Ελλάδα: Η Πιο Μεγάλη Ύφεση

31/7/2018

Το ΔΝΤ μόλις κυκλοφόρησε την τελευταία έκθεση του για την ελληνική οικονομία. «Μετά από μια βαθιά και παρατεταμένη συρρίκνωση», λέει στο δελτίο τύπου, «η ανάπτυξη επέστρεψε τελικά στην Ελλάδα». Το πράσινο φως δόθηκε για την έξοδο της Ελλάδας από το πρόγραμμα διάσωσής της τον Αύγουστο του 2018.

Για πολλούς, αυτά είναι ευπρόσδεκτα νέα. Η Ελλάδα έχει γυρίσει σελίδα. Οι σκοτεινές μέρες είναι παρελθόν και το μέλλον θα είναι φωτεινό. Αλλά είναι πραγματικά το τέλος των προβλημάτων της Ελλάδας ή θα υπάρξουν περισσότερα δεινά;

Το μέγεθος της κατάρρευσης της Ελλάδας κατά την τελευταία δεκαετία είναι εξαιρετικό. Ακριβώς στην αρχή της έκθεσης του ΔΝΤ είναι αυτός ο πίνακας, ο οποίος συγκρίνει την πτώση της ελληνικής παραγωγής κατά τα τελευταία 10 χρόνια με άλλες σημαντικές ιστορικές μειώσεις του ΑΕΠ, όπως η Μεγάλη Ύφεση των ΗΠΑ:

Ο ελληνικός λαός μόλις έζησε μια ύφεση τόσο βαθιά όσο η Μεγάλη Ύφεση και πολύ περισσότερο. Είναι πλέον η μεγαλύτερη καταγεγραμμένη ύφεση σε περίοδο ειρήνης.

Ευτυχώς, η Πιο Μεγάλη Ύφεση μπορεί τώρα να έχει διανύσει την πορεία της. Η ελληνική οικονομία αυξήθηκε κατά 1,4% το 2017 και το ΔΝΤ εκτιμά ότι η αύξηση του ΑΕΠ θα φθάσει το 2% το 2018 και το 2,4% το 2019.

Φυσικά, οι προβλέψεις του ΔΝΤ για την ανάπτυξη στη Ελλάδα πρέπει να αντιμετωπίζονται με μεγάλη προσοχή. Καθώς η ελληνική οικονομία βυθιζόταν όλο και βαθύτερα στην ύφεση, το ΔΝΤ συνέχισε να προβλέπει ότι η ανάπτυξη θα ανακάμψει "κάθε μέρα τώρα". Το σατιρικό blog ZeroHedge αποκάλεσε το ρεκόρ κακών προγνώσεων του ΔΝΤ ως «κωμωδία ροπάλων του χόκεϊ». Ωστόσο, η Ελλάδα απομακρύνθηκε από τη μακρόχρονη ύφεση της το 2017 και οι ενδείξεις μέχρι στιγμής είναι ότι η ανάπτυξη θα διατηρηθεί φέτος.

Εν μέρει, η ανάκαμψη της Ελλάδας οφείλεται στην γενικά ισχυρή ανάπτυξη της ευρωζώνης, η άνοδος της παλίρροιας παρασέρνει όλα τα σκάφη, όπως λένε. Αλλά το ΔΝΤ λέει ότι οφείλεται και στις οδυνηρές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες της Ελλάδας:

«Η μεγάλη προσπάθεια μακροοικονομικής σταθεροποίησης, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και το καλύτερο εξωτερικό περιβάλλον συνέβαλαν στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ ...».

Υποθέτω ότι το ΔΝΤ θα πρέπει να πει: εάν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που επιμένει δεν οδηγούν σε ισχυρότερη ανάπτυξη, ποιο τελικά είναι το νόημά τους;

Το αποτέλεσμα της Πιο Μεγάλης Ύφεσης, ακόμη και με το αμφίβολο όφελος αυτών των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, είναι μια άκρως αδύναμη και βαθιά καταστραμμένη οικονομία. Η ανεργία των ενηλίκων, η οποία έφτασε στο υψηλότερο σημείο του 25%, εξακολουθεί να υπερβαίνει το 20%, ενώ η ανεργία των νέων είναι διπλάσια. Σε μια υποσημείωση στην έκθεση του, το ΔΝΤ παρατηρεί ότι η διαρθρωτική ανεργία (η μέση υπέρβαση των θέσεων απασχόλησης στον επιχειρηματικό κύκλο) ήταν 15% το 2016 και αναμένεται να μειωθεί σταδιακά "τις επόμενες δύο δεκαετίες". Οι νέοι θα είναι μεσήλικες όταν θα υπάρχει κάποια εργασία γι 'αυτούς. Κάποιοι μπορεί να μην δουλεψουν καθόλου. Μια ολόκληρη γενιά ρίχνεται στον κάδο σκουπιδιών.

Παρά τα δεινά που υπέφεραν οι Έλληνες για να διορθώσουν τα οικονομικά της χώρας τους, η δημοσιονομική κατάσταση της Ελλάδας παραμένει εξαιρετικά επισφαλής. Οι προβλέψεις των οικονομολόγων του ΔΝΤ δεν δείχνουν απολύτως κανένα περιθώριο δημοσιονομικής επέκτασης, παρόλο που είναι απεγνωσμένα αναγκαίο, κυρίως για την ανακούφιση των πολύ υψηλών επιπέδων φτώχειας. Ένας στους τέσσερις ανθρώπους στην Ελλάδα ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.

Η κυβέρνηση της Ελλάδας δεσμεύεται από γελοία αυστηρούς δημοσιονομικούς στόχους που δεν είναι δικοί της. Οι πιστωτές της ευρωζώνης συμφώνησαν ένα πακέτο ελάφρυνσης του χρέους το οποίο εξαρτάται από το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση θα διατηρεί τα υψηλά πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα σχεδόν απεριόριστα. Αυτό συμβαίνει από τη δήλωση της Eurogroup της 22ας Ιουνίου 2018:

«Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωομάδα καλωσορίζει τη δέσμευση της Ελλάδας να διατηρήσει ένα πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2022 και στη συνέχεια να συνεχίσει να διασφαλίζει ότι οι δημοσιονομικές δεσμεύσεις της ευθυγραμμίζονται με το φορολογικό πλαίσιο της ΕΕ. Η ανάλυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποδηλώνει ότι αυτό θα σημαίνει ένα πρωτογενές πλεόνασμα κατά μέσο όρο 2,2% του ΑΕΠ κατά την περίοδο από το 2023 έως το 2060. »

Δεδομένου ότι τα πρωτογενή πλεονάσματα αναφέρονται ως ποσοστό του ΑΕΠ, η επίτευξη τους εξαρτάται όχι μόνο από τη διατήρηση της δημοσιονομικής σύνεσης αλλά από την μεγάλη αύξηση του ΑΕΠ. Εάν η ανάπτυξη παρακμάσει, τότε οι πρωταρχικοί στόχοι για πλεόνασμα θα χαθούν και η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να επιβάλει περαιτέρω αυξήσεις φόρων και περικοπές δαπανών στον πληθυσμό της για να συμμορφωθεί με τις συνθήκες του χρέους, ενισχύοντας περαιτέρω μια καθοδική οικονομική τάση. Αυτό είναι τρελά προκυκλικό. Όταν έρχεται η επόμενη ύφεση, όπως αναπόφευκτα θα συμβεί - η Ελλάδα αναμένεται να διατηρήσει αυτά τα πρωτογενή πλεονάσματα για πάνω από 40 χρόνια - η Ελλάδα θα βγει ξανά στην οδό της ύφεσης.

Το ΔΝΤ δεν πιστεύει ότι τα πρωτογενή πλεονάσματα που προβλέπει η Ευρωομάδα είναι μακροπρόθεσμα επιτεύξιμα. Αναφέρει ότι το μεγαλύτερο πρωτογενές πλεόνασμα που θα μπορούσε να διατηρηθεί ρεαλιστικά για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα είναι 1,5%. Εάν είναι σωστό, τότε τα δημοσιονομικά οικονομικά της Ελλάδας θα μπορούσαν να πάρουν γρήγορα μια σημαντική στροφή προς το χειρότερο.

Υπάρχει και ένας επιπλέον κίνδυνος. Η Ελλάδα πληρώνει σήμερα πολύ χαμηλά επιτόκια για το χρέος της. Αλλά όταν τα ομόλογα που κατέχουν οι πιστωτές της ευρωζώνης ωριμάζουν, θα πρέπει να τα αναχρηματοδοτήσουν στις χρηματοπιστωτικές αγορές - αν μπορούν. Δεν είναι ακόμα σαφές πόση πρόσβαση θα έχει η Ελλάδα στις ''αγορές'' για παράδειγμα, το 2030. Αλλά ένα πράγμα είναι σίγουρο. Ο δανεισμός από τις ''αγορές'' θα έχει πολύ υψηλότερα επιτόκια, καθιστώντας δύσκολο η Ελλάδα να εξυπηρετήσει το χρέος της.

"Η Ελλάδα θα πρέπει ταυτόχρονα να επιτύχει υψηλή αύξηση του ΑΕΠ και να διαχειριστεί μεγάλα πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα για πολλά χρόνια για να κρατήσει το δημόσιο χρέος σε πτωτική τροχιά", λέει ο Peter Dohlman, επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ για την Ελλάδα. Δεδομένου ότι η έκθεση του προσωπικού επιμένει ότι τα μεγάλα πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα είναι ένα κίνητρο για την ανάπτυξη, δεν είναι δύσκολο να συναχθεί ότι το ΔΝΤ πιστεύει ότι η Ελλάδα θα χρειαστεί τελικά περισσότερη ελάφρυνση του χρέους.

Αυτό δεν θα πάει καλά με την ευρωζώνη. Αλλά φοβάμαι ότι το ΔΝΤ έχει δίκιο. Αυτό το κακοποιημένο παλιό κουτί έχει ξανακάνει το δρόμο για άλλη μια φορά. Η Ελλάδα είχε μόνο αναβολή, όχι χάρη.

Σε λίγα χρόνια, όταν η Ελλάδα θα αντιμετωπίζει και πάλι την αδυναμία εξυπηρέτησης του χρέους και την έξοδο από το ευρώ, ποιο θα είναι το κόστος της ελάφρυνσης του χρέους; Λοιπόν, αν δεν υπάρξει μέχρι τότε αλλαγή νοοτροπίας μεταξύ των κυβερνήσεων της ευρωζώνης, το κόστος θα είναι ακόμα πιο σκληρές περικοπές δαπανών και αυξήσεις φόρων και ίσως μια ακόμα ύφεση. Η Ελλάδα έχει πράγματι περισσότερα δεινά να αντιμετωπίσει στο μέλλον..

Το πρωτότυπο άρθρο εδώ.