FT: Πώς η οικονομική ανισότητα θα βγει από το λεξικό

9/2/2014

Του Samuel Brittan

Πρώτα, να παραδεχτούμε ότι πραγματική ισότητα δεν υπάρχει. Μετά, να σβήσουμε αυτή τη λέξη από το οικονομικό λεξικό. Και τέλος, να βρούμε τις πολύ πιο απλές και εφικτές λύσεις αναδιανομής εσόδων και πλούτου.

Eνας Αμερικανός φιλόσοφος, ο CL Stevenson, εφηύρε τον όρο «ορισμός δια της πειθούς» για τις προσπάθειες λαθραίας καθιέρωσης αμφιλεγόμενων απόψεων, με την μεταμφίεση του ορισμού. Ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι ο ορισμός της δημοκρατίας υπό την πρίσμα του παγκόσμιου franchise. Σήμερα υπάρχει κίνδυνος όχι τόσο των ορισμών δια της πειθούς όσο των αφηρημένων ουσιαστικών δια της πειθούς, το πιο διάσημο των οποίων είναι η «ανισότητα».

Το θέμα έχει γίνει πλέον κλισέ για τις κοινωνικές επιστήμες. Η άποψη που εισάγεται «λαθραία» είναι πως η ανισότητα αποτελεί την ομαλή κατάσταση πραγμάτων και πως οι αποκλίσεις θα πρέπει να διορθώνονται.

Στην ουσία, αυτού του είδους οι συζητήσεις στην πραγματικότητα ζημιώνουν εκείνους που έχουν φτιαχτεί να ευνοήσουν. Κατ'αρχήν, αν συνειδητοποιήσουμε ότι η πραγματική ισότητα είναι εφικτή μόνο στον τάφο (και ούτε καν: Ο Mozart θάφτηκε σε κοιμητήριο απόρων) θα είναι πάρα πολύ εύκολο να μεταφέρουμε το επίκεντρο, από τις αλλαγές που θα φέρουν μεγαλύτερη αναστάτωση, στην αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου.

Δεν είναι δύσκολο να βρεθούν σημεία διαμάχης με τους θιασώτες της ισότητας. Τίνος το εισόδημα θα πρέπει να γίνει «ίσο» το ατομικό ή το οικογενειακό; Όσοι έχουν περιορισμένη δυνατότητα να ανταποκριθούν –είτε για φυσικούς είτε για ψυχολογικούς λόγους- θα πρέπει να λαμβάνουν περισσότερα ή λιγότερα από τον μέσο όρο;

Οι πολέμιοι της ισότητας συνήθιζαν να παίζουν συνέχεια με τα ποσά για να αποδείξουν πόσο λίγο ο μέσος πολίτης –ή ακόμη και εκείνος που βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο της εισοδηματικής κλίμακας– θα ευνοηθεί αν οι πλουσιότεροι μοίραζαν τον πλεονάζοντα πλούτο τους. Ετσι δημιουργήθηκαν και οι κατηγορίες εναντίον των υπέρμαχων της ισότητας, ότι το κίνητρό τους είναι η ζήλια και ο φθόνος. Επιεικέστερα, ακουγόταν επίσης ότι «όταν ανεβαίνει η παλίρροια, σηκώνει όλες τις βάρκες». Ένας άνεργος εργάτης της δύσης έχει πρόσβαση σε πάμπολλες υπηρεσίες, από τηλεόραση μέχρι σύγχρονο ιατρικό εξοπλισμό, την οποία δεν είχε ο Βασιλιάς Εδουάρδος VII.

Αυτή η γραμμή άμυνας δεν υπάρχει πια. Ορισμένες εκτιμήσεις δείχνουν, για παράδειγμα, ότι δεν υπάρχει καθόλου αύξηση στον μέσο πραγματικό μισθό στις ΗΠΑ από το 1970. Στην Βρετανία η στασιμότητα είναι ίδια ή και χειρότερη. Ακόμη και στις σκανδιναβικές χώρες της ισότητας, παρατηρείται συρρίκνωση του πραγματικού εισοδήματος.

Μπορούμε να μιλάμε ασταμάτητα για τις δυνάμεις που κρύβονται πίσω από αυτές τις τάσεις. Μια υποψήφια «δύναμη» είναι η επίδραση της νέας τεχνολογίας, που έχει βάλει στην πρέσα τους εργάτες μαζικής παραγωγής, είτε στις υπηρεσίες είτε στην μεταποίηση. Δεν πιστεύω όμως ότι θα ήταν από μόνη της αρκετή, χωρίς την επίδραση της παγκοσμιοποίησης, που έχει θέσει εκατομμύρια φτωχότερους εργαζόμενους από την Ασία σε απευθείας ανταγωνισμό με τους συναδέλφους τους στην Ευρώπη και την Βόρειο Αμερική.

Ορισμένοι ακαδημαϊκοί ισχυρίζονται ότι έχει εμφανιστεί αύξηση της ανισότητας μέσα σε συγκεκριμένες χώρες που εξισορροπείται από την μεγαλύτερη ισότητα μεταξύ των χωρών. Αυτό όμως είναι απλώς διαφορετική περιγραφή του ίδιου προβλήματος.

Πολλά από τα γιατρικά που προτείνει η Αριστερά, μόνο να επιδεινώσουν μπορούν το πρόβλημα. Και η Δεξιά έχει την τάση να τα αντιγράφει. Για παράδειγμα, στην Βρετανία είχαμε το παράξενο θέαμα ενός συντηρητικού υπουργού Οικονομικών, που δεν βρίσκεται καν στην προοδευτική πτέρυγα της παράταξής του, να ζητά αύξηση στον κατώτατο μισθό. Ένας φίλος μου γιατρός, που δεν έχει καμία ειδίκευση στα οικονομικά, διέκρινε αμέσως την παγίδα. Αν αυξηθούν τα έσοδα, θα μαζευτούν περισσότεροι φόροι. Ακόμη και αν όσοι εμπίπτουν άμεσα στο μέτρο βρεθούν στο αφορολόγητο, η άνοδος στον «πάτο» πιθανόν να αυξήσει το σύνολο της εισοδηματικής δομής σε ονομαστικούς όρους και εντέλει να προσφέρει έσοδα στο κράτος.

Κάποτε οι ακαδημαϊκοί της Δεξιάς έσπευδαν να τονίσουν πως οποιαδήποτε αύξηση στο εργοδοτικό κόστος, θα πετάξει περισσότερο κόσμο από την αγορά εργασίας. Σε κάθε περίπτωση, η καταπολέμηση του προβλήματος με αυξήσεις μισθών, θα ανεβάσει τα κόστη και θα χειροτερέψει τα πράγματα. Για να ισοφαρίσει η κατάσταση, θα χρειαστούν υποτιμήσεις. Τι θα γίνει, όμως, τότε με τους στόχους πληθωρισμού, που τόσα έχουν επενδύσει επάνω τους οι κυβερνήσεις; Και, θα ευνοηθούν πράγματι οι πραγματικοί μισθοί; Η υποτίμηση συνήθως θεωρείται μέθοδος μείωσης των πραγματικών μισθών από την πίσω πόρτα.

Πολλές από τις υπόλοιπες υποδείξεις για το πώς θα μειωθούν οι πιέσεις στις μάζες των μεροκαματιάρηδων, ανήκουν στην λίστα των άξιων στρατηγικών που είχαν εμπνευστεί οι περισσότερες κυβερνήσεις μετά την λήξη του β΄ παγκοσμίου πολέμου, αν όχι και νωρίτερα. Κάποιες άλλες απηχούν τις λιγότερο επιτυχημένες παραμέτρους του New Deal του Franklin Roosevelt, με παράδειγμα την αποκατάσταση της δύναμης των σωματείων.

Εγώ θα προτιμούσα πιο απλές ιδέες. Η ανισότητα στις πλέον συμβατικές παραμέτρους θα μειωνόταν αν αυξάνονταν τα φορολογικά όρια που αφορούν τους φτωχούς και αυξάνονταν επιλεγμένα κοινωνικά επιδόματα. Το αν θα προέλθει το ρευστό για να γίνουν αυτές τις αλλαγές, από περισσότερους φόρους στα μεσαία και υψηλότερα εισοδήματα ή αν θα πληρωθεί από ελλείμματα στον προϋπολογισμό, θα πρέπει να εξαρτηθεί από την οικονομική δομή –μια απλή οικονομική σκέψη την οποία ο Βρετανός υπουργός Οικονομικών George Osborne, αρνείται να κατανοήσει.

Ο βαθμός στον οποίο μπορούν να χρησιμοποιηθούν δημοσιονομικά μέτρα για την αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου με πιο ισομερή τρόπο, θα εξαρτηθεί σε ένα βαθμό από την γεωγραφική κλίμακα δράσης. Μια κυβέρνηση χώρας μικρού ή μεσαίου μεγέθους που θα δράσει από μόνη της, κινδυνεύει να διώξει τους επιχειρηματίες στο εξωτερικό, όπου οι φόροι θα είναι χαμηλότερα.

Όμως όσο περισσότερες χώρες δράσουν συντονισμένα, τόσο θα μειωθούν οι πιθανότητες αποτυχίας.

Πηγή