Επιμένουν οι ανισορροπίες στην παγκόσμια οικονομία

26/2/2014

Του Alexander Friedman*

Τα προβλήματα που οδήγησαν στη χρηματοοικονομική κρίση δεν αντιμετωπίστηκαν. Παραπλανητικές οι επιπτώσεις της επιβράδυνσης. Το γερμανικό πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο και εγκυμονεί κινδύνους.

Η εξισορρόπηση στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών διεθνώς επικροτήθηκε ως σημαντική θετική εξέλιξη στην εποχή μετά τη χρηματοοικονομική κρίση. Αυτή η προσαρμογή όμως θα περάσει τις πιο σκληρές δοκιμασίες τα επόμενα χρόνια.

Η βουτιά της ζήτησης που οδήγησε στη συρρίκνωση των παγκόσμιων ελλειμμάτων τώρα παραχωρεί τη θέση της στην ανάκαμψη. Απουσία αυτών των ελλειμμάτων, οι παγκόσμιοι ηγέτες χρειάζεται να βρουν νέους τρόπους για  να διορθώνουν πλεονάσματα που επιμένουν όπως στη Γερμανία και στην Κίνα  και να άρουν τους περιορισμούς στις εξαγωγές σε χώρες όπως οι ΗΠΑ.

Η βασική αιτία για την έκρηξη των ανισορροπιών την περίοδο 2002-08 ήταν οι μηχανισμοί στην αγορά συναλλάγματος. Τα μεγαλύτερα πλεονάσματα καταγράφηκαν σε χώρες με ισχυρό εξαγωγικό κλάδο που συνέδεσαν τα νομίσματά τους με το δολάριο ή τα κράτησαν σε ανταγωνιστικά επίπεδα συγκριτικά με αυτό. Το μεγαλύτερο σύμβολο αυτής της περιόδου είναι τα μαζικά συναλλαγματικά αποθέματα στην Κίνα, τη Μέση Ανατολή και σε άλλες αναπτυσσόμενες χώρες.

Πολλοί θεωρούν ότι έχει καταγραφεί σημαντική βελτίωση στο μέτωπο αυτών των ανισορροπιών από το 2008, ενδεχομένως και στην παγκόσμια χρηματοοικονομική σταθερότητα. Το πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της Κίνας με τον υπόλοιπο κόσμο μειώθηκε από τα 500 δισ. δολ. περίπου το 2008 στα 200 δισ. δολ φέτος, ενώ το αμερικανικό έλλειμμα μειώθηκε σχεδόν κατά το ήμισυ την ίδια περίοδο.

Αυτή η διόρθωση της περιόδου 2008-13 όμως δεν προήλθε από διορθωτικές κινήσεις στις συναλλαγματικές ισοτιμίες και στα επίπεδα των αποθεμάτων, αλλά κυρίως από προσαρμογές της εγχώριας ζήτησης. Ας δούμε τη φαινομενική διόρθωση στα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών. Δεν θα είχαν επιτευχθεί εάν δεν υπήρχε κατάρρευση των εισαγωγών. Στην Ισπανία οι εισαγωγές μειώθηκαν 10% από τα υψηλά του 2007, ενώ στην Ελλάδα συρρικνώθηκαν 40%.

Αυτό δεν ισχύει μόνο για την ευρωζώνη. Μετά τη χρηματοοικονομική κρίση υπάρχει σαφής σύνδεση μεταξύ των αλλαγών στις εγχώριες δαπάνες και της κατάστασης στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών.

Γενικά οι χώρες που υπέφεραν από ύφεση είδαν τα ελλείμματά τους να μειώνονται (ή τα πλεονάσματά τους να αυξάνονται), ενώ εκείνες που βίωσαν ισχυρότερη ανάπτυξη είδαν ακριβώς το αντίθετο.

Δεδομένης αυτής της δυναμικής, θα πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί. Οι ανισορροπίες μπορεί να δημιουργήθηκαν από τους μηχανισμούς της αγοράς συναλλάγματος, αλλά φαινομενικά λύθηκαν από την ύφεση. Αυτό σημαίνει, όμως, ότι όχι μόνο δεν λύθηκε η αρχική ανισορροπία, αλλά ενδεχομένως να βρισκόμαστε τώρα με δύο ανισορροπίες που να αντισταθμίζουν η μία την άλλη - η μία είναι στις συναλλαγματικές ισοτιμίες και η άλλη στην εγχώρια ζήτηση.

Κατά συνέπεια, δεν θα ήταν συνετό να διακηρύξουμε ότι νικήσαμε την εποχή των ανισορροπιών μέχρις ότου υπάρξουν αποδείξεις ότι η ανταγωνιστικότητα και η εγχώρια ζήτηση συγκεκριμένων χωρών ευθυγραμμίζονται και προτού δούμε επιβράδυνση (αν όχι φρένο) της συσσώρευσης συναλλάγματος, με πιο δίκαια αποτιμημένες συναλλαγματικές ισοτιμίες.

Σε διεθνές επίπεδο, τρία είναι τα σημαντικά σημεία πολιτικής:

1.Πρώτον, οι ΗΠΑ θα εξυπηρετήσουν και το δικό τους συμφέρον εάν άρουν τους περιορισμούς στις εξαγωγές πετρελαίου. Η χώρα εκτιμάται ότι θα πετύχει ενεργειακό πλεόνασμα, χάρη στην εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου. Η μείωση της τιμής πετρελαίου που θα ακολουθήσει θα συμβάλει στη διόρθωση μιας από τις μεγαλύτερες ανισορροπίες στον κόσμο: στο πλεόνασμα της Μέσης Ανατολής. Επίσης θα συμβάλει στη συγκέντρωση της προσφοράς στις ΗΠΑ, μειώνοντας περαιτέρω τις τιμές, ενισχύοντας έτσι ουσιαστικά την αμερικανική βιομηχανία εντάσεως ενέργειας.
2.Δεύτερον, οι μεταρρυθμίσεις που ανακοινώθηκαν από τη συνεδρίαση της Τρίτης Ολομέλειας του Κ.Κ. της Κίνας θα συμβάλουν στο να διαμορφώνονται οι τιμές των βασικών παραμέτρων (εκ των οποίων και το συνάλλαγμα) από τις δυνάμεις της αγοράς. Αυτό σταδιακά συνεπάγεται ότι η Κίνα δεν θα χρειάζεται να παρεμβαίνει στην αγορά συναλλάγματος και να συγκεντρώνει συναλλαγματικά αποθέματα. Ήδη, ο αναπληρωτής διοικητής της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας Yi Gang σχολιάζει ότι δεν είναι πλέον προς το συμφέρον της χώρας να αυξάνει τα αποθέματά της. Η Κίνα χρειάζεται να εξασφαλίσει ότι αυτά τα μέτρα θα εφαρμοστούν.
3.Τρίτον, το πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας είναι πλέον το μεγαλύτερο στον κόσμο. Σύμφωνα με έκθεση της Bundesbank που δημοσιεύθηκε προσφάτως, οι ανισορροπίες στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών επιμένουν περισσότερο σε ένα καθεστώς σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι πρέπει να αναβάλουμε τις μεταρρυθμίσεις. Ακόμη κι αν η ευρωζώνη έχει μπει σε φάση ανάκαμψης, η Γερμανία χρειάζεται να ενισχύσει την εγχώρια ζήτησή της ώστε να ισοδυναμεί με την εξωτερική της ανταγωνιστικότητα, όπως ακριβώς και η περιφέρεια της ευρωζώνης αναγκάστηκε να μειώσει την εγχώρια ζήτησή της.

Οι ανισορροπίες καθιστούν την παγκόσμια οικονομία πιο ευάλωτη. Οι μεγάλες ανισορροπίες ενισχύουν τον κίνδυνο «απότομων φρένων» στη χρηματοδότηση που παρατηρήσαμε τόσο στην ευρωζώνη όσο και στις αναδυόμενες αγορές τα τελευταία χρόνια.

Στο μέλλον, η πρόοδος στις τεχνολογίες διασύνδεσης και μεταποίησης μπορεί να μειώσει κι άλλο αυτές τις ανισορροπίες. Σήμερα όμως, είναι θέμα πολιτικής να γίνει πιο ασφαλής η παγκόσμια οικονομία.

*Ο Alexander Friedman είναι Chief Investment Officer της UBS Wealth Management.

Πηγή