustment)
Η εφαρμογή μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής, μείωσης των δημοσίων δαπανών ή/και αύξησης της φορολογίας, με στόχο τη μείωση πρωτογενούς ελλείμματος ή την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος και την μείωση του χρέους.
8. Δημοσιονομικό έλλειμμα (Fiscal deficit-net borrowing)
Εμφανίζεται όταν τα δημόσιες δαπάνες υπερβαίνουν τα δημόσια έσοδα και χρηματοδοτείται μέσω του δανεισμού, περιορίζοντας την εθνική αποταμίευση.
9. Δημοσιονομικό πλεόνασμα (Fiscal surplus)
Εμφανίζεται όταν τα δημόσια έσοδα υπερβαίνουν τις δημόσιες δαπάνες, γεγονός που αυξάνει την εθνική αποταμίευση.
10. Δημοσιονομικός κανόνας (Fiscal rule)
Μόνιμος περιορισμός που τίθεται στην άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής και ο οποίος μπορεί να αφορά το έλλειμμα του προϋπολογισμού, το δημόσιο χρέος αλλά τα επίπεδα των δημόσιων δαπανών και φόρων
11. Δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής (Fiscal multiplier)
Ο λόγος μεταβολής του εθνικού εισοδήματος προς την μεταβολή της δαπάνης ή των φόρων που την προκάλεσε. Για παράδειγμα, όταν το κράτος δαπανά, αυξάνεται η κατανάλωση και άρα αυξάνεται το εισόδημα, το οποίο οδηγεί σε περαιτέρω αύξηση κατανάλωσης κ.ο.κ.. Αντίστοιχα, ο πολλαπλασιαστής μπορεί να οριστεί και για παρεμβάσεις πολιτικής στο τομέα της φορολογίας.
12. Δίδυμα ελλείμματα (Twin deficits)
Η ταυτόχρονη ύπαρξη ελλειμμάτων στον κρατικό προϋπολογισμό και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Δηλαδή, όταν οι δημόσιες δαπάνες υπερβαίνουν τα δημόσια έσοδα και οι εισαγωγές τις εξαγωγές.
13. Δομικό ισοζύγιο (Structural Balance)
Το ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού που είναι διορθωμένο: α) ως προς τον οικονομικό κύκλο, β) παράγοντες που δε σχετίζονται άμεσα με τον οικονομικό κύκλο όπως μεταβολές (ή και ¨φούσκα¨) των τιμών περιουσιακών στοιχείων (π.χ. μετοχές ή τιμές ακινήτων) ή βασικών εμπορευμάτων που δε διαφοροποιούνται ανάλογα με τον παραγωγό (π.χ. πετρέλαιο) ή διαφοροποίηση της σύνθεσης του συνολικού προϊόντος της οικονομίας (π.χ. μια ανοδική πορεία στην αγορά ακινήτων θα αυξήσει την κατανάλωση περισσότερο σε σχέση με μια ανοδική πορεία των εξαγωγών) και γ) προσωρινά ή εφάπαξ έσοδα ή δαπάνες.
14. Εμπροσθοβαρής δημοσιονομική προσαρμογή (Frontloaded fiscal adjustment)
Μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος με μέτρα που εφαρμόζονται και αρχίζουν να αποδίδουν στην αρχή της περιόδου της δημοσιονομικής προσαρμογής.
15. Επιμήκυνση χρέους (Debt repayment extension)
Επέκταση, κατόπιν συμφωνίας, της περιόδου αποπληρωμής του χρέους, η οποία συνήθως συνοδεύεται με αύξηση του επιτοκίου.
16. Ευρωπαϊκό Σύστημα Λογαριασμών του 1995 (European System of Accounts-ESA95)
Κοινώς αποδεκτοί κανόνες και ορισμοί προσαρμογής των εθνικών λογαριασμών που εφαρμόζονται στο σύνολο των κρατών-μελών της ΕΕ, εξασφαλίζοντας τη συγκρισιμότητα και διαφάνεια των στοιχείων. Το σύστημα αυτό αποτελεί τη βάση αναφοράς και ελέγχου των δημοσιονομικών επιδόσεων των κρατών-μελών
17. Ισοσκελισμένος προϋπολογισμός (Balanced budget)
Προϋπολογισμός, στον οποίο το ύψος των δημοσίων εσόδων ισούται με αυτό των δημοσίων δαπανών.
18. Κυβέρνηση γενική-εθνικολογιστικός όρος (General government)
Περιλαμβάνει την κεντρική κυβέρνηση (υπουργεία και περιφέρειες), την τοπική αυτοδιοίκηση, τους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης, τα νοσοκομεία και όλα τα νομικά πρόσωπα δημόσιου και ιδιωτικού δικαίου που βαρύνουν το δημόσιο.
19. Κυβέρνηση κεντρική-εθνικολογιστικός όρος (Central government)
Περιλαμβάνει τα υπουργεία και τις περιφέρειες.
20. Κυκλικά διορθωμένο ισοζύγιο κρατικού προϋπολογισμού (Cyclically adjusted budget balance)
Το ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού (έλλειμμα ή πλεόνασμα) εκφρασμένο ως προς το δυνητικό προϊόν.
21. Νομισματική πολιτική (Monetary policy)
Η άσκηση σταθεροποιητικής μακροοικονομικής πολιτικής, μέσω της προσφοράς χρήματος και των επιτοκίων.
22. Ποσοτική χαλάρωση (Quantitative easing)
Η κεντρική τράπεζα διοχετεύει (νέο) χρήμα στην οικονομία, αγοράζοντας χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία από τις τράπεζες και λοιπούς ιδιωτικούς φορείς. Η πρακτική αυτή συνηθίζεται όταν τα επιτόκια είναι ήδη πολύ χαμηλά και δεν είναι δυνατή η περαιτέρω μείωσή τους μέσω της άσκησης συμβατικής νομισματικής πολιτικής.
23. Πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων (Public Investments Program)
Κατηγορία δαπανών του προϋπολογισμού της κεντρικής κυβέρνησης που αφορούν σε χρηματοδότηση έργων υποδομής (οι λοιπές δαπάνες ονομάζονται δαπάνες τακτικού προϋπολογισμού και μεταξύ άλλων προορίζονται για πληρωμή μισθών συντάξεων, κοινωνική ασφάλιση και περίθαλψη, καθώς και πληρωμές τόκων).
24. Προϋπολογισμός του κράτους (State Budget)
Η καταγραφή των δημοσίων εσόδων και δαπανών της κεντρικής κυβέρνησης.
25. Πρωτογενές δημοσιονομικό ισοζύγιο (πρωτογενές έλλειμμα/πλεόνασμα) (Primary fiscal balance)
Η σχέση δημοσίων εσόδων και δαπανών χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι τόκοι για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους. Πρωτογενές έλλειμμα (πλεόνασμα) εμφανίζει ένας προϋπολογισμός όταν τα δημόσια έσοδα υπολείπονται (υπερβαίνουν) των δημοσίων δαπανών, χωρίς σε αυτές να περιλαμβάνονται οι τόκοι για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους.
Διεθνείς οικονομικές σχέσεις
1. Άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) (Foreign direct investment-FDI)
Η πραγματοποίηση μιας επένδυσης σε πραγματικό κεφάλαιο στην εγχώρια οικονομία, από κεφάλαια προερχόμενα από το εξωτερικό. Για να θεωρηθεί η συμμετοχή ενός ξένου επενδυτή στο κεφάλαιο μιας εγχώριας εταιρείας ως άμεση ξένη επένδυση, θα πρέπει αυτή να αντιστοιχεί, τουλάχιστον, στο 10% του μετοχικού κεφαλαίου της. Σε αντιδιαστολή, οι Έμμεσες Ξένες Επενδύσεις αφορούν σε επενδύσεις σε ομόλογα και μετοχές.
2. Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) (International Monetary Fund-IMF)
Το ΔΝΤ είναι διεθνής οργανισμός, που ιδρύθηκε το 1945, εδρεύει στις ΗΠΑ και αριθμεί 188 μέλη. Παρέχει δάνεια και τεχνική βοήθεια σε χώρες που προσφεύγουν σε αυτό όταν βρίσκονται σε δυσχερή δημοσιονομική και οικονομική θέση, αντιμετωπίζουν προβλήματα στο ισοζύγιο πληρωμών τους. Μεταξύ των στόχων του είναι η προώθηση της συναλλαγματικής σταθερότητας, η επέκταση της διεθνούς νομισματικής συνεργίας και του διεθνούς εμπορίου. Το ΔΝΤ συνεργάζεται στενά με την ΕΕ, παρέχοντας δάνεια και τεχνική βοήθεια στα κράτη-μέλη της, που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικά προβλήματα, με προϋπόθεση την εφαρμογή προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής.
3. Ισοζύγιο εμπορικό (Trade balance)
Η διαφορά μεταξύ των εξαγωγών και των εισαγωγών προϊόντων και υπηρεσιών.
4. Ισοζύγιο πληρωμών (Balance of payments)
Λογιστική καταγραφή όλων των εγχρήματων συναλλαγών μιας χώρας με τον υπόλοιπο κόσμο. Αποτελείται από τέσσερα επιμέρους κομμάτια τα Ισοζύγια Τρεχουσών Συναλλαγών, Κεφαλαιακών Μεταβιβάσεων, Χρηματοοικονομικών Συναλλαγών και τα Τακτοποιητέα Στοιχεία.
5. Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (Current account)
Η διαφορά μεταξύ των εξαγωγών αγαθών, υπηρεσιών και μεταβιβάσεων και των εισαγωγών τους. Χωρίζεται σε τρία επιμέρους ισοζύγια το Εμπορικό Ισοζύγιο και τα Ισοζύγια Εισοδημάτων και Τρεχουσών Μεταβιβάσεων.
6. Καθεστώς κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών (Floating exchange rate regime)
Η σχέση (τιμή) ανταλλαγής δύο νομισμάτων, όπως αυτή καθορίζεται από την αγορά συναλλάγματος.
7. Καθεστώς σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών (Fixed exchange rate regime)
Οι νομισματικές αρχές διατηρούν σταθερή τη σχέση (τιμή) ανταλλαγής δύο νομισμάτων.
8. Συναλλαγματική ισοτιμία (Exchange rate)
Η σχέση (τιμή) ανταλλαγής δύο νομισμάτων.
9. Συναλλαγματική κρίση (Currency crisis)
Προκαλείται, συνήθως, από κερδοσκοπικές επιθέσεις στη συναλλαγματική ισοτιμία ενός νομίσματος ή από προβλήματα στα βασικά οικονομικά μεγέθη μιας οικονομίας, και έχει ως αποτέλεσμα τη ραγδαία υποτίμησή του. Εάν η κρίση αφορά σε νόμισμα υπό καθεστώς σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών τότε προκαλείται έξοδος από αυτήν.
Ελληνική κρίση
1. Διευρυμένος Πιστωτικός Μηχανισμός (Extended Fund Facility)
Χρηματοδοτικό εργαλείο του ΔΝΤ για τη χορήγηση δανείων προς χώρες με μακροχρόνιες εξωτερικές ανισορροπίες και περιορισμένη πρόσβαση σε δανειακά κεφάλαια. Τα δάνεια χορηγούνται για τρία και σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στην Ελλάδα, για τέσσερα έτη, ενώ οι κυβερνήσεις των χωρών υποχρεούνται να προωθήσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την αποκατάσταση των μακροοικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν. Είναι το δεύτερο πρόγραμμα στήριξης που έλαβε η Ελλάδα.
2. Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας-ΤΧΣ(Hellenic Financial Stability Fund-FSF)
Συστήθηκε το 2010 με σκοπό να συμβάλλει στη σταθερότητα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος μέσω της ενίσχυσης της κεφαλαιακής επάρκειας των πιστωτικών ιδρυμάτων και της κεφαλαιακής ενίσχυσης μεταβατικών πιστωτικών ιδρυμάτων (bridgebanks). Η ενίσχυση της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών επιτυγχάνεται μέσω της της αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου τους. Οι νέες αυτές μετοχές αποκτώνται από το ΤΧΣ είτε με κονδύλια που προέρχονται από το ΕΤΧΣ είτε μέσω της παροχής εγγυήσεων από το Ελληνικό Δημόσιο.
3. Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Προσαρμογής (Medium Term Fiscal Strategy)
Πρόκειται για τετραετές πρόγραμμα δημοσιονομικής πολιτικής, στο οποίο αποτυπώνεται η τρέχουσα δημοσιονομική κατάσταση, διατυπώνονται οι μακροοικονομικές και δημοσιονομικές προοπτικές της περιόδου, τίθενται ετήσιοι στόχοι δημοσιονομικής πολιτικής, παρατίθενται συγκεκριμένα μέτρα επίτευξης τους, από την πλευρά τόσο των δημοσίων δαπανών, όσο και των φόρων καθώς και μεταρρυθμίσεις που πρόκειται να προωθηθούν κατά την περίοδο αναφοράς. Το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Προσαρμογής κατατίθεται στη Βουλή, από την οποία και εγκρίνεται και στη συνέχεια υλοποιείται μέσω εφαρμοστικών νόμων, αλλά και των προϋπολογισμών του κράτους. Έως τώρα έχουν εγκριθεί δύο Μεσοπρόθεσμα Πλαίσια Δημοσιονομικής Προσαρμογής της περιόδου 2012-2015 και της περιόδου 2013-2016
4. Μνημόνια συνεννόησης (Memorandum of understanding)
Διμερείς συμφωνείς μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης από τη μία πλευρά, και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου από την άλλη, οι οποίες είναι προαπαιτούμενες των δανειακών συμβάσεων και στις οποίες περιγράφονται οι μακροοικονομικές εξελίξεις, η πορεία των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, οι δημοσιονομικοί στόχοι και οι πολιτικές που θα επιτρέψουν την επίτευξης τους.
5. Ομάδα δράσης για την Ελλάδα (Task force for Greece)
Συστήθηκε το 2011 και αντικείμενό της είναι η παροχή τεχνικής βοήθειας προς την Ελλάδα για την εκπλήρωση των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει στο πλαίσιο των προγραμμάτων προσαρμογής, την προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και την απορρόφηση κονδυλίων από την ΕΕ που θα συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη, στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την ενίσχυση της απασχόλησης.
6. Συμμετοχή του επίσημου τομέα για την απομείωση του δημόσιου χρέους (Official Sector Involvement – OSI)
Η συμμετοχή χωρών ή κεντρικών τραπεζών, αλλά όχι του ΔΝΤ, στην αναδιάρθρωση/ απομείωση του χρέους μιας κυβέρνησης.
7. Συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα για την απομείωση του δημόσιου χρέους (Private Sector Involvement PSI)
Συμφωνία μεταξύ κρατών και ιδιωτών δανειστών για τη διαγραφή χρέους. Αποφασίστηκε από το Eurogroup τον Οκτώβριο του 2011 και πραγματοποιήθηκε μεταξύ των μηνών Φεβρουαρίου-Μαρτίου 2012. Οι ιδιώτες κάτοχοι των ελληνικών ομολόγων αντάλλαξαν τα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου που είχαν στην κατοχή τους με Νέα ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου (και κάποιους βραχυχρόνιους τίτλους του ΕΤΧΣ)που αντιστοιχούσαν στο 53,5% της αξίας . Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα ήταν οικειοθελής και προσέγγισε το 96%. Το πρόγραμμα οδήγησε σε απομείωση του δημόσιου χρέους κατά 106,5 δις Ευρώ.
8. Συμφωνία Stand-by (Stand-by arrangement)
Χρηματοδοτικό εργαλείο του ΔΝΤ για την άμεση κάλυψη χρηματοδοτικών αναγκών των ανεπτυγμένων, κυρίως, οικονομιών που αντιμετωπίζουν εξωτερικές ανισορροπίες. Πρόκειται για βραχυχρόνιο δανεισμό κρατών, από 12 έως 24 μήνες, με βασική προϋπόθεση την ικανότητά τους να τον αποπληρώσουν. Είναι το πρώτο πρόγραμμα στήριξης που έλαβε η Ελλάδα
9. Τρόικα (Troika)
Επιτροπή, στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Η τρόικα ελέγχει την τήρηση των συμφωνηθέντων που περιλαμβάνονται στα μνημόνια συνεννόησης, διατυπώνει δημοσιονομικούς στόχους, προτείνει μέτρα επίτευξης τους και συντάσσει εκθέσεις αξιολόγησης της ελληνικής οικονομίας, βάσει των οποίων εξελίσσεται η πορεία χρηματοδότησής της, στο πλαίσιο των δανειακών συμβάσεων που έχουν συναφθεί μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Ευρωπαϊκή Ένωση
1. Δημοσιονομική ένωση (Fiscal union)
Η εκχώρηση του σχεδιασμού, της εφαρμογής και της επίβλεψης των δημοσιονομικών πολιτικών σε ένα κεντρικό όργανο. Με άλλα λόγια, αναφέρεται στην ύπαρξη κεντρικού προϋπολογισμού και στην εναρμόνιση του συστήματος φορολόγησης(π.χ. κοινοί φορολογικοί συντελεστές) και δημοσίων δαπανών (π.χ. κοινό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας). Επιπρόσθετα το δημόσιο χρέος των κρατών-μελών αποτελεί χρέος της ένωσης.
2. Δημοσιονομικό Σύμφωνο (Fiscal Compact)
Διακρατική συμφωνία των κρατών-μελών της ΕΕ (πλην του Ηνωμένου Βασιλείου και της Τσεχίας) που υπογράφηκε τον Μάρτιο του 2012.Στόχος του συμφώνου είναι η ενίσχυση της δημοσιονομικής πειθαρχίας στην ΟΝΕ. Σημαντικότερη πρόβλεψη του Συμφώνου είναι πως τα κράτη-μέλη θα πρέπει να ενσωματώσουν στο εθνικό δίκαιο τον κανόνα του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού. Ο κανόνας αυτός προβλέπει δομικό έλλειμμα έως 1% του ΑΕΠ εάν το χρέος είναι μικρότερο του 60% του ΑΕΠ και 0.5% του ΑΕΠ εάν το χρέος είναι μεγαλύτερο του 60% του ΑΕΠ, το οποίο όμως θα πρέπει να μειωθεί κάτω αυτού του ορίου. Το ΔΕΚ θα κρίνει αν τα κράτη-μέλη ενσωμάτωσαν εμπρόθεσμα, δηλαδή έως τις αρχές του 2014, τον εν λόγω κανόνα στην εθνική νομοθεσία .Σε περίπτωση απόκλισης από τους στόχους τίθεται σε εφαρμογή μηχανισμός αυτόματης διόρθωσης.
3. Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος
Ευρωπαϊκή διαδικασία δημοσιονομικής προσαρμογής σε περίπτωση που ένα κράτος-μέλος δεν τηρεί τα όρια ελλείμματος και χρέους που θέτει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (το έλλειμμα του προϋπολογισμού και το δημόσιο χρέος να είναι ίσα ή μικρότερα από το 3% και 60% του ΑΕΠ αντίστοιχα). Η διαδικασία αυτή προβλέπει τα κριτήρια και το χρονοδιάγραμμα βάση των οποίων το Συμβούλιο αποφασίζει για την ύπαρξη υπερβολικού ελλείμματος (υπάρχει η δυνατότητα ελλείμματος υψηλότερου του3% σε περιπτώσεις που αυτό είναι προσωρινό και οφείλεται σε έκτακτους παράγοντες). Το Συμβούλιο προβαίνει σε συστάσεις προς το κράτος-μέλος και χρονοδιάγραμμα για αποτελεσματικές διορθωτικές δράσεις, παρακολουθεί την εφαρμογή τους και έχει τη δυνατότητα επιβολής χρηματικών προστίμων σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης
4. Διαρθρωτικά Ταμεία (Structural Funds)
Tο Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Συνοχής αποτελούν τα χρηματοδοτικά μέσα της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ, στόχος της οποίας είναι η σύγκλιση των περιφερειών των κρατών-μελών της ΕΕ. Τα ταμεία αυτά μαζί με την Κοινή Αγροτική Πολιτική, απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος των χρηματοδοτήσεων της ΕΕ.
5. Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ) (National Strategic Reference Framework)
Πρόκειται για έγγραφο, το οποίο θέτει τις προτεραιότητες και κατανέμει τους πόρους των Ταμείων της ΕΕ μεταξύ τομέων και περιφερειών, κατά τρόπο που συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της πολιτικής συνοχής της ΕΕ, αποτελώντας παράλληλα το σύνδεσμο μεταξύ κοινοτικών προτεραιοτήτων και του εθνικού προγράμματος μεταρρυθμίσεων. Το τρέχον πρόγραμμα αφορά την περίοδο 2007-2013 ενώ η νέα προγραμματική περίοδος αφορά στα έτη 2014-2020.
6. Ευρωομόλογο (Eurobond)
Η ευρωζώνη, ως σύνολο, εκδίδοντας ένα ομόλογο, το οποίο είναι εγγυημένο από τα κράτη-μέλη της, δανείζεται κεφάλαια για λογαριασμό τους και εν συνεχεία τα κατανέμει ανάλογα με τις δανειακές τους ανάγκες. Έτσι, καθίσταται δυνατός ο δανεισμός των κρατών που δεν μπορούν να δανειστούν ή το κόστος δανεισμού τους είναι ιδιαίτερα υψηλό. Προτάθηκε ως πιθανή λύση για την αντιμετώπιση της (δημοσιονομικής) κρίσης στην ευρωζώνη.
7. Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (ΕΑΤ) (European Banking Authority-EBA)
Ρυθμιστικός φορέας της ΕΕ. Ιδρύθηκε το 2011.Εκπροσωπεί την ΕΕ σε διεθνείς οργανισμούς για την τραπεζική εποπτεία, παρεμβαίνει άμεσα σε περιπτώσεις μη-εφαρμογής της σχετικής ευρωπαϊκής νομοθεσίας ή σε περιπτώσεις τραπεζικής κρίσης σε εθνικό επίπεδο, συντονίζει τις εθνικές ρυθμιστικές και εποπτικές αρχές και είναι αρμόδια για την επίλυση διαφορών μεταξύ εθνικών αρχών, εκδίδοντας δεσμευτικές αποφάσεις. Τέλος, είναι υπεύθυνη για τη διεξαγωγή των τεστ αντοχής (stress test) για την κεφαλαιακή επάρκεια των ευρωπαϊκών τραπεζών.
8. Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα- ΕΚΤ (European Central Bank- ECB)
Αποτελεί την κεντρική τράπεζα της ευρωζώνης και είναι επιφορτισμένη με την αρμοδιότητα άσκησης νομισματικής πολιτικής. Ιδρύθηκε το 1998 και εδρεύει στην Φρανκφούρτη. Βασικός της στόχος είναι η σταθερότητα των τιμών. Η ανεξαρτησίας της κατοχυρώνεται από το καταστατικό της και τη Συνθήκη για την ΕΕ. Διοικητής της είναι ο Μάριο Ντράγκι.
9. Ευρωπαϊκό Εξάμηνο (European Semester)
Πλαίσιο συντονισμού οικονομικών πολιτικών για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», το οποίο πραγματοποιείται το πρώτο εξάμηνο κάθε έτους και πριν την κατάρτιση των εθνικών προϋπολογισμών.
10. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (European Council)
Όργανο της ΕΕ, το οποίο καθορίζει τις γενικές πολιτικές κατευθύνσεις και τις προτεραιότητές της. Στις συνεδριάσεις του συμμετέχουν οι αρχηγοί των κρατών ή κυβερνήσεων των κρατών-μελών της Ένωσης, ο πρόεδρός του (Χέρμαν Βαν Ρομπέι) καθώς και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο). Συνεδριάζει δύο φορές το εξάμηνο, ενώ ο πρόεδρός του μπορεί να συγκαλέσει και έκτακτη σύσκεψη.
11. Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (European Stability Mechanism-ESM)
Μόνιμος μηχανισμός της ΕΕ με σκοπό να παρέχει δάνεια σε χώρες της ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν πρόβλημα χρηματοοικονομικής σταθερότητας και απειλούν τη σταθερότητα της ΕΕ γενικότερα. Ο ESM έχει κεφάλαιο ύψους 700 δις ευρώ προερχόμενο από τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, σε αντίθεση με τον EFSF που είχε μόνο εγγυήσεις από αυτά, και εκδίδει ομόλογα ή άλλα χρηματοπιστωτικά προϊόντα. Επίσης, μπορεί και να παρεμβαίνει στην πρωτογενή και δευτερογενή αγορά ομολόγων, αλλά και να δανείζει κράτη-μέλη για τις ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των πιστωτικών τους ιδρυμάτων. Η δανειοδότηση παρέχεται μετά από αίτημα κράτους-μέλους και βάσει κάποιων προϋποθέσεων πολιτικής (conditionality) που διαπραγματεύεται το κράτος-μέλος με την Ευρωπαϊκή Επιτροπής σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Δημιουργήθηκε στις 8 Οκτώβρη 2012.
12. Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (European Financial Stabilization Mechanism-EFSM)
Μηχανισμός παροχής χρηματοοικονομικής βοήθειας προς τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Ιδρύθηκε το 2010, με βάση το άρθρο 122 της Συνθήκης, το οποίο και παρέχει τη δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χορηγεί δάνεια σε κράτη-μέλη που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες, λόγω έκτακτων περιστάσεων. Αντλεί κεφάλαια από τις χρηματοπιστωτικές αγορές με εγγυήσεις, προερχόμενες από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Αποτελεί μέρος ενός γενικότερου πλαισίου ασφάλειας, μαζί με τον EFSF.Η δανειοδότηση παρέχεται μετά από αίτημα κράτους-μέλους και βάσει ενός προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής με συγκεκριμένες προϋποθέσεις πολιτικής που συμφωνείται με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
13. Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (European Financial Stability Facility- ΕFSF)
Ιδρύθηκε το 2010, με σκοπό την ενίσχυση χωρών που αντιμετωπίζουν χρηματοοικονομικές δυσχέρειες και εφαρμόζουν προγράμματα προσαρμογής της ΕΕ και του ΔΝΤ. Διαθέτει τη δυνατότητα έκδοσης ομολόγων, εγγυημένων από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης και μπορεί να χορηγεί δάνεια,να παρεμβαίνει στη πρωτογενή και δευτερογενή αγορά ομολόγων αλλά και να δανείζει κράτη-μέλη για τις ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των πιστωτικών ιδρυμάτων τους. Η δανειοδότηση παρέχεται με συγκεκριμένες προϋποθέσεις πολιτικής που συμφωνούνται με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.Έχει χρησιμοποιηθεί για τα προγράμματα της Ελλάδας, Ιρλανδίας και Πορτογαλίας.
14. Νομισματική ένωση (Monetary union)
Σχηματίζεται από κράτη, τα οποία υιοθετούν ένα κοινό νόμισμα, ενώ η νομισματική πολιτική για το σύνολο της ένωσης ασκείται από μία κεντρική τράπεζα.
15. Οικονομική και Νομισματική Ένωση-ΟΝΕ (Economic and Monetary Union-EMU)
Η ΟΝΕ είναι ένα γενικός όρος για το σύνολο των πολιτικών που στοχεύουν στη σύγκληση των κρατών-μελών της ΕΕ. Περιλαμβάνει την εναρμόνιση οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών, κοινή νομισματική πολιτική (η οποία ασκείται από την ΕΚΤ) και την υιοθέτηση κοινού νομίσματος (Ευρώ). Έτσι, ενώ όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ ανήκουν στην ΟΝΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Δανία έχουν εξαιρεθεί από την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος. Τα κράτη-μέλη της ΕΕ, που υιοθέτησαν το κοινό νόμισμα το 1999 είναι η Αυστρία, το Βέλγιο, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Πορτογαλία, η Ισπανία ενώ μεταγενέστερα το υιοθέτησαν η Ελλάδα (2001), η Σλοβενία (2007), Κύπρος, Μάλτα (2008) και Σλοβακία (2009), Εσθονία (2011).
16. Παροχή ρευστότητας έκτακτης ανάγκης (Emergency Liquidity Assistance-ELA)
Μηχανισμός που διαθέτουν οι δανειστές έσχατης καταφυγής (συνήθως κεντρικές τράπεζες) για την ενίσχυση της ρευστότητας των τραπεζών τους. Κατά την κρίση χρέους της Ευρώπης ο όρος ταυτίστηκε με το δανεισμό των ιδιωτικών τραπεζών που αντιμετώπιζαν προσωρινό πρόβλημα ρευστότητας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Η απόφαση για τη παροχή ρευστότητας έκτακτης ανάγκης σε ένα πιστωτικό ίδρυμα επαφίεται στην Κεντρική Τράπεζα του κράτους-μέλους. Πρόκειται, κυρίως, για βραχυπρόθεσμο δανεισμό, με επιτόκιο υψηλότερο του επιτοκίου κύριας αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ και με εγγυήσεις ακόμα και χρεόγραφα που δεν δέχεται η ΕΚΤ. Οι όροι δανεισμού δημοσιοποιούνται σε εθελοντική βάση ενώ οι εθνικές Κεντρικές Τράπεζες είναι σε συνεννόηση με την ΕΚΤ ώστε οι επιπτώσεις στη συνολική ρευστότητα να ευθυγραμμίζονται με την νομισματική πολιτική που χαράσσει η δεύτερη.
17. Πρόγραμμα απευθείας νομισματικών συναλλαγών (Outright monetary transactions)
Η αγορά κρατικών ομολόγων βραχυχρόνιας λήξης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στη δευτερογενή αγορά. Βασική προϋπόθεση είναι η χώρα να έχει προσφύγει στο μηχανισμό EFSF/ESM και να εφαρμόζει το πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής.
18. Προϋπολογισμός της ΕΕ (EU budget)
Στον προϋπολογισμό της ΕΕ καταγράφονται, σε ετήσια βάση, τα έσοδα και οι δαπάνες της, βάση των Πολυετών Δημοσιονομικών Πλαισίων. Κάθε χρόνο, η Ευρωπαϊκή επιτροπή υποβάλει προσχέδιο προϋπολογισμού, το οποίο εγκρίνεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ είναι πάντοτε ισοσκελισμένος και κυμαίνεται λίγο πάνω από το 1% του ΑΕΠ της ΕΕ.
19. Στρατηγική "Ευρώπη 2020" (“Europe 2020” strategy)
Δεκαετής στρατηγική ανάπτυξης της ΕΕ, η οποία υιοθετήθηκε τον Μάρτιο του 2010 από το σύνολο των χωρών-κρατών της ΕΕ και στόχο έχει την έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη στην ΕΕ. Στο πλαίσιο της στρατηγικής αυτής τέθηκαν στόχοι όσον αφορά την απασχόληση, την κλιματική αλλαγή και ενεργειακή βιωσιμότητα, την έρευνα και ανάπτυξη, την εκπαίδευση και την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, οι οποίοι θα πρέπει να επιτευχθούν έως το 2020. Οι ποσοτικοί στόχοι είναι εκφρασμένοι για το σύνολο της ΕΕ αλλά και σε εθνικό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες και συγκυρίες κάθε κράτους-μέλους.
20. Σύμφωνο Ευρω+ ή Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας (Euro+ Pact, Competitiveness Pact)
Ευρωπαϊκό σύμφωνο για τον καλύτερο συντονισμό των οικονομικών πολιτικών με στόχο την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.Υιοθετήθηκε την Άνοιξη του 2011από τα 17 κράτη-μέλη της ευρωζώνης και από έξι ακόμα κράτη-μέλη της ΕΕ (Βουλγαρία, Δανία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία και Ρουμανία). Βασίζεται στο πλαίσιο οικονομικών προτεραιοτήτων της στρατηγικής Ευρώπη 2020. Στο πλαίσιο του Συμφώνου τα 23 κράτη-μέλη ανέλαβαν την υποχρέωση να προωθήσουν μεταρρυθμίσεις με στόχο την βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους, την ενίσχυση της απασχόλησης, τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών τους, την επίτευξη της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και το συντονισμό των φορολογικών πολιτικών τους.
21. Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (StabilityandGrowthPact)
Υιοθετήθηκε το 1997 από όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ με σκοπό τη διασφάλιση βιώσιμων δημοσιονομικών μεγεθών και την αποφυγή υπερβολικών δημοσιονομικών ελλειμμάτων στην ΟΝΕ. Περιλαμβάνει ένα προληπτικό σκέλος, σύμφωνα με το οποίο τα κράτη υποβάλουν κάθε χρόνο προγράμματα σταθερότητας και ανάπτυξης (κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ) και προγράμματα σύγκλισης (κράτη-μέλη εκτός ζώνης του ευρώ), στα οποία περιγράφονται οι τρόποι επίτευξης των δημοσιονομικών στόχων μεσοπρόθεσμα, λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού(το έλλειμμα του προϋπολογισμού και το δημόσιο χρέος να μην ξεπερνούν το 3% και 60% του ΑΕΠ αντίστοιχα). Το Συμβούλιο, μετά από πρόταση της Επιτροπής, αν κρίνει ότι τα μέτρα που περιλαμβάνονται στα εν λόγω προγράμματα δεν επαρκούν για την επίτευξη των στόχων, μπορεί να συστήσει στο κράτος μέλος να προσαρμόσει το πρόγραμμά του. Σύμφωνα με το διορθωτικό σκέλος του, αν ο στόχος δεν επιτευχθεί κινείται η «Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος». Η αναθεώρηση του Συμφώνου, το 2005, το κατέστησε πιο ελαστικό, ως προς τα χρονικά περιθώρια προσαρμογής και πρόσθεσε Μεσοπρόθεσμους Στόχους Προϋπολογισμού για κάθε κράτος-μέλος (Medium-Term Budgetary Objectives-MTOs). Πιο συγκεκριμένα, προκειμένου μια χώρα να μπει σε «Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος» λαμβάνονται υπόψη το κυκλικά διορθωμένο ισοζύγιο, το επίπεδο του χρέους, η διάρκεια της περιόδου με χαμηλή ανάπτυξη και κατά πόσο το έλλειμμα συνδέεται με διαδικασίες αύξησης της παραγωγικότητας. Το Σύμφωνο αναθεωρήθηκε περαιτέρω το 2011 μέσω του Six Pack ενώ η δημοσιονομική πειθαρχία εντατικοποιείται με την υιοθέτηση του Δημοσιονομικού Συμφώνου το 2012.
22. ECOFIN (Συμβούλιο Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων)
Αποτελείται από τους υπουργούς εθνικής οικονομίας και οικονομικών των κρατών-μελών της ΕΕ. Μεταξύ των αρμοδιοτήτων του συγκαταλέγονται ο συντονισμός των οικονομικών πολιτικών, η παρακολούθηση των δημοσιονομικών μεγεθών των κρατών-μελών, οι οικονομικές σχέσεις με χώρες εκτός της ΕΕ και η κατάρτιση και η έγκριση, σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, του προϋπολογισμού της ΕΕ.
23. Eurogroup
Το συμβούλιο των υπουργών οικονομικών των κρατών-μελών της ζώνης του ευρώ, ενώ στις συνεδριάσεις του λαμβάνουν μέρος ο πρόεδρός του, οι υπουργοί οικονομικών της ζώνης του ευρώ, ο Επίτροπος που είναι αρμόδιος για οικονομικά και νομισματικά θέματα, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και ο πρόεδρος του Eurogroup Working Group.
24. Eurogroup Working Group
Αποτελείται από εκπροσώπους των υπουργών οικονομικών των κρατών-μελών της ευρωζώνης και αντικείμενό του είναι η προετοιμασία του Eurogroup.
25. Sixpack
Έξι νομοθετικές πρωτοβουλίες οικονομικής διακυβέρνησης που αναθεώρησε το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Υιοθετήθηκε τον Δεκέμβριο του 2011 από όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ και αποσκοπεί στην ενδυνάμωση της δημοσιονομικής συμμόρφωσης των κρατών-μελών με την αναμόρφωση των προβλέψεων για επιβολή χρηματικών προστίμων σε περιπτώσεις δημοσιονομικού εκτροχιασμού και την αντιμετώπιση των μακροοικονομικών ισορροπιών. Το δεύτερο επιτυγχάνεται με δύο νέες διαδικασίες για: α) την έγκαιρη αντίληψη περιπτώσεων υπερβολικών μακροοικονομικών ανισορροπιών και β) τη διόρθωσή τους.
Κοινωνία
1. Διανομή εισοδήματος (Distribution of income)
Δείχνει πώς διανέμεται μεταξύ των ατόμων το συνολικό εισόδημα μιας οικονομίας.
2. Ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα (Guaranteed minimum income)
Θέσπιση ενός επίπεδου εισοδήματος από το οποίο δεν θα πρέπει να υπολείπεται το εισόδημα ενός ατόμου ή νοικοκυριού. Το κράτος, μέσω εισοδηματικών ενισχύσεων καλύπτει τη διαφορά μεταξύ του πραγματικού εισοδήματος του νοικοκυριού και του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος.
3. Κίνδυνος φτώχειας (Risk of poverty)
Είναι το ποσοστό των ατόμων, των οποίων το εισόδημα υπολείπεται του 60% του εθνικού διάμεσου εισοδήματος.
4. Κοινωνικός αποκλεισμός (Social exclusion)
Ο αποκλεισμός ατόμων ή ομάδων ατόμων από δικαιώματα, ευκαιρίες και πόρους, τα οποία είναι διαθέσιμα στα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας.
5. Φτώχεια (Poverty)
Σε καθεστώς (απόλυτης) φτώχειας ζει ένα άτομο ή νοικοκυριό όταν το διαθέσιμο εισόδημά του δεν επαρκεί για την κάλυψη των βασικών αναγκών επιβίωσης. Για να θεωρείται ένα άτομο ή νοικοκυριό ότι ζει σε καθεστώς φτώχειας θα πρέπει το διαθέσιμο εισόδημά του είναι χαμηλότερο από το 60% του εθνικού διάμεσου ισοδύναμου εισοδήματος.
Χρηματοπιστωτικό σύστημα
1. Αγορά κεφαλαίων (Capital market)
Αγορές στις οποίες διαπραγματεύονται αξιόγραφα και χρεόγραφα διάρκειας μεγαλύτερης του έτους.
2. Αγορά χρήματος (Money market)
Αγορές στις οποίες διαπραγματεύονται αξιόγραφα και χρεόγραφα διάρκειας μικρότερης του έτους.
3. Άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων ή τεστ αντοχής (Stress test)
Τεχνική προσομοίωση κατά την οποία ελέγχεται, με την βοήθεια ανάλυσης ευαισθησίας (δηλαδή χρήσης διαφορετικών σεναρίων - συνήθως αρκετά δυσμενών) αν οι τράπεζες διαθέτουν κεφαλαιακή επάρκεια, προκειμένου να μπορούν να συνεχίσουν απρόσκοπτα την λειτουργία τους σε συνθήκες κρίσης στην χρηματοπιστωτική αγορά ή/και την οικονομία.
4. Βασιλεία Ι, ΙΙ & ΙΙΙ (BaselI, II&III)
Πρόκειται για επιτροπή, που συστήθηκε το 1974, από τους διοικητές δέκα κεντρικών τραπεζών με σκοπό τη βελτίωση των κανόνων εποπτείας του τραπεζικού συστήματος. Με την Βασιλεία Ι τέθηκαν συγκεκριμένοι περιορισμοί στα τραπεζικά ιδρύματα, όσον αφορά στη σχέση μεταξύ των κεφαλαίων τους και των στοιχείων του ενεργητικού τους, δηλαδή των δανείων που έχουν χορηγήσει και των χρηματοοικονομικών επενδύσεων που έχουν πραγματοποιήσει αλλά και των κινδύνων τους. Η Βασιλεία ΙΙ εστίασε στην πληρέστερη και διαφανή απεικόνιση των κινδύνων που αναλαμβάνουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Τέλος, με τη Βασιλεία ΙΙΙ ενισχύθηκαν οι απαιτήσεις, όσον αφορά την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζικών ιδρυμάτων.
5. Δανειστής εσχάτης καταφυγής (Lender of last resort)
Η δυνατότητα δανεισμού των εμπορικών τραπεζών από την κεντρική τράπεζα, όταν οι συμβατικοί τρόποι δανεισμού (διατραπεζική αγορά) ή άντλησης κεφαλαίων (αύξηση μετοχικού κεφαλαίου) δεν είναι δυνατοί. Το ΔΝΤ μπορεί να λειτουργήσει ως δανειστής εσχάτης καταφυγής σε επίπεδο κρατών, όταν τα τελευταία δεν μπορούν να αντλήσουν δανειακά κεφάλαια, μέσω της έκδοσης ομολόγων, όταν το κόστος δανεισμού τους είναι πολύ υψηλό.
6. Δευτερογενής αγορά ομολόγων (Secondary bond market)
Αγορά στην οποία γίνεται διαπραγμάτευση αγοραπωλησίας ομολόγων που έχουν εκδοθεί στο παρελθόν.
7. Δομημένο ομόλογο (Collateralized debt obligations- CDOs)
Αποτελεί χρηματοπιστωτικό προϊόν τιτλοποίησης τιτλοποιημένων δανειακών υποχρεώσεων, όπως είναι τα ομόλογα και τα δάνεια. Ο φορέας ειδικού σκοπού δημιουργεί ένα «καλάθι» των εν λόγω στοιχείων, το οποίο μεταβιβάζει στους επενδυτές μέσω της έκδοσης ομολόγων. Στους επενδυτές του δομημένου ομολόγου καταβάλλονται πληρωμές που προκύπτουν από το εισόδημα που δημιουργείται από τις τιτλοποιημένες υποχρεώσεις. Ανήκουν στη γενικότερη κατηγορία των δομημένων προϊόντων με εγγύηση στοιχεία ενεργητικού (Structured Asset Backed Security- ABS).
8. Εγγύηση καταθέσεων (Deposit guarantee)
Η διασφάλιση των καταθέσεων των αποταμιευτών, συνήθως έως ένα ανώτατο ποσό, σε περίπτωση που μια τράπεζα αδυνατεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της.
9. Έντοκο γραμμάτιο δημοσίου (Treasury bill)
Εκδίδονται για βραχυχρόνιο δανεισμό (συνήθως έως 12 μήνες) του δημοσίου από το επενδυτικό κοινό. Πρόκειται για τίτλο χαμηλού κινδύνου, καθώς ο τόκος προκαταβάλλεται, καθώς η αξία του τίτλου κατά την ημερομηνία έκδοσής του υπολείπεται αυτής της ημερομηνίας λήξης του, κατά το ποσό του τόκου.
10. Επιτόκιο (Interest rate)
Η απόδοση ενός τοκοφόρου περιουσιακού στοιχείου, όπως είναι το ομόλογο ή ένας καταθετικός λογαριασμός, εκφρασμένη ως ποσοστό επί του συνολικού επενδυμένου κεφαλαίου και η οποία, συνήθως, αναφέρεται σε ετήσια βάση.
11. Επιτόκιο κύριας αναχρηματοδότησης (Main refinancing operations rate)
Το επιτόκιο με το οποίο δανείζει η κεντρική τράπεζα τις εμπορικές τράπεζες.
12. Εποπτεία τραπεζικού συστήματος (Supervision of banking system)
Πρόκειται για το θεσμικό πλαίσιο, τις εποπτικές αρχές και τις διαδικασίες ελέγχου του τραπεζικού συστήματος με στόχο την προστασία τόσο των καταθετών όσο και των τραπεζικών ιδρυμάτων, αλλά και τον περιορισμό-αντιμετώπιση του συστημικού κινδύνου και διακρίνεται σε μικροπροληπτική και μακροπροληπτική εποπτεία. Αντικείμενο της πρώτης είναι τα επί μέρους τραπεζικά ιδρύματα, αξιολογώντας τους κινδύνους που έχουν αναλάβει και εποπτεύοντας τη συμμόρφωσή τους με τους κανόνες που διέπουν το τραπεζικό σύστημα, ενώ αντικείμενο της δεύτερης είναι το τραπεζικό σύστημα ως σύνολο και κατά πόσο η λειτουργία του μπορεί να προκαλέσει έναν συστημικό κίνδυνο.
13. Εποπτικά κεφάλαια (Regulatory capitals)
Άμεσα ρευστοποιήσιμα κεφάλαια, που υποχρεούνται να διατηρούν οι τράπεζες, προκειμένου να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.
14. Ηθικός κίνδυνος (Moral hazard)
Ο κίνδυνος αλλαγής συμπεριφοράς των οικονομικών δρώντων, κυρίως των επενδυτών, εξαιτίας της προστασίας τους από κάποιον κίνδυνο. Η συμπεριφορά τους, πιθανώς, να ήταν διαφορετική αν ήταν εκτεθειμένοι στον εν λόγω κίνδυνο.
15. Κερδοσκοπικό κεφάλαιο (Hedge fund)
Ιδιωτικό επενδυτικό ταμείο το οποίο διαχειρίζεται και ένα χαρτοφυλάκιο επενδύσεων, που αποτελείται (συχνά) από υψηλού ρίσκου και απόδοσης χρηματοοικονομικά προϊόντα. Απευθύνεται σε θεσμικούς επενδυτές.
16. Κεφαλαιακή επάρκεια (Capital adequacy)
Ο λόγος των ιδίων κεφαλαίων ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος προς τα στοιχεία του ενεργητικού του, δηλαδή των επενδύσεων και των δανείων που έχει χορηγήσει, σταθμισμένα ως προς τον κίνδυνο. Οι εποπτικές αρχές θέτουν ένα ελάχιστο όριο κεφαλαίων που πρέπει να διακρατούν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ώστε να διασφαλίζονται οι καταθέτες και η σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
17. Μετατρέψιμα ομολογιακά δάνεια (Contingent convertible bonds-CoCos)
Ομόλογα τα οποία υπό προϋποθέσεις, μετατρέπονται σε μετοχές της εταιρείας που τα έχει εκδώσει. Τα CoCos διαφέρουν από πιο παραδοσιακές μορφές μετατρέψιμων ομολόγων, καθώς σε αυτά υπάρχει συνήθως μια προκαθορισμένη τιμή μιας μεταβλητής (για παράδειγμα τιμή μετοχής της εταιρείας, ή το επίπεδο των εποπτικών κεφαλαίων της τράπεζας - αν πρόκειται για τράπεζα), η οποία λειτουργεί σαν καταλύτης για την ενεργοποίηση της μετατροπής του ομολόγου. Η μετατροπή αυτή βοηθάει την τράπεζα σε μια περίοδο κρίσης καθώς μετατρέπει το χρέος της σε ίδια κεφάλαια και στην ουσία επιβάλλει ζημίες στους κατόχους των ομολόγων αυτών. Σε κάποιες παραλλαγές υπάρχει η δυνατότητα οι προϋποθέσεις μετατροπής των ομολόγων αυτών, να ρυθμίζονται από τις εποπτικές αρχές (bail-in) σύμφωνα με την εκτίμηση τους για την κατάσταση του συγκεκριμένου χρηματοπιστωτικού ιδρύματος ή/και της χρηματοπιστωτικής αγοράς γενικότερα.
18. Μετοχή (Stock)
Τίτλοι που αντιστοιχούν σε μερίδιο του κεφαλαίου μιας εταιρείας. Οι κάτοχοί τους (μέτοχοι) λαμβάνουν μέρος των κερδών της εταιρείας (μέρισμα), ενώ μεταξύ τους, δηλαδή των μετόχων και της εταιρείας, υφίσταται σχέση ιδιοκτησίας και όχι χρέους.
19. Μονάδα ειδικού σκοπού (Special purpose vehicle)
Νομική οντότητα στην οποία μεταβιβάζει μια εταιρεία στοιχεία του ενεργητικού της, όπως ομόλογα, δάνεια ή ακίνητα, προκειμένου να τα τιτλοποιήσουν (ή τους τα μεταβιβάζουν ήδη τιτλοποιημένα) και να τα διαθέσουν, συχνά μέσω επενδυτικών εταιρειών, στο επενδυτικό κοινό.
20. Μόχλευση χρηματοοικονομική (Financial leverage)
Δείχνει τον βαθμό δανεισμού ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος ή μιας επιχείρησης, σε σχέση με τα ίδια κεφάλαια του. Ο δανεισμός αυτός γίνεται προκειμένου να χρηματοδοτηθούν νέες επενδυτικές ή επιχειρηματικές δραστηριότητες. Σε εποχές ευνοϊκών οικονομικών συνθηκών, η πρακτική αυτή μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των κερδών. Ωστόσο, αυξάνει ταυτόχρονα τον κίνδυνο χρεοκοπίας, καθώς τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και επιχειρήσεις που έχουν υψηλή μόχλευση, ενδέχεται να αντιμετωπίσουν πρόβλημα αποπληρωμής των δανείων τους, σε περίπτωση δυσμενών αλλαγών στο οικονομικό περιβάλλον.
21. Οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης(Credit rating agencies)
Εταιρίες οι οποίες αναλαμβάνουν να αξιολογήσουν την πιστοληπτική ικανότητα οργανισμών, εταιρειών ή και χωρών που επιθυμούν να δανειοδοτηθούν (είτε μέσω της έκδοσης χρεογράφων ή ακόμα και με άμεσο δανεισμό).
22. Ομόλογο (Bond)
Τίτλος που εκδίδει το δημόσιο, αλλά και επιχειρήσεις, προκειμένου να αντλήσει δανειακά κεφάλαια. Ο κάτοχος του ομολόγου δανείζει κεφάλαια στον εκδότη του ομολόγου για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (διάρκεια), εισπράττοντας έναν ετήσιο τόκο (κουπόνι), ενώ την ημερομηνία λήξης του, ο εκδότης του επιστρέφει το κεφάλαιο στον κάτοχο του ομολόγου. Ο τελευταίος μπορεί να το πουλήσει πριν τη λήξη του ή να το παραχωρήσει σε ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα με τη μορφή εγγύησης, προκειμένου να λάβει κάποιο δάνειο.
23. Παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα (Derived financial products)
Χρηματοοικονομικά προϊόντα η αξία των οποίων προέρχεται/ παράγεται από άλλα υποκείμενα προϊόντα. Συνήθως τα παράγωγα προϊόντα αφορούν συναλλαγές πάνω στην μελλοντική αξία των υποκείμενων προϊόντων. Οι πιο γνωστές κατηγορίες παράγωγων προϊόντων είναι Προθεσμιακά Συμβόλαια (Forwards), τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (Futures), τα Δικαιώματα Προαίρεσης (Options), οι Συμβάσεις Ανταλλαγής (Swaps), και τα Συμβόλαια Αθέτησης Κινδύνου(CDSs).
24. Πιστοληπτική ικανότητα (Credit worthiness)
Αντανακλά την ικανότητα, αξιοπιστία και φερεγγυότητα ενός ατόμου, επιχείρησης ή κράτους να ανταποκριθεί στις δανειακές υποχρεώσεις του.
25. Πιστωτική επέκταση (Credit expansion)
Αύξηση των χορηγούμενων δανείων (πίστη) προς τον ιδιωτικό τομέα, η οποία επηρεάζεται, κυρίως, από τη νομισματική πολιτική που ασκεί η Κεντρική Τράπεζα. Για παράδειγμα, μείωση των επιτοκίων δανεισμού των εμπορικών τραπεζών ή αύξηση της προσφορά χρήματος οδηγεί σε πιστωτική επέκταση.
26. Πιστωτικό γεγονός από αναδιάρθρωση χρέους (Restructuring credit event)
Πιστωτικό γεγονός από την αλλαγή των όρων μιας δανειακής υποχρέωσης ή ενός ομολόγου, εξαιτίας της υποβάθμισης της πιστοληπτικής ικανότητας του υπόχρεου ή εξαιτίας των δημοσιονομικών συνθηκών, όταν συμβαίνει ένα από τα παρακάτω γεγονότα μείωση του επιτοκίου ή του συνολικού ποσού αποπληρωμής του δανείου (“κούρεμα”), αναβολή των πληρωμών τόκων ή του κεφαλαίου (επέκταση της διάρκειας ωρίμανσης), αθέτηση των όρων της δανειακής υποχρέωσης και μετατροπή του νομίσματος που έχει συμφωνηθεί η αποπληρωμή του χρέους σε κάποιο άλλο μη αποδεκτό κοινά νόμισμα.
27. Ρήτρα συλλογικής δράσης (Collective Action Clause - CAC)
Ρήτρα σύμφωνα με την οποία μια πιθανή αναδιάρθρωση του χρέους δεσμεύει το σύνολο των ομολογιούχων, εφόσον η πλειονότητά τους έχει συμφωνήσει με αυτήν.
28. Συμβόλαια Αθέτησης Κινδύνου (Credit Default Swaps-CDS)
Χρηματοπιστωτικό προϊόν με το οποίο ο πωλητής του συμφωνεί να αποζημιώσει τον αγοραστή σε περίπτωση χρεοκοπίας ή πιστωτικού γεγονότος.
29. Συστημικός κίνδυνος (Systemic risk)
Ο κίνδυνος διάχυσης των συνεπειών της αδυναμίας ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της, στο σύνολο του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της οικονομίας γενικότερα.
30. Τιτλοποιημένο στεγαστικό δάνειο (Mortgage Backed Security - MBS)
Αποτελεί προϊόν τιτλοποίησης στεγαστικών δανείων μιας τράπεζας ή ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος γενικότερα. Μια τράπεζα δημιουργεί ένα «καλάθι» στεγαστικών δανείων, το οποίο μεταβιβάζει στους επενδυτές μέσω της έκδοσης ομολόγου. Οι πληρωμές του κουπονιού του ομολόγου προέρχονται από την είσπραξη των δόσεων των υποκείμενων στεγαστικών δανείων. Ανήκει στη γενικότερη κατηγορία των δομημένων προϊόντων με εγγύηση στοιχείων ενεργητικού (Structured Asset Backed Securities - ABS).
31. Τιτλοποίηση (Securitisation)
Η διαδικασία συγκέντρωσης μεμονωμένων δανειακών (επισφαλών) απαιτήσεων, με σκοπό την έκδοση και διάθεση νέων μεταβιβάσιμων τίτλων (κινητών αξιών), συνήθως μέσω ενός φορέα ειδικού σκοπού (special purpose vehicle), οι πληρωμές των οποίων βασίζονται στην είσπραξη των ταμειακών ροών των υποκείμενων δανειακών απαιτήσεων.
32. Τόκος (Interest)
Η απόδοση ενός τοκοφόρου περιουσιακού στοιχείου, όπως είναι το ομόλογο ή ένας καταθετικός λογαριασμός, εκφρασμένη σε χρηματικές μονάδες.
33. Τραπεζική Ένωση (Banking union)
Η υιοθέτηση από ένα σύνολο χωρών κοινών κανόνων λειτουργίας και εποπτείας του τραπεζικού συστήματος. Τον Δεκέμβριο του 2012, αποφασίστηκε ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα εποπτεύει τις τράπεζες της ευρωζώνης
34. Τραπεζική κρίση (Banking crisis)
Συμβαίνει όταν: α) οι καταθέτες, με αφορμή τη γνωστοποίηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει μία τράπεζα ή και ακόμα της διάδοσης μίας φήμης, αποσύρουν τα χρήματά τους από αυτήν (τραπεζικός πανικός), β) μειωθεί σημαντικά η αξία στοιχείων του ενεργητικού μιας τράπεζας, λόγω της μη-εξόφλησης χορηγούμενων δανείων ή της μείωσης της αξίας των χρηματοοικονομικών και άλλων τοκοφόρων περιουσιακών στοιχείων της και γ) μία τράπεζα δεν έχει πρόσβαση σε (δια)τραπεζικό δανεισμό.
35. Τραπεζικός πανικός (Bank run)
Η μαζική ανάληψη των καταθέσεων από μία τράπεζα, ή το τραπεζικό σύστημα.
36. Φόρος επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών
Φόρος επί της αξίας των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, που θα αποθαρρύνει τις υψηλού κινδύνου κερδοσκοπικές πρακτικές, συμβάλλοντας στη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος και συνεισφέροντας, παράλληλα, στα έσοδα του προϋπολογισμού
37. Φούσκα (Bubble)
Η αύξηση της τιμής ενός περιουσιακού στοιχείου σε επίπεδα κατά πολύ υψηλότερα από την πραγματική αξία του.
38. Φυγή κεφαλαίων (Capital flight)
Η μαζική εκροή κεφαλαίων από μια οικονομία, η οποία μπορεί να παρατηρηθεί σε συνθήκες οικονομικής και πολιτικής αστάθειας, όταν κλονίζεται η εμπιστοσύνη των επενδυτών προς το τραπεζικό σύστημα, το εγχώριο νόμισμα και την εγχώρια οικονομία γενικότερα.
39. Χρεόγραφο με εγγύηση στοιχεία ενεργητικού (Asset Backed Security -ABS)
Αποτελεί προϊόν τιτλοποίησης ομάδας διαφορετικών στοιχείων του ενεργητικού μιας τράπεζας ή ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος γενικότερα. Μια τράπεζα δημιουργεί ένα «καλάθι» στοιχείων του ενεργητικού της, όπως ενυπόθηκα δάνεια, πιστωτικές κάρτες και άλλα, το οποίο μεταβιβάζει στους επενδυτές μέσω της έκδοσης ομολόγου. Όπως και στην περίπτωση των τιτλοποιημένων στεγαστικών δανείων, η πληρωμή του κουπονιού των ομολόγων εξαρτάται από την πληρωμή των δόσεων των υποκείμενων δανείων, πιστωτικών καρτών, κλπ.
40. Euribor (Euro Interbank Offered Rate)
Είναι το επιτόκιο με το οποίο δανείζονται μεταξύ τους οι εμπορικές τράπεζες της ευρωζώνης, κεφάλαια σε ευρώ.
41. Libor (London Interbank offered rate)
Επιτόκιο αναφοράς διατραπεζικού δανεισμού (δηλαδή δανεισμού μεταξύ τραπεζών) το οποίο καθορίζεται στην τραπεζική αγορά του Λονδίνου.
42. Spread
Είναι η διαφορά απόδοσης μεταξύ δύο ομοειδών περιουσιακών στοιχείων, όπως για παράδειγμα των κρατικών ομολόγων δύο διαφορετικών κρατών. Η διαφορά στην απόδοση αντικατοπτρίζει την διαφορά στην τιμή την οποία είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν οι επενδυτές για τα δύο περιουσιακά στοιχεία και η οποία οφείλεται σε διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά τους, όπως για παράδειγμα ο σχετικός πιστωτικός κίνδυνος (δηλαδή ο κίνδυνος να μην πληρωθούν οι κάτοχοι των ομολόγων). Υψηλότερος κίνδυνος οδηγεί σε χαμηλότερη ζήτηση και άρα τιμή για το εν λόγω ομόλογο, με συνέπεια να αυξάνεται η απόδοση του.
43. Too big to fail
Η διαπίστωση ότι η ανάπτυξη πολύ μεγάλων διεθνών χρηματοπιστωτικών κολοσσών, οι οποίοι διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην λειτουργία του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος και άρα της παγκόσμιας οικονομίας, δεν είναι δυνατόν να αφεθούν να χρεοκοπήσουν καθώς κάτι τέτοιο θα είχε εξαιρετικά αρνητικές συστημικές επιπτώσεις. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε ένα πρόβλημα ηθικού κινδύνου, καθώς οι χρηματοπιστωτικοί αυτοί κολοσσοί πιστεύουν ότι μπορούν να αναλαμβάνουν αυξημένους κινδύνους, αποκομίζοντας κέρδη, ενώ σε περίπτωση που τα πράγματα δεν εξελιχθούν θετικά, τα κράτη θα αναγκαστούν να τους διασώσουν. Η χρεοκοπία της Lehman Brothers και η κρίση που επακολούθησε, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του προβλήματος αυτού.
Πηγή
Αγορά εργασίας
1. Ανεργία Διαρθρωτική (Structural unemployment)
Η ανεργία που οφείλεται στους θεσμούς της αγοράς εργασίας και στην αναντιστοιχία των προσόντων που διαθέτουν οι άνεργοι με αυτά που απαιτούνται για την κάλυψη των κενών θέσεων εργασίας.
2. Ανεργία Κυκλική (Cyclical unemployment)
Είναι η ανεργία που επηρεάζεται από τον οικονομικό κύκλο και σχετίζεται με τη χαμηλή αγοραία ζήτηση που δεν δημιουργεί ικανοποιητικό αριθμό θέσεων εργασίας για όλους όσοι θέλουν να εργαστούν.
3. Ανεργία τριβής (Frictional unemployment)
Είναι η ανεργία που οφείλεται στο χρόνο που απαιτείται για την κάλυψη κενών θέσεων απασχόλησης από τους ανέργους όσο αυτοί ψάχνουν ή είναι σε μεταβατικό στάδιο μεταξύ δύο διαφορετικών θέσεων. Η ανεργία αυτή μπορεί να είναι εθελοντική.
4. Άνεργοι και ποσοστό ανεργίας (Unemployment rate)
Άνεργοι είναι τα άτομα που μπορούν, επιθυμούν και αναζητούν απασχόληση, αλλά δεν βρίσκουν. Το ποσοστό ανεργίας μετριέται ως ο αριθμός των ανέργων προς το εργατικό δυναμικό, εκφρασμένο επί τοις εκατό.
5. Απασχολούμενοι και ποσοστό απασχόλησης (Employment rate)
Απασχολούμενοι είναι τα άτομα που απασχολούνται έναντι αμοιβής. Το ποσοστό απασχόλησης μετριέται, συνήθως, ως ο αριθμός των απασχολούμενων προς τον αριθμό των ατόμων εργάσιμης ηλικίας εκφρασμένο επί τοις εκατό.
6. Εργατικό δυναμικό (ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό) (Labour force participation rate)
Το άθροισμα των ανέργων και των απασχολούμενων. Το ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό μετριέται, συνήθως, ως ο αριθμός των ατόμων που μετέχουν στο εργατικό δυναμικό προς τον αριθμό των ατόμων εργάσιμης ηλικίας εκφρασμένο επί τοις εκατό.
7. Μακροχρόνια ανεργία (Long term unemployment)
Είναι οι άνεργοι που παραμένουν σε καθεστώς ανεργίας για διάστημα μεγαλύτερο των δώδεκα μηνών.
8. Φυσικό ποσοστό ανεργίας (Natural rate of unemployment)
Το ποσοστό ανεργίας που καταγράφεται μακροχρόνια σε μια αγορά εργασίας, δεν επηρεάζεται από τις διακυμάνσεις του οικονομικού κύκλου και οφείλεται στην ανεργία τριβής και την διαρθρωτική ανεργία. Αποκλίσεις του πραγματικού ποσοστού ανεργίας από το επίπεδο αυτό μπορεί να επηρεάσει το ρυθμό πληθωρισμού.
9. Flexicurity
Μοντέλο οργάνωσης της αγοράς εργασίας, που συνδυάζει την ευελιξία (flexibility) της αγοράς εργασίας, η οποία ευνοείται από το ήπιο ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει την απασχόληση και την ασφάλεια (security) του εισοδήματος των εργαζομένων, προερχόμενο, κυρίως, από την απασχόληση, αλλά και το σύστημα αποζημίωσης των ανέργων.
Ανταγωνιστικότητα
1. Ανταγωνιστικότητα οικονομίας (Competitiveness price, cost, non-price)
Ανταγωνιστικότητα είναι η ικανότητα των επιχειρήσεων μιας οικονομίας να διαθέτουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους τόσο στην εγχώρια, όσο και στη διεθνή αγορά σε σχέση με τις επιχειρήσεις άλλων χωρών. Η ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας εξαρτάται από το επίπεδο των τιμών (price competitiveness), το κόστος παραγωγής (cost competitiveness) και τα λοιπά ποιοτικά χαρακτηριστικά των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών (non-price competitiveness).
2. Διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις (Structural reforms)
Η μεταβολή του θεσμικού πλαισίου (κανόνων) που διέπει μία αγορά (εργασίας, προϊόντων-υπηρεσιών, χρήματος, κεφαλαίων) ή ένα πεδίο δημόσιας πολιτικής.
3. Εσωτερική υποτίμηση (Internal devaluation)
Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των εγχώριων προϊόντων-υπηρεσιών, μέσω της μείωσης του κόστους εργασίας. Είναι εναλλακτική της (εξωτερικής) υποτίμησης όπου η αύξηση της ανταγωνιστικότητας γίνεται μέσω της υποτίμησης του εγχώριου νομίσματος.
5. Παραγωγικότητα (Productivity)
Το προϊόν που παράγει κατά μέσο όρο μια μονάδα παραγωγικού συντελεστή, όπως είναι το κεφάλαιο και η εργασία.
6. Πραγματική Σταθμισμένη Συναλλαγματική Ισοτιμία (Real effective exchange rate)
Ο σταθμισμένος μέσος όρος διμερών πραγματικών συναλλαγματικών ισοτιμιών μεταξύ του εγχώριου νομίσματος και των νομισμάτων των βασικότερων εμπορικών εταίρων μιας οικονομίας. Αποτελεί έναν δείκτη ανταγωνιστικότητας σε όρους τιμών.
Βασικά μακροοικονομικά μεγέθη
1. Αγοραστική δύναμη (Purchasing power)
Η αξία των προϊόντων-υπηρεσιών που αντιστοιχούν σε μία χρηματική μονάδα. Όσο αυξάνεται το επίπεδο των τιμών, τόσο μειώνεται η ποσότητα των προϊόντων-υπηρεσιών που αντιστοιχούν σε μια χρηματική μονάδα και άρα τόσο μειώνεται η αγοραστική δύναμη.
2. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (Gross Domestic Product-GDP)
Η αξία των τελικών προϊόντων-υπηρεσιών, εκφρασμένη σε χρηματικές μονάδες, που παράγονται στο εσωτερικό μιας χώρας σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, συνήθως έτος και διακρίνεται σε ονομαστικό και πραγματικό. Το ονομαστικό μετριέται σε τρέχουσες τιμές ενώ το πραγματικό σε τιμές ενός επιλεγμένου έτους βάσης.
3. Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (Gross National Product-GNP)
Η αξία των τελικών προϊόντων-υπηρεσιών, εκφρασμένη σε χρηματικές μονάδες, που παράγονται στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό μιας χώρας, από τους παραγωγικούς συντελεστές που ανήκουν στους κατοίκους της, σε μια χρονική περίοδο, συνήθως έτος.
4. Αποπληθωριστής ΑΕΠ (GDP Deflator)
Ο λόγος του ονομαστικού προς το πραγματικό ΑΕΠ επί εκατό. Ο ρυθμός μεταβολής του δείχνει τη μεταβολή του επιπέδου τιμών των τελικών προϊόντων και υπηρεσιών που παράγονται εγχωρίως (σε αντιδιαστολή με τον πληθωρισμό που δείχνει την μεταβολή των τιμών των τελικών προϊόντων και υπηρεσιών που καταναλώνονται εγχωρίως).
5. Εισόδημα διαθέσιμο (Disposal income)
Το εισόδημα που απομένει μετά την αφαίρεση των φόρων και είναι διαθέσιμο προς κατανάλωση ή αποταμίευση.
6. Εισόδημα πραγματικό (Real income)
Το εισόδημα, προσαρμοσμένο στο επίπεδο των τιμών ώστε να εκφράζει την αγοραστική δύναμή του.
8. Κρίση (Crisis)
Η παρατεταμένη μείωση του συνολικού παραγόμενου προϊόντος, της κατανάλωσης, των επενδύσεων και η αύξηση της ανεργίας.
9. Οικονομική μεγέθυνση (Economic growth)
Ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης μετρά την ποσοστιαία μεταβολή του πραγματικού παραγόμενου προϊόντος μιας οικονομίας.
10. Παγκόσμιες οικονομικές ανισορροπίες (Global economic imbalances)
Η ύπαρξη σημαντικών πλεονασμάτων (κυρίως) του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών σε ορισμένες χώρες και η ταυτόχρονη ύπαρξη σημαντικών ελλειμμάτων τρεχουσών συναλλαγών σε κάποιες άλλες.
11. Πληθωρισμός (Inflationheadline, Core, Consumer Prices Index-CPI, Harmonized Index of Consumer Prices Index-HICP)
Η μεταβολή του γενικού επιπέδου των τιμών στο χρόνο, η οποία μετριέται με την ποσοστιαία μεταβολή ενός δείκτη τιμών. Για τον δείκτη τιμών καταναλωτή (ΔΤΚ) λαμβάνονται υπόψη οι τιμές των προϊόντων-υπηρεσιών που καταναλώνει ένας τυπικός καταναλωτής, οι οποίες και σταθμίζονται ανάλογα με την σπουδαιότητα κάθε προϊόντος. Σε επίπεδο ΕΕ ακολουθούνται κοινές πρακτικές για τη συγκρότηση του δείκτη τιμών καταναλωτή (Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή-ΕΔΤΚ). Ο ΔΤΚ διαφέρει από τον ΕΔΤΚ ως προς τους συντελεστές βαρύτητας των επιμέρους προϊόντων και υπηρεσιών. Ο δομικός πληθωρισμός (core inflation) αντανακλά τη μεσοπρόθεσμη πορεία του επιπέδου των τιμών και για τον υπολογισμό του δεν λαμβάνονται υπόψη οι τιμές προϊόντων που παρουσιάζουν έντονη προσωρινή ή εποχική διακύμανση, όπως είναι τα τρόφιμα και το πετρέλαιο και οι οποίες δεν είναι αποτέλεσμα της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής.
12. Τρέχουσες και σταθερές τιμές (Current/constant prices)
Τρέχουσες τιμές είναι οι τιμές στις οποίες πωλούνται τα αγαθά ή υπηρεσίες σε πραγματικό χρόνο. Σταθερές τιμές είναι τιμές εκφρασμένες ως προς κάποιο έτος βάσης. Με τη μετατροπή ενός μεγέθους που μετριέται σε χρηματικές μονάδες, όπως το συνολικό προϊόν μιας οικονομίας ή ο μισθός, από τρέχουσες σε σταθερές τιμές εξαλείφονται οι επιδράσεις της μεταβολής του επιπέδου των τιμών σε αυτό.
13. Ύφεση (Recession)
Η μείωση του συνολικού παραγόμενου προϊόντος, της κατανάλωσης, των επενδύσεων και η αύξηση της ανεργίας. Τεχνικά, ύφεση χαρακτηρίζεται ο αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ για δύο συνεχόμενα τρίμηνα.
Δημόσια οικονομική πολιτική
1. Αναδιάρθρωση χρέους (Debt restructuring)
Η μεταβολή των όρων αποπληρωμής του χρέους, κατόπιν διαπραγμάτευσης και συμφωνίας μεταξύ του οφειλέτη και του πιστωτή. Αποτέλεσμα της αναδιάρθρωσης του χρέους μπορεί να είναι η αλλαγή του χρονοδιαγράμματος αποπληρωμής του ή/και ο επανακαθορισμός του επιτοκίου ή/και η μείωση του συνολικού ποσού αποπληρωμής του (haircut).
2. Αναχρηματοδότηση δημοσίου χρέους (Debt refinancing)
Αναφέρεται στην εξυπηρέτηση των υφιστάμενων δανειακών υποχρεώσεων μέσω νέου δανεισμού.
3. Αυτόματος σταθεροποιητής (Automatic stabilizer)
Αυτόματος σταθεροποιητής (Automatic stabilizer) Εργαλεία δημοσιονομικής πολιτικής, τα οποία επηρεάζουν αυτόματα τη συνολική ζήτηση, προς μια κατεύθυνση αντίθετη από αυτή που βρίσκεται ο οικονομικός κύκλος. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τα επιδόματα ανεργίας και η προοδευτική φορολογία.
4. Βιωσιμότητα χρέους (Sustainability of public debt)
Αναφέρεται στην ικανότητα των κυβερνήσεων μιας χώρας να χρηματοδοτήσουν τις δανειακές υποχρεώσεις τους μεσο-μακροπρόθεσμα χωρίς να προβούν σε οποιονδήποτε επαναπροσδιορισμό τους. Η ικανότητά τους αυτή εξαρτάται, κυρίως, από το κόστος δανεισμού, το επίπεδο του χρέους, το ύψος των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, αλλά και την εξέλιξη των τελευταίων συγκριτικά με την εξέλιξη του ΑΕΠ
5. Δημόσιο χρέος (Public debt)
Η συσσώρευση δημοσιονομικών ελλειμμάτων και οι οφειλές τόκων που προέκυψαν από τον δανεισμό μιας κυβέρνησης για τη χρηματοδότησή τους.
6. Δημοσιονομική πολιτική (Fiscal policy)
Η άσκηση σταθεροποιητικής μακροοικονομικής πολιτικής, μέσω των δημοσίων δαπανών και της φορολογίας.
7. Δημοσιονομική προσαρμογή (Fiscal adjustment)
Η εφαρμογή μέτρων δημοσιονομικής πολιτικής, μείωσης των δημοσίων δαπανών ή/και αύξησης της φορολογίας, με στόχο τη μείωση πρωτογενούς ελλείμματος ή την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος και την μείωση του χρέους.
8. Δημοσιονομικό έλλειμμα (Fiscal deficit-net borrowing)
Εμφανίζεται όταν τα δημόσιες δαπάνες υπερβαίνουν τα δημόσια έσοδα και χρηματοδοτείται μέσω του δανεισμού, περιορίζοντας την εθνική αποταμίευση.
9. Δημοσιονομικό πλεόνασμα (Fiscal surplus)
Εμφανίζεται όταν τα δημόσια έσοδα υπερβαίνουν τις δημόσιες δαπάνες, γεγονός που αυξάνει την εθνική αποταμίευση.
10. Δημοσιονομικός κανόνας (Fiscal rule)
Μόνιμος περιορισμός που τίθεται στην άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής και ο οποίος μπορεί να αφορά το έλλειμμα του προϋπολογισμού, το δημόσιο χρέος αλλά τα επίπεδα των δημόσιων δαπανών και φόρων
11. Δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής (Fiscal multiplier)
Ο λόγος μεταβολής του εθνικού εισοδήματος προς την μεταβολή της δαπάνης ή των φόρων που την προκάλεσε. Για παράδειγμα, όταν το κράτος δαπανά, αυξάνεται η κατανάλωση και άρα αυξάνεται το εισόδημα, το οποίο οδηγεί σε περαιτέρω αύξηση κατανάλωσης κ.ο.κ.. Αντίστοιχα, ο πολλαπλασιαστής μπορεί να οριστεί και για παρεμβάσεις πολιτικής στο τομέα της φορολογίας.
12. Δίδυμα ελλείμματα (Twin deficits)
Η ταυτόχρονη ύπαρξη ελλειμμάτων στον κρατικό προϋπολογισμό και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Δηλαδή, όταν οι δημόσιες δαπάνες υπερβαίνουν τα δημόσια έσοδα και οι εισαγωγές τις εξαγωγές.
13. Δομικό ισοζύγιο (Structural Balance)
Το ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού που είναι διορθωμένο: α) ως προς τον οικονομικό κύκλο, β) παράγοντες που δε σχετίζονται άμεσα με τον οικονομικό κύκλο όπως μεταβολές (ή και ¨φούσκα¨) των τιμών περιουσιακών στοιχείων (π.χ. μετοχές ή τιμές ακινήτων) ή βασικών εμπορευμάτων που δε διαφοροποιούνται ανάλογα με τον παραγωγό (π.χ. πετρέλαιο) ή διαφοροποίηση της σύνθεσης του συνολικού προϊόντος της οικονομίας (π.χ. μια ανοδική πορεία στην αγορά ακινήτων θα αυξήσει την κατανάλωση περισσότερο σε σχέση με μια ανοδική πορεία των εξαγωγών) και γ) προσωρινά ή εφάπαξ έσοδα ή δαπάνες.
14. Εμπροσθοβαρής δημοσιονομική προσαρμογή (Frontloaded fiscal adjustment)
Μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος με μέτρα που εφαρμόζονται και αρχίζουν να αποδίδουν στην αρχή της περιόδου της δημοσιονομικής προσαρμογής.
15. Επιμήκυνση χρέους (Debt repayment extension)
Επέκταση, κατόπιν συμφωνίας, της περιόδου αποπληρωμής του χρέους, η οποία συνήθως συνοδεύεται με αύξηση του επιτοκίου.
16. Ευρωπαϊκό Σύστημα Λογαριασμών του 1995 (European System of Accounts-ESA95)
Κοινώς αποδεκτοί κανόνες και ορισμοί προσαρμογής των εθνικών λογαριασμών που εφαρμόζονται στο σύνολο των κρατών-μελών της ΕΕ, εξασφαλίζοντας τη συγκρισιμότητα και διαφάνεια των στοιχείων. Το σύστημα αυτό αποτελεί τη βάση αναφοράς και ελέγχου των δημοσιονομικών επιδόσεων των κρατών-μελών
17. Ισοσκελισμένος προϋπολογισμός (Balanced budget)
Προϋπολογισμός, στον οποίο το ύψος των δημοσίων εσόδων ισούται με αυτό των δημοσίων δαπανών.
18. Κυβέρνηση γενική-εθνικολογιστικός όρος (General government)
Περιλαμβάνει την κεντρική κυβέρνηση (υπουργεία και περιφέρειες), την τοπική αυτοδιοίκηση, τους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης, τα νοσοκομεία και όλα τα νομικά πρόσωπα δημόσιου και ιδιωτικού δικαίου που βαρύνουν το δημόσιο.
19. Κυβέρνηση κεντρική-εθνικολογιστικός όρος (Central government)
Περιλαμβάνει τα υπουργεία και τις περιφέρειες.
20. Κυκλικά διορθωμένο ισοζύγιο κρατικού προϋπολογισμού (Cyclically adjusted budget balance)
Το ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού (έλλειμμα ή πλεόνασμα) εκφρασμένο ως προς το δυνητικό προϊόν.
21. Νομισματική πολιτική (Monetary policy)
Η άσκηση σταθεροποιητικής μακροοικονομικής πολιτικής, μέσω της προσφοράς χρήματος και των επιτοκίων.
22. Ποσοτική χαλάρωση (Quantitative easing)
Η κεντρική τράπεζα διοχετεύει (νέο) χρήμα στην οικονομία, αγοράζοντας χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία από τις τράπεζες και λοιπούς ιδιωτικούς φορείς. Η πρακτική αυτή συνηθίζεται όταν τα επιτόκια είναι ήδη πολύ χαμηλά και δεν είναι δυνατή η περαιτέρω μείωσή τους μέσω της άσκησης συμβατικής νομισματικής πολιτικής.
23. Πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων (Public Investments Program)
Κατηγορία δαπανών του προϋπολογισμού της κεντρικής κυβέρνησης που αφορούν σε χρηματοδότηση έργων υποδομής (οι λοιπές δαπάνες ονομάζονται δαπάνες τακτικού προϋπολογισμού και μεταξύ άλλων προορίζονται για πληρωμή μισθών συντάξεων, κοινωνική ασφάλιση και περίθαλψη, καθώς και πληρωμές τόκων).
24. Προϋπολογισμός του κράτους (State Budget)
Η καταγραφή των δημοσίων εσόδων και δαπανών της κεντρικής κυβέρνησης.
25. Πρωτογενές δημοσιονομικό ισοζύγιο (πρωτογενές έλλειμμα/πλεόνασμα) (Primary fiscal balance)
Η σχέση δημοσίων εσόδων και δαπανών χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι τόκοι για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους. Πρωτογενές έλλειμμα (πλεόνασμα) εμφανίζει ένας προϋπολογισμός όταν τα δημόσια έσοδα υπολείπονται (υπερβαίνουν) των δημοσίων δαπανών, χωρίς σε αυτές να περιλαμβάνονται οι τόκοι για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους.
Διεθνείς οικονομικές σχέσεις
1. Άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) (Foreign direct investment-FDI)
Η πραγματοποίηση μιας επένδυσης σε πραγματικό κεφάλαιο στην εγχώρια οικονομία, από κεφάλαια προερχόμενα από το εξωτερικό. Για να θεωρηθεί η συμμετοχή ενός ξένου επενδυτή στο κεφάλαιο μιας εγχώριας εταιρείας ως άμεση ξένη επένδυση, θα πρέπει αυτή να αντιστοιχεί, τουλάχιστον, στο 10% του μετοχικού κεφαλαίου της. Σε αντιδιαστολή, οι Έμμεσες Ξένες Επενδύσεις αφορούν σε επενδύσεις σε ομόλογα και μετοχές.
2. Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) (International Monetary Fund-IMF)
Το ΔΝΤ είναι διεθνής οργανισμός, που ιδρύθηκε το 1945, εδρεύει στις ΗΠΑ και αριθμεί 188 μέλη. Παρέχει δάνεια και τεχνική βοήθεια σε χώρες που προσφεύγουν σε αυτό όταν βρίσκονται σε δυσχερή δημοσιονομική και οικονομική θέση, αντιμετωπίζουν προβλήματα στο ισοζύγιο πληρωμών τους. Μεταξύ των στόχων του είναι η προώθηση της συναλλαγματικής σταθερότητας, η επέκταση της διεθνούς νομισματικής συνεργίας και του διεθνούς εμπορίου. Το ΔΝΤ συνεργάζεται στενά με την ΕΕ, παρέχοντας δάνεια και τεχνική βοήθεια στα κράτη-μέλη της, που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικά προβλήματα, με προϋπόθεση την εφαρμογή προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής.
3. Ισοζύγιο εμπορικό (Trade balance)
Η διαφορά μεταξύ των εξαγωγών και των εισαγωγών προϊόντων και υπηρεσιών.
4. Ισοζύγιο πληρωμών (Balance of payments)
Λογιστική καταγραφή όλων των εγχρήματων συναλλαγών μιας χώρας με τον υπόλοιπο κόσμο. Αποτελείται από τέσσερα επιμέρους κομμάτια τα Ισοζύγια Τρεχουσών Συναλλαγών, Κεφαλαιακών Μεταβιβάσεων, Χρηματοοικονομικών Συναλλαγών και τα Τακτοποιητέα Στοιχεία.
5. Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (Current account)
Η διαφορά μεταξύ των εξαγωγών αγαθών, υπηρεσιών και μεταβιβάσεων και των εισαγωγών τους. Χωρίζεται σε τρία επιμέρους ισοζύγια το Εμπορικό Ισοζύγιο και τα Ισοζύγια Εισοδημάτων και Τρεχουσών Μεταβιβάσεων.
6. Καθεστώς κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών (Floating exchange rate regime)
Η σχέση (τιμή) ανταλλαγής δύο νομισμάτων, όπως αυτή καθορίζεται από την αγορά συναλλάγματος.
7. Καθεστώς σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών (Fixed exchange rate regime)
Οι νομισματικές αρχές διατηρούν σταθερή τη σχέση (τιμή) ανταλλαγής δύο νομισμάτων.
8. Συναλλαγματική ισοτιμία (Exchange rate)
Η σχέση (τιμή) ανταλλαγής δύο νομισμάτων.
9. Συναλλαγματική κρίση (Currency crisis)
Προκαλείται, συνήθως, από κερδοσκοπικές επιθέσεις στη συναλλαγματική ισοτιμία ενός νομίσματος ή από προβλήματα στα βασικά οικονομικά μεγέθη μιας οικονομίας, και έχει ως αποτέλεσμα τη ραγδαία υποτίμησή του. Εάν η κρίση αφορά σε νόμισμα υπό καθεστώς σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών τότε προκαλείται έξοδος από αυτήν.
Ελληνική κρίση
1. Διευρυμένος Πιστωτικός Μηχανισμός (Extended Fund Facility)
Χρηματοδοτικό εργαλείο του ΔΝΤ για τη χορήγηση δανείων προς χώρες με μακροχρόνιες εξωτερικές ανισορροπίες και περιορισμένη πρόσβαση σε δανειακά κεφάλαια. Τα δάνεια χορηγούνται για τρία και σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στην Ελλάδα, για τέσσερα έτη, ενώ οι κυβερνήσεις των χωρών υποχρεούνται να προωθήσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την αποκατάσταση των μακροοικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν. Είναι το δεύτερο πρόγραμμα στήριξης που έλαβε η Ελλάδα.
2. Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας-ΤΧΣ(Hellenic Financial Stability Fund-FSF)
Συστήθηκε το 2010 με σκοπό να συμβάλλει στη σταθερότητα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος μέσω της ενίσχυσης της κεφαλαιακής επάρκειας των πιστωτικών ιδρυμάτων και της κεφαλαιακής ενίσχυσης μεταβατικών πιστωτικών ιδρυμάτων (bridgebanks). Η ενίσχυση της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών επιτυγχάνεται μέσω της της αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου τους. Οι νέες αυτές μετοχές αποκτώνται από το ΤΧΣ είτε με κονδύλια που προέρχονται από το ΕΤΧΣ είτε μέσω της παροχής εγγυήσεων από το Ελληνικό Δημόσιο.
3. Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Προσαρμογής (Medium Term Fiscal Strategy)
Πρόκειται για τετραετές πρόγραμμα δημοσιονομικής πολιτικής, στο οποίο αποτυπώνεται η τρέχουσα δημοσιονομική κατάσταση, διατυπώνονται οι μακροοικονομικές και δημοσιονομικές προοπτικές της περιόδου, τίθενται ετήσιοι στόχοι δημοσιονομικής πολιτικής, παρατίθενται συγκεκριμένα μέτρα επίτευξης τους, από την πλευρά τόσο των δημοσίων δαπανών, όσο και των φόρων καθώς και μεταρρυθμίσεις που πρόκειται να προωθηθούν κατά την περίοδο αναφοράς. Το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Προσαρμογής κατατίθεται στη Βουλή, από την οποία και εγκρίνεται και στη συνέχεια υλοποιείται μέσω εφαρμοστικών νόμων, αλλά και των προϋπολογισμών του κράτους. Έως τώρα έχουν εγκριθεί δύο Μεσοπρόθεσμα Πλαίσια Δημοσιονομικής Προσαρμογής της περιόδου 2012-2015 και της περιόδου 2013-2016
4. Μνημόνια συνεννόησης (Memorandum of understanding)
Διμερείς συμφωνείς μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης από τη μία πλευρά, και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου από την άλλη, οι οποίες είναι προαπαιτούμενες των δανειακών συμβάσεων και στις οποίες περιγράφονται οι μακροοικονομικές εξελίξεις, η πορεία των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, οι δημοσιονομικοί στόχοι και οι πολιτικές που θα επιτρέψουν την επίτευξης τους.
5. Ομάδα δράσης για την Ελλάδα (Task force for Greece)
Συστήθηκε το 2011 και αντικείμενό της είναι η παροχή τεχνικής βοήθειας προς την Ελλάδα για την εκπλήρωση των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει στο πλαίσιο των προγραμμάτων προσαρμογής, την προώθηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και την απορρόφηση κονδυλίων από την ΕΕ που θα συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη, στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την ενίσχυση της απασχόλησης.
6. Συμμετοχή του επίσημου τομέα για την απομείωση του δημόσιου χρέους (Official Sector Involvement – OSI)
Η συμμετοχή χωρών ή κεντρικών τραπεζών, αλλά όχι του ΔΝΤ, στην αναδιάρθρωση/ απομείωση του χρέους μιας κυβέρνησης.
7. Συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα για την απομείωση του δημόσιου χρέους (Private Sector Involvement PSI)
Συμφωνία μεταξύ κρατών και ιδιωτών δανειστών για τη διαγραφή χρέους. Αποφασίστηκε από το Eurogroup τον Οκτώβριο του 2011 και πραγματοποιήθηκε μεταξύ των μηνών Φεβρουαρίου-Μαρτίου 2012. Οι ιδιώτες κάτοχοι των ελληνικών ομολόγων αντάλλαξαν τα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου που είχαν στην κατοχή τους με Νέα ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου (και κάποιους βραχυχρόνιους τίτλους του ΕΤΧΣ)που αντιστοιχούσαν στο 53,5% της αξίας . Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα ήταν οικειοθελής και προσέγγισε το 96%. Το πρόγραμμα οδήγησε σε απομείωση του δημόσιου χρέους κατά 106,5 δις Ευρώ.
8. Συμφωνία Stand-by (Stand-by arrangement)
Χρηματοδοτικό εργαλείο του ΔΝΤ για την άμεση κάλυψη χρηματοδοτικών αναγκών των ανεπτυγμένων, κυρίως, οικονομιών που αντιμετωπίζουν εξωτερικές ανισορροπίες. Πρόκειται για βραχυχρόνιο δανεισμό κρατών, από 12 έως 24 μήνες, με βασική προϋπόθεση την ικανότητά τους να τον αποπληρώσουν. Είναι το πρώτο πρόγραμμα στήριξης που έλαβε η Ελλάδα
9. Τρόικα (Troika)
Επιτροπή, στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Η τρόικα ελέγχει την τήρηση των συμφωνηθέντων που περιλαμβάνονται στα μνημόνια συνεννόησης, διατυπώνει δημοσιονομικούς στόχους, προτείνει μέτρα επίτευξης τους και συντάσσει εκθέσεις αξιολόγησης της ελληνικής οικονομίας, βάσει των οποίων εξελίσσεται η πορεία χρηματοδότησής της, στο πλαίσιο των δανειακών συμβάσεων που έχουν συναφθεί μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Ευρωπαϊκή Ένωση
1. Δημοσιονομική ένωση (Fiscal union)
Η εκχώρηση του σχεδιασμού, της εφαρμογής και της επίβλεψης των δημοσιονομικών πολιτικών σε ένα κεντρικό όργανο. Με άλλα λόγια, αναφέρεται στην ύπαρξη κεντρικού προϋπολογισμού και στην εναρμόνιση του συστήματος φορολόγησης(π.χ. κοινοί φορολογικοί συντελεστές) και δημοσίων δαπανών (π.χ. κοινό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας). Επιπρόσθετα το δημόσιο χρέος των κρατών-μελών αποτελεί χρέος της ένωσης.
2. Δημοσιονομικό Σύμφωνο (Fiscal Compact)
Διακρατική συμφωνία των κρατών-μελών της ΕΕ (πλην του Ηνωμένου Βασιλείου και της Τσεχίας) που υπογράφηκε τον Μάρτιο του 2012.Στόχος του συμφώνου είναι η ενίσχυση της δημοσιονομικής πειθαρχίας στην ΟΝΕ. Σημαντικότερη πρόβλεψη του Συμφώνου είναι πως τα κράτη-μέλη θα πρέπει να ενσωματώσουν στο εθνικό δίκαιο τον κανόνα του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού. Ο κανόνας αυτός προβλέπει δομικό έλλειμμα έως 1% του ΑΕΠ εάν το χρέος είναι μικρότερο του 60% του ΑΕΠ και 0.5% του ΑΕΠ εάν το χρέος είναι μεγαλύτερο του 60% του ΑΕΠ, το οποίο όμως θα πρέπει να μειωθεί κάτω αυτού του ορίου. Το ΔΕΚ θα κρίνει αν τα κράτη-μέλη ενσωμάτωσαν εμπρόθεσμα, δηλαδή έως τις αρχές του 2014, τον εν λόγω κανόνα στην εθνική νομοθεσία .Σε περίπτωση απόκλισης από τους στόχους τίθεται σε εφαρμογή μηχανισμός αυτόματης διόρθωσης.
3. Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος
Ευρωπαϊκή διαδικασία δημοσιονομικής προσαρμογής σε περίπτωση που ένα κράτος-μέλος δεν τηρεί τα όρια ελλείμματος και χρέους που θέτει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (το έλλειμμα του προϋπολογισμού και το δημόσιο χρέος να είναι ίσα ή μικρότερα από το 3% και 60% του ΑΕΠ αντίστοιχα). Η διαδικασία αυτή προβλέπει τα κριτήρια και το χρονοδιάγραμμα βάση των οποίων το Συμβούλιο αποφασίζει για την ύπαρξη υπερβολικού ελλείμματος (υπάρχει η δυνατότητα ελλείμματος υψηλότερου του3% σε περιπτώσεις που αυτό είναι προσωρινό και οφείλεται σε έκτακτους παράγοντες). Το Συμβούλιο προβαίνει σε συστάσεις προς το κράτος-μέλος και χρονοδιάγραμμα για αποτελεσματικές διορθωτικές δράσεις, παρακολουθεί την εφαρμογή τους και έχει τη δυνατότητα επιβολής χρηματικών προστίμων σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης
4. Διαρθρωτικά Ταμεία (Structural Funds)
Tο Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ταμείο Συνοχής αποτελούν τα χρηματοδοτικά μέσα της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ, στόχος της οποίας είναι η σύγκλιση των περιφερειών των κρατών-μελών της ΕΕ. Τα ταμεία αυτά μαζί με την Κοινή Αγροτική Πολιτική, απορροφούν το μεγαλύτερο μέρος των χρηματοδοτήσεων της ΕΕ.
5. Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ) (National Strategic Reference Framework)
Πρόκειται για έγγραφο, το οποίο θέτει τις προτεραιότητες και κατανέμει τους πόρους των Ταμείων της ΕΕ μεταξύ τομέων και περιφερειών, κατά τρόπο που συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της πολιτικής συνοχής της ΕΕ, αποτελώντας παράλληλα το σύνδεσμο μεταξύ κοινοτικών προτεραιοτήτων και του εθνικού προγράμματος μεταρρυθμίσεων. Το τρέχον πρόγραμμα αφορά την περίοδο 2007-2013 ενώ η νέα προγραμματική περίοδος αφορά στα έτη 2014-2020.
6. Ευρωομόλογο (Eurobond)
Η ευρωζώνη, ως σύνολο, εκδίδοντας ένα ομόλογο, το οποίο είναι εγγυημένο από τα κράτη-μέλη της, δανείζεται κεφάλαια για λογαριασμό τους και εν συνεχεία τα κατανέμει ανάλογα με τις δανειακές τους ανάγκες. Έτσι, καθίσταται δυνατός ο δανεισμός των κρατών που δεν μπορούν να δανειστούν ή το κόστος δανεισμού τους είναι ιδιαίτερα υψηλό. Προτάθηκε ως πιθανή λύση για την αντιμετώπιση της (δημοσιονομικής) κρίσης στην ευρωζώνη.
7. Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (ΕΑΤ) (European Banking Authority-EBA)
Ρυθμιστικός φορέας της ΕΕ. Ιδρύθηκε το 2011.Εκπροσωπεί την ΕΕ σε διεθνείς οργανισμούς για την τραπεζική εποπτεία, παρεμβαίνει άμεσα σε περιπτώσεις μη-εφαρμογής της σχετικής ευρωπαϊκής νομοθεσίας ή σε περιπτώσεις τραπεζικής κρίσης σε εθνικό επίπεδο, συντονίζει τις εθνικές ρυθμιστικές και εποπτικές αρχές και είναι αρμόδια για την επίλυση διαφορών μεταξύ εθνικών αρχών, εκδίδοντας δεσμευτικές αποφάσεις. Τέλος, είναι υπεύθυνη για τη διεξαγωγή των τεστ αντοχής (stress test) για την κεφαλαιακή επάρκεια των ευρωπαϊκών τραπεζών.
8. Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα- ΕΚΤ (European Central Bank- ECB)
Αποτελεί την κεντρική τράπεζα της ευρωζώνης και είναι επιφορτισμένη με την αρμοδιότητα άσκησης νομισματικής πολιτικής. Ιδρύθηκε το 1998 και εδρεύει στην Φρανκφούρτη. Βασικός της στόχος είναι η σταθερότητα των τιμών. Η ανεξαρτησίας της κατοχυρώνεται από το καταστατικό της και τη Συνθήκη για την ΕΕ. Διοικητής της είναι ο Μάριο Ντράγκι.
9. Ευρωπαϊκό Εξάμηνο (European Semester)
Πλαίσιο συντονισμού οικονομικών πολιτικών για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», το οποίο πραγματοποιείται το πρώτο εξάμηνο κάθε έτους και πριν την κατάρτιση των εθνικών προϋπολογισμών.
10. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (European Council)
Όργανο της ΕΕ, το οποίο καθορίζει τις γενικές πολιτικές κατευθύνσεις και τις προτεραιότητές της. Στις συνεδριάσεις του συμμετέχουν οι αρχηγοί των κρατών ή κυβερνήσεων των κρατών-μελών της Ένωσης, ο πρόεδρός του (Χέρμαν Βαν Ρομπέι) καθώς και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο). Συνεδριάζει δύο φορές το εξάμηνο, ενώ ο πρόεδρός του μπορεί να συγκαλέσει και έκτακτη σύσκεψη.
11. Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (European Stability Mechanism-ESM)
Μόνιμος μηχανισμός της ΕΕ με σκοπό να παρέχει δάνεια σε χώρες της ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν πρόβλημα χρηματοοικονομικής σταθερότητας και απειλούν τη σταθερότητα της ΕΕ γενικότερα. Ο ESM έχει κεφάλαιο ύψους 700 δις ευρώ προερχόμενο από τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, σε αντίθεση με τον EFSF που είχε μόνο εγγυήσεις από αυτά, και εκδίδει ομόλογα ή άλλα χρηματοπιστωτικά προϊόντα. Επίσης, μπορεί και να παρεμβαίνει στην πρωτογενή και δευτερογενή αγορά ομολόγων, αλλά και να δανείζει κράτη-μέλη για τις ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των πιστωτικών τους ιδρυμάτων. Η δανειοδότηση παρέχεται μετά από αίτημα κράτους-μέλους και βάσει κάποιων προϋποθέσεων πολιτικής (conditionality) που διαπραγματεύεται το κράτος-μέλος με την Ευρωπαϊκή Επιτροπής σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Δημιουργήθηκε στις 8 Οκτώβρη 2012.
12. Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (European Financial Stabilization Mechanism-EFSM)
Μηχανισμός παροχής χρηματοοικονομικής βοήθειας προς τα κράτη-μέλη της ΕΕ. Ιδρύθηκε το 2010, με βάση το άρθρο 122 της Συνθήκης, το οποίο και παρέχει τη δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χορηγεί δάνεια σε κράτη-μέλη που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες, λόγω έκτακτων περιστάσεων. Αντλεί κεφάλαια από τις χρηματοπιστωτικές αγορές με εγγυήσεις, προερχόμενες από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Αποτελεί μέρος ενός γενικότερου πλαισίου ασφάλειας, μαζί με τον EFSF.Η δανειοδότηση παρέχεται μετά από αίτημα κράτους-μέλους και βάσει ενός προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής με συγκεκριμένες προϋποθέσεις πολιτικής που συμφωνείται με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
13. Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (European Financial Stability Facility- ΕFSF)
Ιδρύθηκε το 2010, με σκοπό την ενίσχυση χωρών που αντιμετωπίζουν χρηματοοικονομικές δυσχέρειες και εφαρμόζουν προγράμματα προσαρμογής της ΕΕ και του ΔΝΤ. Διαθέτει τη δυνατότητα έκδοσης ομολόγων, εγγυημένων από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης και μπορεί να χορηγεί δάνεια,να παρεμβαίνει στη πρωτογενή και δευτερογενή αγορά ομολόγων αλλά και να δανείζει κράτη-μέλη για τις ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των πιστωτικών ιδρυμάτων τους. Η δανειοδότηση παρέχεται με συγκεκριμένες προϋποθέσεις πολιτικής που συμφωνούνται με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.Έχει χρησιμοποιηθεί για τα προγράμματα της Ελλάδας, Ιρλανδίας και Πορτογαλίας.
14. Νομισματική ένωση (Monetary union)
Σχηματίζεται από κράτη, τα οποία υιοθετούν ένα κοινό νόμισμα, ενώ η νομισματική πολιτική για το σύνολο της ένωσης ασκείται από μία κεντρική τράπεζα.
15. Οικονομική και Νομισματική Ένωση-ΟΝΕ (Economic and Monetary Union-EMU)
Η ΟΝΕ είναι ένα γενικός όρος για το σύνολο των πολιτικών που στοχεύουν στη σύγκληση των κρατών-μελών της ΕΕ. Περιλαμβάνει την εναρμόνιση οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών, κοινή νομισματική πολιτική (η οποία ασκείται από την ΕΚΤ) και την υιοθέτηση κοινού νομίσματος (Ευρώ). Έτσι, ενώ όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ ανήκουν στην ΟΝΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Δανία έχουν εξαιρεθεί από την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος. Τα κράτη-μέλη της ΕΕ, που υιοθέτησαν το κοινό νόμισμα το 1999 είναι η Αυστρία, το Βέλγιο, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Πορτογαλία, η Ισπανία ενώ μεταγενέστερα το υιοθέτησαν η Ελλάδα (2001), η Σλοβενία (2007), Κύπρος, Μάλτα (2008) και Σλοβακία (2009), Εσθονία (2011).
16. Παροχή ρευστότητας έκτακτης ανάγκης (Emergency Liquidity Assistance-ELA)
Μηχανισμός που διαθέτουν οι δανειστές έσχατης καταφυγής (συνήθως κεντρικές τράπεζες) για την ενίσχυση της ρευστότητας των τραπεζών τους. Κατά την κρίση χρέους της Ευρώπης ο όρος ταυτίστηκε με το δανεισμό των ιδιωτικών τραπεζών που αντιμετώπιζαν προσωρινό πρόβλημα ρευστότητας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Η απόφαση για τη παροχή ρευστότητας έκτακτης ανάγκης σε ένα πιστωτικό ίδρυμα επαφίεται στην Κεντρική Τράπεζα του κράτους-μέλους. Πρόκειται, κυρίως, για βραχυπρόθεσμο δανεισμό, με επιτόκιο υψηλότερο του επιτοκίου κύριας αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ και με εγγυήσεις ακόμα και χρεόγραφα που δεν δέχεται η ΕΚΤ. Οι όροι δανεισμού δημοσιοποιούνται σε εθελοντική βάση ενώ οι εθνικές Κεντρικές Τράπεζες είναι σε συνεννόηση με την ΕΚΤ ώστε οι επιπτώσεις στη συνολική ρευστότητα να ευθυγραμμίζονται με την νομισματική πολιτική που χαράσσει η δεύτερη.
17. Πρόγραμμα απευθείας νομισματικών συναλλαγών (Outright monetary transactions)
Η αγορά κρατικών ομολόγων βραχυχρόνιας λήξης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στη δευτερογενή αγορά. Βασική προϋπόθεση είναι η χώρα να έχει προσφύγει στο μηχανισμό EFSF/ESM και να εφαρμόζει το πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής.
18. Προϋπολογισμός της ΕΕ (EU budget)
Στον προϋπολογισμό της ΕΕ καταγράφονται, σε ετήσια βάση, τα έσοδα και οι δαπάνες της, βάση των Πολυετών Δημοσιονομικών Πλαισίων. Κάθε χρόνο, η Ευρωπαϊκή επιτροπή υποβάλει προσχέδιο προϋπολογισμού, το οποίο εγκρίνεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ είναι πάντοτε ισοσκελισμένος και κυμαίνεται λίγο πάνω από το 1% του ΑΕΠ της ΕΕ.
19. Στρατηγική "Ευρώπη 2020" (“Europe 2020” strategy)
Δεκαετής στρατηγική ανάπτυξης της ΕΕ, η οποία υιοθετήθηκε τον Μάρτιο του 2010 από το σύνολο των χωρών-κρατών της ΕΕ και στόχο έχει την έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη στην ΕΕ. Στο πλαίσιο της στρατηγικής αυτής τέθηκαν στόχοι όσον αφορά την απασχόληση, την κλιματική αλλαγή και ενεργειακή βιωσιμότητα, την έρευνα και ανάπτυξη, την εκπαίδευση και την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, οι οποίοι θα πρέπει να επιτευχθούν έως το 2020. Οι ποσοτικοί στόχοι είναι εκφρασμένοι για το σύνολο της ΕΕ αλλά και σε εθνικό επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες και συγκυρίες κάθε κράτους-μέλους.
20. Σύμφωνο Ευρω+ ή Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας (Euro+ Pact, Competitiveness Pact)
Ευρωπαϊκό σύμφωνο για τον καλύτερο συντονισμό των οικονομικών πολιτικών με στόχο την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.Υιοθετήθηκε την Άνοιξη του 2011από τα 17 κράτη-μέλη της ευρωζώνης και από έξι ακόμα κράτη-μέλη της ΕΕ (Βουλγαρία, Δανία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία και Ρουμανία). Βασίζεται στο πλαίσιο οικονομικών προτεραιοτήτων της στρατηγικής Ευρώπη 2020. Στο πλαίσιο του Συμφώνου τα 23 κράτη-μέλη ανέλαβαν την υποχρέωση να προωθήσουν μεταρρυθμίσεις με στόχο την βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους, την ενίσχυση της απασχόλησης, τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών τους, την επίτευξη της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και το συντονισμό των φορολογικών πολιτικών τους.
21. Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (StabilityandGrowthPact)
Υιοθετήθηκε το 1997 από όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ με σκοπό τη διασφάλιση βιώσιμων δημοσιονομικών μεγεθών και την αποφυγή υπερβολικών δημοσιονομικών ελλειμμάτων στην ΟΝΕ. Περιλαμβάνει ένα προληπτικό σκέλος, σύμφωνα με το οποίο τα κράτη υποβάλουν κάθε χρόνο προγράμματα σταθερότητας και ανάπτυξης (κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ) και προγράμματα σύγκλισης (κράτη-μέλη εκτός ζώνης του ευρώ), στα οποία περιγράφονται οι τρόποι επίτευξης των δημοσιονομικών στόχων μεσοπρόθεσμα, λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού(το έλλειμμα του προϋπολογισμού και το δημόσιο χρέος να μην ξεπερνούν το 3% και 60% του ΑΕΠ αντίστοιχα). Το Συμβούλιο, μετά από πρόταση της Επιτροπής, αν κρίνει ότι τα μέτρα που περιλαμβάνονται στα εν λόγω προγράμματα δεν επαρκούν για την επίτευξη των στόχων, μπορεί να συστήσει στο κράτος μέλος να προσαρμόσει το πρόγραμμά του. Σύμφωνα με το διορθωτικό σκέλος του, αν ο στόχος δεν επιτευχθεί κινείται η «Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος». Η αναθεώρηση του Συμφώνου, το 2005, το κατέστησε πιο ελαστικό, ως προς τα χρονικά περιθώρια προσαρμογής και πρόσθεσε Μεσοπρόθεσμους Στόχους Προϋπολογισμού για κάθε κράτος-μέλος (Medium-Term Budgetary Objectives-MTOs). Πιο συγκεκριμένα, προκειμένου μια χώρα να μπει σε «Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος» λαμβάνονται υπόψη το κυκλικά διορθωμένο ισοζύγιο, το επίπεδο του χρέους, η διάρκεια της περιόδου με χαμηλή ανάπτυξη και κατά πόσο το έλλειμμα συνδέεται με διαδικασίες αύξησης της παραγωγικότητας. Το Σύμφωνο αναθεωρήθηκε περαιτέρω το 2011 μέσω του Six Pack ενώ η δημοσιονομική πειθαρχία εντατικοποιείται με την υιοθέτηση του Δημοσιονομικού Συμφώνου το 2012.
22. ECOFIN (Συμβούλιο Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων)
Αποτελείται από τους υπουργούς εθνικής οικονομίας και οικονομικών των κρατών-μελών της ΕΕ. Μεταξύ των αρμοδιοτήτων του συγκαταλέγονται ο συντονισμός των οικονομικών πολιτικών, η παρακολούθηση των δημοσιονομικών μεγεθών των κρατών-μελών, οι οικονομικές σχέσεις με χώρες εκτός της ΕΕ και η κατάρτιση και η έγκριση, σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, του προϋπολογισμού της ΕΕ.
23. Eurogroup
Το συμβούλιο των υπουργών οικονομικών των κρατών-μελών της ζώνης του ευρώ, ενώ στις συνεδριάσεις του λαμβάνουν μέρος ο πρόεδρός του, οι υπουργοί οικονομικών της ζώνης του ευρώ, ο Επίτροπος που είναι αρμόδιος για οικονομικά και νομισματικά θέματα, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και ο πρόεδρος του Eurogroup Working Group.
24. Eurogroup Working Group
Αποτελείται από εκπροσώπους των υπουργών οικονομικών των κρατών-μελών της ευρωζώνης και αντικείμενό του είναι η προετοιμασία του Eurogroup.
25. Sixpack
Έξι νομοθετικές πρωτοβουλίες οικονομικής διακυβέρνησης που αναθεώρησε το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Υιοθετήθηκε τον Δεκέμβριο του 2011 από όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ και αποσκοπεί στην ενδυνάμωση της δημοσιονομικής συμμόρφωσης των κρατών-μελών με την αναμόρφωση των προβλέψεων για επιβολή χρηματικών προστίμων σε περιπτώσεις δημοσιονομικού εκτροχιασμού και την αντιμετώπιση των μακροοικονομικών ισορροπιών. Το δεύτερο επιτυγχάνεται με δύο νέες διαδικασίες για: α) την έγκαιρη αντίληψη περιπτώσεων υπερβολικών μακροοικονομικών ανισορροπιών και β) τη διόρθωσή τους.
Κοινωνία
1. Διανομή εισοδήματος (Distribution of income)
Δείχνει πώς διανέμεται μεταξύ των ατόμων το συνολικό εισόδημα μιας οικονομίας.
2. Ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα (Guaranteed minimum income)
Θέσπιση ενός επίπεδου εισοδήματος από το οποίο δεν θα πρέπει να υπολείπεται το εισόδημα ενός ατόμου ή νοικοκυριού. Το κράτος, μέσω εισοδηματικών ενισχύσεων καλύπτει τη διαφορά μεταξύ του πραγματικού εισοδήματος του νοικοκυριού και του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος.
3. Κίνδυνος φτώχειας (Risk of poverty)
Είναι το ποσοστό των ατόμων, των οποίων το εισόδημα υπολείπεται του 60% του εθνικού διάμεσου εισοδήματος.
4. Κοινωνικός αποκλεισμός (Social exclusion)
Ο αποκλεισμός ατόμων ή ομάδων ατόμων από δικαιώματα, ευκαιρίες και πόρους, τα οποία είναι διαθέσιμα στα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας.
5. Φτώχεια (Poverty)
Σε καθεστώς (απόλυτης) φτώχειας ζει ένα άτομο ή νοικοκυριό όταν το διαθέσιμο εισόδημά του δεν επαρκεί για την κάλυψη των βασικών αναγκών επιβίωσης. Για να θεωρείται ένα άτομο ή νοικοκυριό ότι ζει σε καθεστώς φτώχειας θα πρέπει το διαθέσιμο εισόδημά του είναι χαμηλότερο από το 60% του εθνικού διάμεσου ισοδύναμου εισοδήματος.
Χρηματοπιστωτικό σύστημα
1. Αγορά κεφαλαίων (Capital market)
Αγορές στις οποίες διαπραγματεύονται αξιόγραφα και χρεόγραφα διάρκειας μεγαλύτερης του έτους.
2. Αγορά χρήματος (Money market)
Αγορές στις οποίες διαπραγματεύονται αξιόγραφα και χρεόγραφα διάρκειας μικρότερης του έτους.
3. Άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων ή τεστ αντοχής (Stress test)
Τεχνική προσομοίωση κατά την οποία ελέγχεται, με την βοήθεια ανάλυσης ευαισθησίας (δηλαδή χρήσης διαφορετικών σεναρίων - συνήθως αρκετά δυσμενών) αν οι τράπεζες διαθέτουν κεφαλαιακή επάρκεια, προκειμένου να μπορούν να συνεχίσουν απρόσκοπτα την λειτουργία τους σε συνθήκες κρίσης στην χρηματοπιστωτική αγορά ή/και την οικονομία.
4. Βασιλεία Ι, ΙΙ & ΙΙΙ (BaselI, II&III)
Πρόκειται για επιτροπή, που συστήθηκε το 1974, από τους διοικητές δέκα κεντρικών τραπεζών με σκοπό τη βελτίωση των κανόνων εποπτείας του τραπεζικού συστήματος. Με την Βασιλεία Ι τέθηκαν συγκεκριμένοι περιορισμοί στα τραπεζικά ιδρύματα, όσον αφορά στη σχέση μεταξύ των κεφαλαίων τους και των στοιχείων του ενεργητικού τους, δηλαδή των δανείων που έχουν χορηγήσει και των χρηματοοικονομικών επενδύσεων που έχουν πραγματοποιήσει αλλά και των κινδύνων τους. Η Βασιλεία ΙΙ εστίασε στην πληρέστερη και διαφανή απεικόνιση των κινδύνων που αναλαμβάνουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Τέλος, με τη Βασιλεία ΙΙΙ ενισχύθηκαν οι απαιτήσεις, όσον αφορά την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζικών ιδρυμάτων.
5. Δανειστής εσχάτης καταφυγής (Lender of last resort)
Η δυνατότητα δανεισμού των εμπορικών τραπεζών από την κεντρική τράπεζα, όταν οι συμβατικοί τρόποι δανεισμού (διατραπεζική αγορά) ή άντλησης κεφαλαίων (αύξηση μετοχικού κεφαλαίου) δεν είναι δυνατοί. Το ΔΝΤ μπορεί να λειτουργήσει ως δανειστής εσχάτης καταφυγής σε επίπεδο κρατών, όταν τα τελευταία δεν μπορούν να αντλήσουν δανειακά κεφάλαια, μέσω της έκδοσης ομολόγων, όταν το κόστος δανεισμού τους είναι πολύ υψηλό.
6. Δευτερογενής αγορά ομολόγων (Secondary bond market)
Αγορά στην οποία γίνεται διαπραγμάτευση αγοραπωλησίας ομολόγων που έχουν εκδοθεί στο παρελθόν.
7. Δομημένο ομόλογο (Collateralized debt obligations- CDOs)
Αποτελεί χρηματοπιστωτικό προϊόν τιτλοποίησης τιτλοποιημένων δανειακών υποχρεώσεων, όπως είναι τα ομόλογα και τα δάνεια. Ο φορέας ειδικού σκοπού δημιουργεί ένα «καλάθι» των εν λόγω στοιχείων, το οποίο μεταβιβάζει στους επενδυτές μέσω της έκδοσης ομολόγων. Στους επενδυτές του δομημένου ομολόγου καταβάλλονται πληρωμές που προκύπτουν από το εισόδημα που δημιουργείται από τις τιτλοποιημένες υποχρεώσεις. Ανήκουν στη γενικότερη κατηγορία των δομημένων προϊόντων με εγγύηση στοιχεία ενεργητικού (Structured Asset Backed Security- ABS).
8. Εγγύηση καταθέσεων (Deposit guarantee)
Η διασφάλιση των καταθέσεων των αποταμιευτών, συνήθως έως ένα ανώτατο ποσό, σε περίπτωση που μια τράπεζα αδυνατεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της.
9. Έντοκο γραμμάτιο δημοσίου (Treasury bill)
Εκδίδονται για βραχυχρόνιο δανεισμό (συνήθως έως 12 μήνες) του δημοσίου από το επενδυτικό κοινό. Πρόκειται για τίτλο χαμηλού κινδύνου, καθώς ο τόκος προκαταβάλλεται, καθώς η αξία του τίτλου κατά την ημερομηνία έκδοσής του υπολείπεται αυτής της ημερομηνίας λήξης του, κατά το ποσό του τόκου.
10. Επιτόκιο (Interest rate)
Η απόδοση ενός τοκοφόρου περιουσιακού στοιχείου, όπως είναι το ομόλογο ή ένας καταθετικός λογαριασμός, εκφρασμένη ως ποσοστό επί του συνολικού επενδυμένου κεφαλαίου και η οποία, συνήθως, αναφέρεται σε ετήσια βάση.
11. Επιτόκιο κύριας αναχρηματοδότησης (Main refinancing operations rate)
Το επιτόκιο με το οποίο δανείζει η κεντρική τράπεζα τις εμπορικές τράπεζες.
12. Εποπτεία τραπεζικού συστήματος (Supervision of banking system)
Πρόκειται για το θεσμικό πλαίσιο, τις εποπτικές αρχές και τις διαδικασίες ελέγχου του τραπεζικού συστήματος με στόχο την προστασία τόσο των καταθετών όσο και των τραπεζικών ιδρυμάτων, αλλά και τον περιορισμό-αντιμετώπιση του συστημικού κινδύνου και διακρίνεται σε μικροπροληπτική και μακροπροληπτική εποπτεία. Αντικείμενο της πρώτης είναι τα επί μέρους τραπεζικά ιδρύματα, αξιολογώντας τους κινδύνους που έχουν αναλάβει και εποπτεύοντας τη συμμόρφωσή τους με τους κανόνες που διέπουν το τραπεζικό σύστημα, ενώ αντικείμενο της δεύτερης είναι το τραπεζικό σύστημα ως σύνολο και κατά πόσο η λειτουργία του μπορεί να προκαλέσει έναν συστημικό κίνδυνο.
13. Εποπτικά κεφάλαια (Regulatory capitals)
Άμεσα ρευστοποιήσιμα κεφάλαια, που υποχρεούνται να διατηρούν οι τράπεζες, προκειμένου να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.
14. Ηθικός κίνδυνος (Moral hazard)
Ο κίνδυνος αλλαγής συμπεριφοράς των οικονομικών δρώντων, κυρίως των επενδυτών, εξαιτίας της προστασίας τους από κάποιον κίνδυνο. Η συμπεριφορά τους, πιθανώς, να ήταν διαφορετική αν ήταν εκτεθειμένοι στον εν λόγω κίνδυνο.
15. Κερδοσκοπικό κεφάλαιο (Hedge fund)
Ιδιωτικό επενδυτικό ταμείο το οποίο διαχειρίζεται και ένα χαρτοφυλάκιο επενδύσεων, που αποτελείται (συχνά) από υψηλού ρίσκου και απόδοσης χρηματοοικονομικά προϊόντα. Απευθύνεται σε θεσμικούς επενδυτές.
16. Κεφαλαιακή επάρκεια (Capital adequacy)
Ο λόγος των ιδίων κεφαλαίων ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος προς τα στοιχεία του ενεργητικού του, δηλαδή των επενδύσεων και των δανείων που έχει χορηγήσει, σταθμισμένα ως προς τον κίνδυνο. Οι εποπτικές αρχές θέτουν ένα ελάχιστο όριο κεφαλαίων που πρέπει να διακρατούν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ώστε να διασφαλίζονται οι καταθέτες και η σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
17. Μετατρέψιμα ομολογιακά δάνεια (Contingent convertible bonds-CoCos)
Ομόλογα τα οποία υπό προϋποθέσεις, μετατρέπονται σε μετοχές της εταιρείας που τα έχει εκδώσει. Τα CoCos διαφέρουν από πιο παραδοσιακές μορφές μετατρέψιμων ομολόγων, καθώς σε αυτά υπάρχει συνήθως μια προκαθορισμένη τιμή μιας μεταβλητής (για παράδειγμα τιμή μετοχής της εταιρείας, ή το επίπεδο των εποπτικών κεφαλαίων της τράπεζας - αν πρόκειται για τράπεζα), η οποία λειτουργεί σαν καταλύτης για την ενεργοποίηση της μετατροπής του ομολόγου. Η μετατροπή αυτή βοηθάει την τράπεζα σε μια περίοδο κρίσης καθώς μετατρέπει το χρέος της σε ίδια κεφάλαια και στην ουσία επιβάλλει ζημίες στους κατόχους των ομολόγων αυτών. Σε κάποιες παραλλαγές υπάρχει η δυνατότητα οι προϋποθέσεις μετατροπής των ομολόγων αυτών, να ρυθμίζονται από τις εποπτικές αρχές (bail-in) σύμφωνα με την εκτίμηση τους για την κατάσταση του συγκεκριμένου χρηματοπιστωτικού ιδρύματος ή/και της χρηματοπιστωτικής αγοράς γενικότερα.
18. Μετοχή (Stock)
Τίτλοι που αντιστοιχούν σε μερίδιο του κεφαλαίου μιας εταιρείας. Οι κάτοχοί τους (μέτοχοι) λαμβάνουν μέρος των κερδών της εταιρείας (μέρισμα), ενώ μεταξύ τους, δηλαδή των μετόχων και της εταιρείας, υφίσταται σχέση ιδιοκτησίας και όχι χρέους.
19. Μονάδα ειδικού σκοπού (Special purpose vehicle)
Νομική οντότητα στην οποία μεταβιβάζει μια εταιρεία στοιχεία του ενεργητικού της, όπως ομόλογα, δάνεια ή ακίνητα, προκειμένου να τα τιτλοποιήσουν (ή τους τα μεταβιβάζουν ήδη τιτλοποιημένα) και να τα διαθέσουν, συχνά μέσω επενδυτικών εταιρειών, στο επενδυτικό κοινό.
20. Μόχλευση χρηματοοικονομική (Financial leverage)
Δείχνει τον βαθμό δανεισμού ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος ή μιας επιχείρησης, σε σχέση με τα ίδια κεφάλαια του. Ο δανεισμός αυτός γίνεται προκειμένου να χρηματοδοτηθούν νέες επενδυτικές ή επιχειρηματικές δραστηριότητες. Σε εποχές ευνοϊκών οικονομικών συνθηκών, η πρακτική αυτή μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση των κερδών. Ωστόσο, αυξάνει ταυτόχρονα τον κίνδυνο χρεοκοπίας, καθώς τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και επιχειρήσεις που έχουν υψηλή μόχλευση, ενδέχεται να αντιμετωπίσουν πρόβλημα αποπληρωμής των δανείων τους, σε περίπτωση δυσμενών αλλαγών στο οικονομικό περιβάλλον.
21. Οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης(Credit rating agencies)
Εταιρίες οι οποίες αναλαμβάνουν να αξιολογήσουν την πιστοληπτική ικανότητα οργανισμών, εταιρειών ή και χωρών που επιθυμούν να δανειοδοτηθούν (είτε μέσω της έκδοσης χρεογράφων ή ακόμα και με άμεσο δανεισμό).
22. Ομόλογο (Bond)
Τίτλος που εκδίδει το δημόσιο, αλλά και επιχειρήσεις, προκειμένου να αντλήσει δανειακά κεφάλαια. Ο κάτοχος του ομολόγου δανείζει κεφάλαια στον εκδότη του ομολόγου για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (διάρκεια), εισπράττοντας έναν ετήσιο τόκο (κουπόνι), ενώ την ημερομηνία λήξης του, ο εκδότης του επιστρέφει το κεφάλαιο στον κάτοχο του ομολόγου. Ο τελευταίος μπορεί να το πουλήσει πριν τη λήξη του ή να το παραχωρήσει σε ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα με τη μορφή εγγύησης, προκειμένου να λάβει κάποιο δάνειο.
23. Παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα (Derived financial products)
Χρηματοοικονομικά προϊόντα η αξία των οποίων προέρχεται/ παράγεται από άλλα υποκείμενα προϊόντα. Συνήθως τα παράγωγα προϊόντα αφορούν συναλλαγές πάνω στην μελλοντική αξία των υποκείμενων προϊόντων. Οι πιο γνωστές κατηγορίες παράγωγων προϊόντων είναι Προθεσμιακά Συμβόλαια (Forwards), τα Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (Futures), τα Δικαιώματα Προαίρεσης (Options), οι Συμβάσεις Ανταλλαγής (Swaps), και τα Συμβόλαια Αθέτησης Κινδύνου(CDSs).
24. Πιστοληπτική ικανότητα (Credit worthiness)
Αντανακλά την ικανότητα, αξιοπιστία και φερεγγυότητα ενός ατόμου, επιχείρησης ή κράτους να ανταποκριθεί στις δανειακές υποχρεώσεις του.
25. Πιστωτική επέκταση (Credit expansion)
Αύξηση των χορηγούμενων δανείων (πίστη) προς τον ιδιωτικό τομέα, η οποία επηρεάζεται, κυρίως, από τη νομισματική πολιτική που ασκεί η Κεντρική Τράπεζα. Για παράδειγμα, μείωση των επιτοκίων δανεισμού των εμπορικών τραπεζών ή αύξηση της προσφορά χρήματος οδηγεί σε πιστωτική επέκταση.
26. Πιστωτικό γεγονός από αναδιάρθρωση χρέους (Restructuring credit event)
Πιστωτικό γεγονός από την αλλαγή των όρων μιας δανειακής υποχρέωσης ή ενός ομολόγου, εξαιτίας της υποβάθμισης της πιστοληπτικής ικανότητας του υπόχρεου ή εξαιτίας των δημοσιονομικών συνθηκών, όταν συμβαίνει ένα από τα παρακάτω γεγονότα μείωση του επιτοκίου ή του συνολικού ποσού αποπληρωμής του δανείου (“κούρεμα”), αναβολή των πληρωμών τόκων ή του κεφαλαίου (επέκταση της διάρκειας ωρίμανσης), αθέτηση των όρων της δανειακής υποχρέωσης και μετατροπή του νομίσματος που έχει συμφωνηθεί η αποπληρωμή του χρέους σε κάποιο άλλο μη αποδεκτό κοινά νόμισμα.
27. Ρήτρα συλλογικής δράσης (Collective Action Clause - CAC)
Ρήτρα σύμφωνα με την οποία μια πιθανή αναδιάρθρωση του χρέους δεσμεύει το σύνολο των ομολογιούχων, εφόσον η πλειονότητά τους έχει συμφωνήσει με αυτήν.
28. Συμβόλαια Αθέτησης Κινδύνου (Credit Default Swaps-CDS)
Χρηματοπιστωτικό προϊόν με το οποίο ο πωλητής του συμφωνεί να αποζημιώσει τον αγοραστή σε περίπτωση χρεοκοπίας ή πιστωτικού γεγονότος.
29. Συστημικός κίνδυνος (Systemic risk)
Ο κίνδυνος διάχυσης των συνεπειών της αδυναμίας ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της, στο σύνολο του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της οικονομίας γενικότερα.
30. Τιτλοποιημένο στεγαστικό δάνειο (Mortgage Backed Security - MBS)
Αποτελεί προϊόν τιτλοποίησης στεγαστικών δανείων μιας τράπεζας ή ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος γενικότερα. Μια τράπεζα δημιουργεί ένα «καλάθι» στεγαστικών δανείων, το οποίο μεταβιβάζει στους επενδυτές μέσω της έκδοσης ομολόγου. Οι πληρωμές του κουπονιού του ομολόγου προέρχονται από την είσπραξη των δόσεων των υποκείμενων στεγαστικών δανείων. Ανήκει στη γενικότερη κατηγορία των δομημένων προϊόντων με εγγύηση στοιχείων ενεργητικού (Structured Asset Backed Securities - ABS).
31. Τιτλοποίηση (Securitisation)
Η διαδικασία συγκέντρωσης μεμονωμένων δανειακών (επισφαλών) απαιτήσεων, με σκοπό την έκδοση και διάθεση νέων μεταβιβάσιμων τίτλων (κινητών αξιών), συνήθως μέσω ενός φορέα ειδικού σκοπού (special purpose vehicle), οι πληρωμές των οποίων βασίζονται στην είσπραξη των ταμειακών ροών των υποκείμενων δανειακών απαιτήσεων.
32. Τόκος (Interest)
Η απόδοση ενός τοκοφόρου περιουσιακού στοιχείου, όπως είναι το ομόλογο ή ένας καταθετικός λογαριασμός, εκφρασμένη σε χρηματικές μονάδες.
33. Τραπεζική Ένωση (Banking union)
Η υιοθέτηση από ένα σύνολο χωρών κοινών κανόνων λειτουργίας και εποπτείας του τραπεζικού συστήματος. Τον Δεκέμβριο του 2012, αποφασίστηκε ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα εποπτεύει τις τράπεζες της ευρωζώνης
34. Τραπεζική κρίση (Banking crisis)
Συμβαίνει όταν: α) οι καταθέτες, με αφορμή τη γνωστοποίηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει μία τράπεζα ή και ακόμα της διάδοσης μίας φήμης, αποσύρουν τα χρήματά τους από αυτήν (τραπεζικός πανικός), β) μειωθεί σημαντικά η αξία στοιχείων του ενεργητικού μιας τράπεζας, λόγω της μη-εξόφλησης χορηγούμενων δανείων ή της μείωσης της αξίας των χρηματοοικονομικών και άλλων τοκοφόρων περιουσιακών στοιχείων της και γ) μία τράπεζα δεν έχει πρόσβαση σε (δια)τραπεζικό δανεισμό.
35. Τραπεζικός πανικός (Bank run)
Η μαζική ανάληψη των καταθέσεων από μία τράπεζα, ή το τραπεζικό σύστημα.
36. Φόρος επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών
Φόρος επί της αξίας των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, που θα αποθαρρύνει τις υψηλού κινδύνου κερδοσκοπικές πρακτικές, συμβάλλοντας στη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος και συνεισφέροντας, παράλληλα, στα έσοδα του προϋπολογισμού
37. Φούσκα (Bubble)
Η αύξηση της τιμής ενός περιουσιακού στοιχείου σε επίπεδα κατά πολύ υψηλότερα από την πραγματική αξία του.
38. Φυγή κεφαλαίων (Capital flight)
Η μαζική εκροή κεφαλαίων από μια οικονομία, η οποία μπορεί να παρατηρηθεί σε συνθήκες οικονομικής και πολιτικής αστάθειας, όταν κλονίζεται η εμπιστοσύνη των επενδυτών προς το τραπεζικό σύστημα, το εγχώριο νόμισμα και την εγχώρια οικονομία γενικότερα.
39. Χρεόγραφο με εγγύηση στοιχεία ενεργητικού (Asset Backed Security -ABS)
Αποτελεί προϊόν τιτλοποίησης ομάδας διαφορετικών στοιχείων του ενεργητικού μιας τράπεζας ή ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος γενικότερα. Μια τράπεζα δημιουργεί ένα «καλάθι» στοιχείων του ενεργητικού της, όπως ενυπόθηκα δάνεια, πιστωτικές κάρτες και άλλα, το οποίο μεταβιβάζει στους επενδυτές μέσω της έκδοσης ομολόγου. Όπως και στην περίπτωση των τιτλοποιημένων στεγαστικών δανείων, η πληρωμή του κουπονιού των ομολόγων εξαρτάται από την πληρωμή των δόσεων των υποκείμενων δανείων, πιστωτικών καρτών, κλπ.
40. Euribor (Euro Interbank Offered Rate)
Είναι το επιτόκιο με το οποίο δανείζονται μεταξύ τους οι εμπορικές τράπεζες της ευρωζώνης, κεφάλαια σε ευρώ.
41. Libor (London Interbank offered rate)
Επιτόκιο αναφοράς διατραπεζικού δανεισμού (δηλαδή δανεισμού μεταξύ τραπεζών) το οποίο καθορίζεται στην τραπεζική αγορά του Λονδίνου.
42. Spread
Είναι η διαφορά απόδοσης μεταξύ δύο ομοειδών περιουσιακών στοιχείων, όπως για παράδειγμα των κρατικών ομολόγων δύο διαφορετικών κρατών. Η διαφορά στην απόδοση αντικατοπτρίζει την διαφορά στην τιμή την οποία είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν οι επενδυτές για τα δύο περιουσιακά στοιχεία και η οποία οφείλεται σε διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά τους, όπως για παράδειγμα ο σχετικός πιστωτικός κίνδυνος (δηλαδή ο κίνδυνος να μην πληρωθούν οι κάτοχοι των ομολόγων). Υψηλότερος κίνδυνος οδηγεί σε χαμηλότερη ζήτηση και άρα τιμή για το εν λόγω ομόλογο, με συνέπεια να αυξάνεται η απόδοση του.
43. Too big to fail
Η διαπίστωση ότι η ανάπτυξη πολύ μεγάλων διεθνών χρηματοπιστωτικών κολοσσών, οι οποίοι διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην λειτουργία του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος και άρα της παγκόσμιας οικονομίας, δεν είναι δυνατόν να αφεθούν να χρεοκοπήσουν καθώς κάτι τέτοιο θα είχε εξαιρετικά αρνητικές συστημικές επιπτώσεις. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε ένα πρόβλημα ηθικού κινδύνου, καθώς οι χρηματοπιστωτικοί αυτοί κολοσσοί πιστεύουν ότι μπορούν να αναλαμβάνουν αυξημένους κινδύνους, αποκομίζοντας κέρδη, ενώ σε περίπτωση που τα πράγματα δεν εξελιχθούν θετικά, τα κράτη θα αναγκαστούν να τους διασώσουν. Η χρεοκοπία της Lehman Brothers και η κρίση που επακολούθησε, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του προβλήματος αυτού.
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου