13/9/2011
Του Paul Krugman / The New York Times
Η οικονομική αναταραχή στην Ευρώπη δεν είναι πλέον πρόβλημα μικρών περιφερειακών οικονομιών, όπως της Ελλάδας. Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι μια ολοκληρωτική επίθεση των αγορών σε μεγάλα κράτη, όπως η Ισπανία και η Ιταλία. Σε αυτό το σημείο, οι χώρες που απειλούνται παράγουν περίπου το 1/3 του ΑΕΠ της Ευρωζώνης, γεγονός που σημαίνει πως το ενιαίο νόμισμα βρίσκεται αντιμέτωπο με την προοπτική της εξαφάνισης. Και όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν είναι καν διατεθειμένοι να αναγνωρίσουν τη φύση της απειλής που αντιμετωπίζουν, πόσο μάλλον να την αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά.
Παραπονέθηκα συχνά στο παρελθόν για τη «δημοσιονομικοποίηση» του οικονομικού λόγου εδώ στην Αμερική και για το γεγονός ότι η άκαιρη επικέντρωση σε θέματα δημοσιονομικών ελλειμμάτων αποπροσανατόλισε την Ουάσιγκτον από την καταστροφή που βρίσκεται σε εξέλιξη στο μέτωπο της αγοράς εργασίας. Αλλά δεν είμαστε οι μόνοι που έχουμε τέτοιες εμμονές. Μάλιστα, οι Ευρωπαίοι είναι πολύ πολύ χειρότεροι.
Ακούστε τι λένε πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες –κυρίως, αλλά όχι μόνο οι Γερμανοί– και θα νομίσετε ότι το πρόβλημα της ηπείρου τους είναι ηθικής φύσεως: Κυβερνήσεις δανείστηκαν υπερβολικά και τώρα πληρώνουν το τίμημα που τους αξίζει, με τη μορφή μέτρων λιτότητας.
Ωστόσο, αυτή η ιστοριούλα ισχύει, αν ισχύει, μόνο στην περίπτωση της Ελλάδας και για κανέναν άλλον. Ειδικά η Ισπανία, για παράδειγμα, είχε πλεονασματικούς προϋπολογισμούς και πολύ χαμηλό χρέος πριν από την κρίση του 2008. Οι δημοσιονομικές της επιδόσεις, θα μπορούσε να πει κανείς, ήταν άψογες. Και παρότι δέχθηκε βαρύ πλήγμα από την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων, παραμένει ένα κράτος με χαμηλό σχετικά χρέος.
Για ποιο λόγο λοιπόν η Ισπανία –μαζί με την Ιταλία που έχει υψηλότερο χρέος αλλά μικρότερα ελλείμματα– βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο του κυκλώνα; Η απάντηση είναι ότι οι χώρες αυτές βρίσκονται αντιμέτωπες με κάτι ανάλογο με τις μαζικές αναλήψεις μετρητών από τα γκισέ των τραπεζών, μόνο που σε αυτήν την περίπτωση οι αναλήψεις γίνονται από κράτη και όχι –ή, καλύτερα, και όχι μόνο– από τις τράπεζές τους.
Ιδού πώς δουλεύει το σύστημα: Οι επενδυτές πιστεύουν, αδιάφορο για ποιους λόγους, ότι ένα κράτος θα χρεοκοπήσει. Ετσι, δεν αγοράζουν τα ομόλογά του, παρά μόνο με πολύ υψηλά επιτόκια, λόγω της κρίσης εμπιστοσύνης. Τα υψηλά αυτά επιτόκια όμως δυσχεραίνουν τη δημοσιονομική κατάσταση του κράτους, καθιστώντας την προοπτική της χρεοκοπίας αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Και καθώς συμβαίνει αυτό, ξεσπάει ταυτόχρονα και τραπεζική κρίση, καθώς τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα του εν λόγω κράτους έχουν συνήθως επενδύσει μαζικά στα ομόλογά του.
Μια χώρα με δικό της νόμισμα, όπως, ας πούμε, η Βρετανία, μπορεί βεβαίως να βρει διέξοδο από μια τέτοια κρίση. Αν είναι αναγκαίο, η Τράπεζα της Αγγλίας θα παρέμβει αγοράζοντας κρατικά ομόλογα της χώρας, τυπώνοντας έτσι νέο χρήμα. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε βέβαια να ενισχύσει τον πληθωρισμό (αν και είναι αμφίβολο κατά πόσον αυτό είναι πιθανό σε συνθήκες κρίσης), αλλά σε κάθε περίπτωση ο πληθωρισμός είναι μικρότερη απειλή για τους επενδυτές απ’ ό, τι η χρεοκοπία. Η Ισπανία και η Ιταλία όμως δεν έχουν δικό τους νόμισμα. Ως εκ τούτου, η απειλή της αυτοεκπληρούμενης προφητείας είναι πέρα για πέρα αληθινή, αφού τα επιτόκια των ομολόγων των δύο αυτών κρατών διαμορφώνονται σε επίπεδα διπλάσια από τα αντίστοιχα της Βρετανίας.
Αυτό που θα έπρεπε να κάνουν τώρα ο κ. Τρισέ και οι συνάδελφοί του στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι να αγοράζουν ισπανικά και ιταλικά ομόλογα, αυτό που θα έκαναν και οι δύο αυτές χώρες δηλαδή αν είχαν δικά τους νομίσματα. Αυτό έκανε και η ΕΚΤ πριν από μερικές εβδομάδες, με αποτέλεσμα προσωρινή ανακούφιση για τα δύο κράτη. Σχεδόν αμέσως όμως, παρενέβησαν οι ηθικολόγοι, οι οποίοι μισούν την ιδέα ότι οι χώρες που αμάρτησαν, δημοσιονομικά υποτίθεται, θα συγχωρεθούν. Η πρόβλεψη ότι θα επικρατήσουν οι απόψεις των ηθικολόγων προκάλεσε νέο πανικό στις αγορές.
Επιπλέον πρόβλημα δημιουργείται και από την εμμονή της ΕΚΤ να διατηρήσει το «άψογο» σκορ της στη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών. Ετσι, σε μια στιγμή που η Ευρώπη χρειάζεται απεγνωσμένα ισχυρή αναπτυξιακή ώθηση και μάλιστα λίγος πληθωρισμός θα βοηθούσε σε αυτήν την προσπάθεια, η ΕΚΤ μειώνει τις στρόφιγγες της κυκλοφορίας του χρήματος, προσπαθώντας να αποκρούσει πληθωριστικές πιέσεις οι οποίες υπάρχουν μόνο στη φαντασία της. Και τώρα οδηγούμαστε στο σημείο καμπής. Δεν μιλάμε για μια κρίση που θα κορυφωθεί σε ένα ή δύο χρόνια, αλλά στις αμέσως επόμενες μέρες. Το ερώτημα είναι επομένως αν η ΕΚΤ θα κάνει αυτό που πρέπει, να μειώσει δηλαδή τα επιτόκια και να δανείσει απλόχερα. Ή μήπως οι Ευρωπαίοι είναι τόσο απασχολημένοι με την τιμωρία των αμαρτωλών που θα αμελήσουν να σώσουν τους εαυτούς τους; Ολος ο κόσμος παρακολουθεί...
Πηγή
Μια άψογη καταστροφή
12/9/2011
ΤΟ ΒΗΜΑ - ΤΗΕ NEW YORK TIMES
Την Πέμπτη ο Ζαν Κλοντ Τρισέ, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (Ε.Κ.Τ.), έχασε την ψυχραιμία του. Απαντώντας σε ερώτηση σχετικά με το κατά πόσο η Ε.Κ.Τ. έχει καταντήσει μια «προβληματική» τράπεζα, επειδή αγοράζει ομόλογα καταχρεωμένων κρατών, ο κ. Τρισέ επέμεινε, σε υψηλούς τόνους, πως η στάση της ΕΚΤ ως προστάτιδας της σταθερότητα των τιμών υπήρξε «άψογη, άψογη!».
Όντως ήταν «άψογη»: αυτός είναι και ο λόγος που το ευρώ κινδυνεύει με κατάρρευση.
Ο οικονομικός αναβρασμός στην Ευρώπη δεν είναι πλέον αποκλειστικό πρόβλημα μικρών, περιφερειακών οικονομιών όπως η Ελλάδα. Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι μια ολομέτωπη επίθεση των αγορών σε πολύ μεγαλύτερες οικονομίες όπως η Ισπανία και η Ιταλία. Στο σημείο αυτό, τα κράτη που βρίσκονται σε οικονομική κρίση αντιπροσωπεύουν το εν τρίτο του συνολικού ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ, πράγμα που σημαίνει πως η ύπαρξη του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος εξακολουθεί να απειλείται.
Κι όμως, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις οι ευρωπαίοι ηγέτες όχι απλώς δεν είναι διατεθειμένοι να αντιμετωπίσουν την απειλή αποτελεσματικά, αλλά αρνούνται ακόμη και να την αναγνωρίσουν ως τέτοια.
Έχω επανειλημμένα παραπονεθεί για την υπερβολική κουβέντα που γίνεται σχετικά με τα δημοσιονομικά προβλήματα των ΗΠΑ και τον τρόπο που πέφτει το βάρος στα ελλείμματα, γεγονός που μεταθέτει το ενδιαφέρον της κυβέρνησης μακριά από την συνεχιζόμενη καταστροφική απώλεια τόσων θέσεων εργασίας. Δεν είμαστε οι μοναδικοί που το κάνουμε αυτό: στην πραγματικότητα, οι Ευρωπαίοι κάνουν το ίδιο με πολύ, πολύ χειρότερο τρόπο.
Ακούστε τι λένε πολλοί ευρωπαίοι ηγέτες και θα νομίσετε πως όλα τα οικονομικά βάσανα της Γηραιάς Ηπείρου είναι ένα απλό ηθικοπλαστικό παραμύθι «χρέους και τιμωρίας» : οι κυβερνήσεις δανείστηκαν πολλά χρήματα και τώρα πρέπει να πληρώσουν το τίμημα, με τα μετρα δημοσιονομικής λιτότητας να παρουσιάζονται ως η μόνη απάντηση.
Η ιστορία αυτή όμως, αν ισχύει, ισχύει μόνο για την Ελλάδα και για κανέναν άλλον. Η Ισπανία ας πούμε, πριν την οικονομική κρίση του 2008, είχε πλεόνασμα στον προϋπολογισμό της και χαμηλό χρέος. Η δημοσιονομική της επίδοση θα έλεγε κάποιος πως ήταν «άψογη». Οπότε για ποιο λόγο η Ισπανία, μαζί με την Ιταλία, που έχει υψηλότερο χρέος, αλλά μικρότερα ελλείμματα, έχουν τόσα προβλήματα; Η απάντηση είναι πως οι χώρες αυτές αντιμετωπίζουν πλέον ένα πρόβλημα μαζικής ανάληψης, μόνο που το εν λόγω πρόβλημα δεν στρέφεται ως συνήθως μόνο στις τράπεζες, αλλά επιβαρύνει και τις κυβερνήσεις τους.
Δείτε πως λειτουργεί: οι επενδυτές, για κάποιο λόγο, φοβούνται πως μια χώρα θα χρεοκοπήσει, γεγονός που τους κάνει απρόθυμους να αγοράσουν τα ομόλογα της συγκεκριμένης χώρας, εκτός εάν αυτά προσφερθούν με ένα πολύ υψηλό επιτόκιο. Όμως το γεγονός πως ένα κράτος προσφέρει υψηλό επιτόκιο, επιδεινώνει την δημοσιονομική του προοπτική, κάνοντας την χρεοκοπία του ακόμη πιο πιθανή, οπότε η κρίση αξιοπιστίας μετατρέπεται σε μια αυτοεκπληρουμενη προφητεία. Συντομα η κρίση χρέους γίνεται και τραπεζική κρίση, αφού συνήθως οι τράπεζες επενδύουν μεγάλα ποσα σε κρατικά ομόλογα.
Ενα κράτος με δικό του νόμισμα, όπως η Βρετανία, μπορεί να παρακάμψει αυτή τη διαδικασία: αν χρειαστεί, η Τράπεζα της Αγγλίας μπορεί να αγοράσει απευθείας το κυβερνητικό χρέος με νέο χρήμα που θα εκδώσει, κάτι που ενδέχεται μεν να οδηγήσει σε υψηλό πληθωρισμό, όμως ο πληθωρισμός αυτός αποτελεί μικρότερη απειλή για τους επενδυτές από ό,τι μια ενδεχόμενη χρεοκοπία. Ομως η Ισπανία και η Ιταλία έχουν υιοθετήσει το ευρώ και επομένως δεν έχουν πλέον δικό τους νόμισμα. Σαν αποτέλεσμα, το ενδεχόμενο μιας «αυτοεκπληρούμενης» κρίσης είναι πλέον πολύ ρεαλιστικό και τα επιτόκια των ισπανικών και ιταλικών ομολόγων είναι διπλάσια από τα βρετανικά.
Το οποίο μας φέρνει ξανά στο θέμα της «άψογης» Ε.Κ.Τ....
Αυτό που θα έπρεπε να κάνουν ο κ. Τρισέ και οι συνεργάτες του είναι να αγοράζουν ισπανικά και ιταλικά ομόλογα - να κάνει αυτό που θα έκαναν τα κράτη αν είχαν ακόμα τα εθνικά τους νομίσματα. Αυτό ακριβώς άρχισε να κάνει η Ε.Κ.Τ. πριν μερικές εβδομάδες, δίνοντας μια προσωρινή ανάσα στα κράτη αυτά. Όμως η Ε.Κ.Τ. βρέθηκε αμέσως υπό ισχυρή πίεση από τους «ηθικολόγους» - όσους λένε πως δεν γίνεται οι χώρες που διέπραξαν δημοσιονομικές αμαρτίες να μείνουν ατιμώρητες. Και η αντίληψη ότι οι ηθικολόγοι θα μπλοκάρουν μελλοντικά κάθε ανάλογη προσπάθεια διάσωσης προκάλεσε νέο πανικό στις διεθνείς αγορές.
Αυτό που μεγεθύνει ακόμη περισσότερο το πρόβλημα είναι η εμμονή της Ε.Κ.Τ. να διατηρήσει την «άψογη» επίδοση της όσον αφορά την σταθερότητα των τιμών: την εποχή που η Ευρώπη χρειάζεται επειγόντως ισχυρή ανάκαμψη, με έναν μέτριο πληθωρισμό που θα ήταν οικονομικά χρήσιμος, η τράπεζα στην ουσία σφίγγει την ρευστότητα, προσπαθώντας με τον τρόπο αυτό να περιορίσει το ρίσκο ενός πληθωρισμού που υπάρχει μόνο μέσα στη φαντασία της ηγεσίας της.
Και τώρα περνάμε στην τελευταία πράξη. Δεν έχουμε πλέον να κάνουμε με μια κρίση που θα ξεδιπλωθεί σε διάστημα ενός ή δύο ετών: το όλο σύστημα μπορεί να διαλυθεί μέσα σε λίγες ημέρες. Κι αν αυτό συμβεί, θα υποφέρει όλος ο κόσμος.
Θα κάνει λοιπόν η Ε.Κ.Τ. αυτό που πρέπει να γίνει - να δανείσει χωρίς περιορισμούς και να περικόψει τα επιτόκια; Ή θα συνεχίσουν οι ευρωπαίοι ηγέτες να εστιάζουν αποκλειστικά στην τιμωρία όλων, για να σώσουν το τομάρι τους; Όλη η υφήλιος παρακολουθεί τις εξελίξεις.
Πηγή
Του Paul Krugman / The New York Times
Η οικονομική αναταραχή στην Ευρώπη δεν είναι πλέον πρόβλημα μικρών περιφερειακών οικονομιών, όπως της Ελλάδας. Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι μια ολοκληρωτική επίθεση των αγορών σε μεγάλα κράτη, όπως η Ισπανία και η Ιταλία. Σε αυτό το σημείο, οι χώρες που απειλούνται παράγουν περίπου το 1/3 του ΑΕΠ της Ευρωζώνης, γεγονός που σημαίνει πως το ενιαίο νόμισμα βρίσκεται αντιμέτωπο με την προοπτική της εξαφάνισης. Και όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν είναι καν διατεθειμένοι να αναγνωρίσουν τη φύση της απειλής που αντιμετωπίζουν, πόσο μάλλον να την αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά.
Παραπονέθηκα συχνά στο παρελθόν για τη «δημοσιονομικοποίηση» του οικονομικού λόγου εδώ στην Αμερική και για το γεγονός ότι η άκαιρη επικέντρωση σε θέματα δημοσιονομικών ελλειμμάτων αποπροσανατόλισε την Ουάσιγκτον από την καταστροφή που βρίσκεται σε εξέλιξη στο μέτωπο της αγοράς εργασίας. Αλλά δεν είμαστε οι μόνοι που έχουμε τέτοιες εμμονές. Μάλιστα, οι Ευρωπαίοι είναι πολύ πολύ χειρότεροι.
Ακούστε τι λένε πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες –κυρίως, αλλά όχι μόνο οι Γερμανοί– και θα νομίσετε ότι το πρόβλημα της ηπείρου τους είναι ηθικής φύσεως: Κυβερνήσεις δανείστηκαν υπερβολικά και τώρα πληρώνουν το τίμημα που τους αξίζει, με τη μορφή μέτρων λιτότητας.
Ωστόσο, αυτή η ιστοριούλα ισχύει, αν ισχύει, μόνο στην περίπτωση της Ελλάδας και για κανέναν άλλον. Ειδικά η Ισπανία, για παράδειγμα, είχε πλεονασματικούς προϋπολογισμούς και πολύ χαμηλό χρέος πριν από την κρίση του 2008. Οι δημοσιονομικές της επιδόσεις, θα μπορούσε να πει κανείς, ήταν άψογες. Και παρότι δέχθηκε βαρύ πλήγμα από την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων, παραμένει ένα κράτος με χαμηλό σχετικά χρέος.
Για ποιο λόγο λοιπόν η Ισπανία –μαζί με την Ιταλία που έχει υψηλότερο χρέος αλλά μικρότερα ελλείμματα– βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο του κυκλώνα; Η απάντηση είναι ότι οι χώρες αυτές βρίσκονται αντιμέτωπες με κάτι ανάλογο με τις μαζικές αναλήψεις μετρητών από τα γκισέ των τραπεζών, μόνο που σε αυτήν την περίπτωση οι αναλήψεις γίνονται από κράτη και όχι –ή, καλύτερα, και όχι μόνο– από τις τράπεζές τους.
Ιδού πώς δουλεύει το σύστημα: Οι επενδυτές πιστεύουν, αδιάφορο για ποιους λόγους, ότι ένα κράτος θα χρεοκοπήσει. Ετσι, δεν αγοράζουν τα ομόλογά του, παρά μόνο με πολύ υψηλά επιτόκια, λόγω της κρίσης εμπιστοσύνης. Τα υψηλά αυτά επιτόκια όμως δυσχεραίνουν τη δημοσιονομική κατάσταση του κράτους, καθιστώντας την προοπτική της χρεοκοπίας αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Και καθώς συμβαίνει αυτό, ξεσπάει ταυτόχρονα και τραπεζική κρίση, καθώς τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα του εν λόγω κράτους έχουν συνήθως επενδύσει μαζικά στα ομόλογά του.
Μια χώρα με δικό της νόμισμα, όπως, ας πούμε, η Βρετανία, μπορεί βεβαίως να βρει διέξοδο από μια τέτοια κρίση. Αν είναι αναγκαίο, η Τράπεζα της Αγγλίας θα παρέμβει αγοράζοντας κρατικά ομόλογα της χώρας, τυπώνοντας έτσι νέο χρήμα. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε βέβαια να ενισχύσει τον πληθωρισμό (αν και είναι αμφίβολο κατά πόσον αυτό είναι πιθανό σε συνθήκες κρίσης), αλλά σε κάθε περίπτωση ο πληθωρισμός είναι μικρότερη απειλή για τους επενδυτές απ’ ό, τι η χρεοκοπία. Η Ισπανία και η Ιταλία όμως δεν έχουν δικό τους νόμισμα. Ως εκ τούτου, η απειλή της αυτοεκπληρούμενης προφητείας είναι πέρα για πέρα αληθινή, αφού τα επιτόκια των ομολόγων των δύο αυτών κρατών διαμορφώνονται σε επίπεδα διπλάσια από τα αντίστοιχα της Βρετανίας.
Αυτό που θα έπρεπε να κάνουν τώρα ο κ. Τρισέ και οι συνάδελφοί του στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι να αγοράζουν ισπανικά και ιταλικά ομόλογα, αυτό που θα έκαναν και οι δύο αυτές χώρες δηλαδή αν είχαν δικά τους νομίσματα. Αυτό έκανε και η ΕΚΤ πριν από μερικές εβδομάδες, με αποτέλεσμα προσωρινή ανακούφιση για τα δύο κράτη. Σχεδόν αμέσως όμως, παρενέβησαν οι ηθικολόγοι, οι οποίοι μισούν την ιδέα ότι οι χώρες που αμάρτησαν, δημοσιονομικά υποτίθεται, θα συγχωρεθούν. Η πρόβλεψη ότι θα επικρατήσουν οι απόψεις των ηθικολόγων προκάλεσε νέο πανικό στις αγορές.
Επιπλέον πρόβλημα δημιουργείται και από την εμμονή της ΕΚΤ να διατηρήσει το «άψογο» σκορ της στη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών. Ετσι, σε μια στιγμή που η Ευρώπη χρειάζεται απεγνωσμένα ισχυρή αναπτυξιακή ώθηση και μάλιστα λίγος πληθωρισμός θα βοηθούσε σε αυτήν την προσπάθεια, η ΕΚΤ μειώνει τις στρόφιγγες της κυκλοφορίας του χρήματος, προσπαθώντας να αποκρούσει πληθωριστικές πιέσεις οι οποίες υπάρχουν μόνο στη φαντασία της. Και τώρα οδηγούμαστε στο σημείο καμπής. Δεν μιλάμε για μια κρίση που θα κορυφωθεί σε ένα ή δύο χρόνια, αλλά στις αμέσως επόμενες μέρες. Το ερώτημα είναι επομένως αν η ΕΚΤ θα κάνει αυτό που πρέπει, να μειώσει δηλαδή τα επιτόκια και να δανείσει απλόχερα. Ή μήπως οι Ευρωπαίοι είναι τόσο απασχολημένοι με την τιμωρία των αμαρτωλών που θα αμελήσουν να σώσουν τους εαυτούς τους; Ολος ο κόσμος παρακολουθεί...
Πηγή
Μια άψογη καταστροφή
12/9/2011
ΤΟ ΒΗΜΑ - ΤΗΕ NEW YORK TIMES
Την Πέμπτη ο Ζαν Κλοντ Τρισέ, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (Ε.Κ.Τ.), έχασε την ψυχραιμία του. Απαντώντας σε ερώτηση σχετικά με το κατά πόσο η Ε.Κ.Τ. έχει καταντήσει μια «προβληματική» τράπεζα, επειδή αγοράζει ομόλογα καταχρεωμένων κρατών, ο κ. Τρισέ επέμεινε, σε υψηλούς τόνους, πως η στάση της ΕΚΤ ως προστάτιδας της σταθερότητα των τιμών υπήρξε «άψογη, άψογη!».
Όντως ήταν «άψογη»: αυτός είναι και ο λόγος που το ευρώ κινδυνεύει με κατάρρευση.
Ο οικονομικός αναβρασμός στην Ευρώπη δεν είναι πλέον αποκλειστικό πρόβλημα μικρών, περιφερειακών οικονομιών όπως η Ελλάδα. Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι μια ολομέτωπη επίθεση των αγορών σε πολύ μεγαλύτερες οικονομίες όπως η Ισπανία και η Ιταλία. Στο σημείο αυτό, τα κράτη που βρίσκονται σε οικονομική κρίση αντιπροσωπεύουν το εν τρίτο του συνολικού ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ, πράγμα που σημαίνει πως η ύπαρξη του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος εξακολουθεί να απειλείται.
Κι όμως, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις οι ευρωπαίοι ηγέτες όχι απλώς δεν είναι διατεθειμένοι να αντιμετωπίσουν την απειλή αποτελεσματικά, αλλά αρνούνται ακόμη και να την αναγνωρίσουν ως τέτοια.
Έχω επανειλημμένα παραπονεθεί για την υπερβολική κουβέντα που γίνεται σχετικά με τα δημοσιονομικά προβλήματα των ΗΠΑ και τον τρόπο που πέφτει το βάρος στα ελλείμματα, γεγονός που μεταθέτει το ενδιαφέρον της κυβέρνησης μακριά από την συνεχιζόμενη καταστροφική απώλεια τόσων θέσεων εργασίας. Δεν είμαστε οι μοναδικοί που το κάνουμε αυτό: στην πραγματικότητα, οι Ευρωπαίοι κάνουν το ίδιο με πολύ, πολύ χειρότερο τρόπο.
Ακούστε τι λένε πολλοί ευρωπαίοι ηγέτες και θα νομίσετε πως όλα τα οικονομικά βάσανα της Γηραιάς Ηπείρου είναι ένα απλό ηθικοπλαστικό παραμύθι «χρέους και τιμωρίας» : οι κυβερνήσεις δανείστηκαν πολλά χρήματα και τώρα πρέπει να πληρώσουν το τίμημα, με τα μετρα δημοσιονομικής λιτότητας να παρουσιάζονται ως η μόνη απάντηση.
Η ιστορία αυτή όμως, αν ισχύει, ισχύει μόνο για την Ελλάδα και για κανέναν άλλον. Η Ισπανία ας πούμε, πριν την οικονομική κρίση του 2008, είχε πλεόνασμα στον προϋπολογισμό της και χαμηλό χρέος. Η δημοσιονομική της επίδοση θα έλεγε κάποιος πως ήταν «άψογη». Οπότε για ποιο λόγο η Ισπανία, μαζί με την Ιταλία, που έχει υψηλότερο χρέος, αλλά μικρότερα ελλείμματα, έχουν τόσα προβλήματα; Η απάντηση είναι πως οι χώρες αυτές αντιμετωπίζουν πλέον ένα πρόβλημα μαζικής ανάληψης, μόνο που το εν λόγω πρόβλημα δεν στρέφεται ως συνήθως μόνο στις τράπεζες, αλλά επιβαρύνει και τις κυβερνήσεις τους.
Δείτε πως λειτουργεί: οι επενδυτές, για κάποιο λόγο, φοβούνται πως μια χώρα θα χρεοκοπήσει, γεγονός που τους κάνει απρόθυμους να αγοράσουν τα ομόλογα της συγκεκριμένης χώρας, εκτός εάν αυτά προσφερθούν με ένα πολύ υψηλό επιτόκιο. Όμως το γεγονός πως ένα κράτος προσφέρει υψηλό επιτόκιο, επιδεινώνει την δημοσιονομική του προοπτική, κάνοντας την χρεοκοπία του ακόμη πιο πιθανή, οπότε η κρίση αξιοπιστίας μετατρέπεται σε μια αυτοεκπληρουμενη προφητεία. Συντομα η κρίση χρέους γίνεται και τραπεζική κρίση, αφού συνήθως οι τράπεζες επενδύουν μεγάλα ποσα σε κρατικά ομόλογα.
Ενα κράτος με δικό του νόμισμα, όπως η Βρετανία, μπορεί να παρακάμψει αυτή τη διαδικασία: αν χρειαστεί, η Τράπεζα της Αγγλίας μπορεί να αγοράσει απευθείας το κυβερνητικό χρέος με νέο χρήμα που θα εκδώσει, κάτι που ενδέχεται μεν να οδηγήσει σε υψηλό πληθωρισμό, όμως ο πληθωρισμός αυτός αποτελεί μικρότερη απειλή για τους επενδυτές από ό,τι μια ενδεχόμενη χρεοκοπία. Ομως η Ισπανία και η Ιταλία έχουν υιοθετήσει το ευρώ και επομένως δεν έχουν πλέον δικό τους νόμισμα. Σαν αποτέλεσμα, το ενδεχόμενο μιας «αυτοεκπληρούμενης» κρίσης είναι πλέον πολύ ρεαλιστικό και τα επιτόκια των ισπανικών και ιταλικών ομολόγων είναι διπλάσια από τα βρετανικά.
Το οποίο μας φέρνει ξανά στο θέμα της «άψογης» Ε.Κ.Τ....
Αυτό που θα έπρεπε να κάνουν ο κ. Τρισέ και οι συνεργάτες του είναι να αγοράζουν ισπανικά και ιταλικά ομόλογα - να κάνει αυτό που θα έκαναν τα κράτη αν είχαν ακόμα τα εθνικά τους νομίσματα. Αυτό ακριβώς άρχισε να κάνει η Ε.Κ.Τ. πριν μερικές εβδομάδες, δίνοντας μια προσωρινή ανάσα στα κράτη αυτά. Όμως η Ε.Κ.Τ. βρέθηκε αμέσως υπό ισχυρή πίεση από τους «ηθικολόγους» - όσους λένε πως δεν γίνεται οι χώρες που διέπραξαν δημοσιονομικές αμαρτίες να μείνουν ατιμώρητες. Και η αντίληψη ότι οι ηθικολόγοι θα μπλοκάρουν μελλοντικά κάθε ανάλογη προσπάθεια διάσωσης προκάλεσε νέο πανικό στις διεθνείς αγορές.
Αυτό που μεγεθύνει ακόμη περισσότερο το πρόβλημα είναι η εμμονή της Ε.Κ.Τ. να διατηρήσει την «άψογη» επίδοση της όσον αφορά την σταθερότητα των τιμών: την εποχή που η Ευρώπη χρειάζεται επειγόντως ισχυρή ανάκαμψη, με έναν μέτριο πληθωρισμό που θα ήταν οικονομικά χρήσιμος, η τράπεζα στην ουσία σφίγγει την ρευστότητα, προσπαθώντας με τον τρόπο αυτό να περιορίσει το ρίσκο ενός πληθωρισμού που υπάρχει μόνο μέσα στη φαντασία της ηγεσίας της.
Και τώρα περνάμε στην τελευταία πράξη. Δεν έχουμε πλέον να κάνουμε με μια κρίση που θα ξεδιπλωθεί σε διάστημα ενός ή δύο ετών: το όλο σύστημα μπορεί να διαλυθεί μέσα σε λίγες ημέρες. Κι αν αυτό συμβεί, θα υποφέρει όλος ο κόσμος.
Θα κάνει λοιπόν η Ε.Κ.Τ. αυτό που πρέπει να γίνει - να δανείσει χωρίς περιορισμούς και να περικόψει τα επιτόκια; Ή θα συνεχίσουν οι ευρωπαίοι ηγέτες να εστιάζουν αποκλειστικά στην τιμωρία όλων, για να σώσουν το τομάρι τους; Όλη η υφήλιος παρακολουθεί τις εξελίξεις.
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου