Πως η Αργεντινή κατέρρευσε από την σταθερή ισοτιμία

1/6/2011

Του Νίκου Γεωργιόπουλου

Έχουμε αναλύσει πολλές φορές το ζήτημα των ευέλικτων νομισματικών ισοτιμιών και πολλοί από εμάς έχουμε επιχειρηματολογήσει υπέρ της ύπαρξης ευέλικτων νομισμάτων και ανεξάρτητης νομισματικής πολιτικής. Σήμερα θα κάνω μια μικρή ιστορική αναδρομή για να δείξω πως οι σκληρές ισοτιμίες κάνουν κακό εν ονόματι ενός καλού που είναι η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών. Οι σκληρές ισοτιμίες προτιμούνται συνήθως όταν μια χώρα έχει νομισματικά προβλήματα όπως καλπάζοντα πληθωρισμό.

Ενώνοντας το τοπικό νόμισμα με ένα ξένο με μια σταθερή σχέση ανταλλαγής, περιορίζεται η τεχνητή αύξηση της ποσότητας χρήματος αφού τα επιτόκια θα μεταβληθούν σε περίπτωση που μια κυβέρνηση τυπώσει ανεξέλεγκτα χρήμα. Οι δυνάμεις του αρμπιτράζ θα εκμεταλλευτούν τα διαφορικά επιτόκια που θα προκαλέσει η αύξηση της νομισματικής κυκλοφορίας και θα επιβάλουν την νέα ισοτιμία. Για πολλές δεκαετίες πριν η Αργεντινή αντιμετώπιζε το πρόβλημα του καλπάζοντος πληθωρισμού. Η κυβέρνηση του Κάρλος Μένεμ με υπουργό οικονομικών τον Ντομίνγκο Καβάγιο αποφάσισαν την σύνδεση του πέσο με το αμερικανικό δολάριο με έναν ιδιαίτερο μηχανισμό, το επονομαζόμενο currency board.

Με λίγα λόγια κάθε πέσο μπορούσε να αντικατασταθεί στα γκισέ της κεντρικής τραπέζης με ένα αμερικάνικο δολάριο. Ο μηχανισμός αυτός λέγεται και μερική δολαριοποίηση της οικονομίας. Με αυτόν το τρόπο ο Μένεμ πέτυχε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να μειώσει τον πληθωρισμό και να αναπτύξει την αργεντίνικη οικονομία. Το θαύμα όμως δεν θα κρατούσε για πολύ. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 το αμερικανικό δολάριο ανατιμήθηκε (άρα και το πέσο) και η αργεντίνικη οικονομία έμπαινε σε φάση ύφεσης. Η ύφεση στην Αργεντινή χειροτέρευσε από την ανυπαρξία της δυνατότητας υποτίμησης του νομίσματος με αποτέλεσμα τα εμπορικά ελλείμματα να διευρυνθούν και να χρηματοδοτηθούν με χρέος. Επιπρόσθετα το γεγονός της ύφεσης επιβάρυνε και άλλο τα δημοσιονομικά προβλήματα της χώρας.

Οι επενδυτές φοβούμενοι για την δημοσιονομική κατάσταση της Αργεντινής άρχισαν να υποθέτουν πως η Αργεντινή μπορεί να εγκαταλείψει την σταθερή ισοτιμία. Έτσι ο μηχανισμός των αυτοεκπληρούμενων προφητειών ξεκίνησε. Οι επενδυτές ζήταγαν ολοένα και υψηλότερα επιτόκια για να συνεχίσουν να έχουν τα χρήματά τους στην Αργεντινή με αποτέλεσμα το δημοσιονομικό κόστος του χρέους να αυξάνει. Η Αργεντινή αδυνατώντας να καλύψει τα επιτόκια δανεισμού της δηλώνει χρεωκοπία και βγαίνει από την σταθερή ισοτιμία. Η ισοτιμία από 1/1 πήγε στο 1/3.75 δολάρια/πέσο, οι τράπεζες κατέρρευσαν και εξαφανίστηκαν οι καταθέσεις. Ο μηχανισμός της οικονομικής καταστροφής ήταν γεγονός. Το σφάλμα της Αργεντινής είχε δυο πιθανές λύσεις. Είτε να φύγει πιο νωρίς από την σταθερή ισοτιμία, είτε να δολαριοποιήσει πλήρως την οικονομία της με την χρήση φυσικών τραπεζογραμματίων δολαρίου.

Με την πρώτη λύση η Αργεντινή θα είχε ανεξάρτητη νομισματική πολιτική για να αντιμετωπίσει την ύφεση προ κατάρρευσης και με την δεύτερη λύση, έχοντας φυσικά δολάρια, δεν θα κινδύνευε με νομισματικό πανικό όποτε οι επενδύτες θα ζητούσαν χαμηλότερο επιτόκιο για να αφήσουν τα χρήματά τους στην Αργεντινή. Όμως και η δεύτερη λύση θα απάλυνε κάπως τον πόνο και ίσως να οδηγούσε σε μακροχρόνια ύφεση. Όποτε αυτή η ιστορία μας φέρνει στην Ελλάδα. Υπό συνθήκες εθνικού νομίσματος τα σπρεντ θα είχαν διευρυνθεί πολύ νωρίτερα και ίσως να έδιναν τα απαραίτητα σήματα στην κυβέρνηση για το ότι θα έπρεπε να αλλάξει πολιτική. Και ενδεχομένως οι δανειστές, οι οίκοι αξιολόγησης και ο τράπεζες να ήταν προσεχτικότεροι από την στιγμή που το ενδεχόμενο της υποτίμησης ήταν ανοιχτό. Μια χώρα με επικίνδυνο προς υποτίμηση νόμισμα μπορεί να χρειαστεί να δανειστεί σε ξένο ώστε να μειώσει τα κόστη χρηματοδότησής της. Με αυτόν τον τρόπο η δημοσιονομική πειθαρχία επιβάλλεται εκ των πραγμάτων. Οι ασυνείδητες χώρες βλέπουν άμεσα της ζημιές της ανευθυνότητας. Η Ελλάδα του 80 είχε διψήφιο πληθωρισμό και επιτόκια.

Αν κάτι μάθαμε από την Μεγάλη Ύφεση, αυτό είναι πως η απότομη δυσλειτουργία της νομισματικής κυκλοφορίας μπορεί να μετατρέψει μια απλή ύφεση σε μια Μεγάλη Ύφεση. Στην κρίση των χρεών μαθαίνουμε με τον σκληρό τρόπο πως η ελεύθερη ισοτιμία είναι ένας από τους καλύτερους μηχανισμούς οικονομικής σταθεροποίησης. Αφήστε με λίγα λόγια την αγορά να καθορίζει ελεύθερα την τιμή του νομίσματος.

Πηγή