Οι μηχανισμοί στήριξης και η περίπτωση της Ελλάδας

Του Διογένη Δημητρακόπουλου

Η συμμετοχή της Γερμανίας στη χρηματοδότηση του ελληνικού χρέους.

Η κοινωνική κατακραυγή στη Γερμανία μετά από κάθε πακέτο οικονομικής βοήθειας προς την Ελλάδα είναι μεγάλη και τα σχόλια των γερμανικών μέσων αρκετά καυστικά..

Από την άλλη πλευρά, στην Ελλάδα διατυπώνονται κατηγορίες ότι το γερμανικό κράτος κερδοφορεί από τους τόκους της οικονομικής βοήθειας. Τι πραγματικά συμβαίνει; Πού ρέει το χρήμα; Πώς λειτουργούν οι μηχανισμοί στήριξης;

Στις αρχές του 2010 το έλλειμμα της Ελλάδας βρισκόταν σε τέτοιο ύψος, που καθιστούσε αδύνατο το δανεισμό της χώρας από τις αγορές. Από εκείνο το σημείο, τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης προσπάθησαν με τέσσερις κινήσεις να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση που ξεκίνησε με αφορμή το ελληνικό χρέος.

Τα τέσσερα σημεία-σταθμοί για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους στην Ελλάδα:

1) Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης (“Loan facility Agreement”-συνδέεται με τα τρία «μνημόνια»)

- Μνημόνιο Οικονομικής και Χρηματοπιστωτικής Πολιτικής” (ΜΟΧΠ),

-”Τεχνικό Μνημόνιο Συνεννόησης” (ΤΜΣ) και

-”Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής” (ΣΠΟΠ)

2) Ο προσωρινός μηχανισμός στήριξης EFSF (European Financial Stability Facility)

3) O μόνιμος μηχανισμός στήριξης ΕFSM (European Financial Stabilisation Mechanism)

4) Η δεύτερη δανειακή σύμβαση

Στα πλαίσια δημιουργίας των μηχανισμών στήριξης, υπήρξε και ένας ενδιάμεσος μηχανισμός, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθεροποίησης (European Financial Stabilisation Mechanism-EFSM), ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για την οικονομική ενίσχυση της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας.

Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης

Ποιος μετέχει;

 Όλα τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης και το Διεθνές Νομισματικό ταμείο (Δ.Ν.Τ.)

Τι συμφωνήθηκε;

Πρόκειται ουσιαστικά για την πρώτη δανειακή σύμβαση, βάσει της οποίας η Ελλάδα λαμβάνει δανειοδότηση συνολικού ύψους 110 δισεκατομμυρίων ευρώ, από τα οποία, 80 δισεκατομμύρια προέρχονται από τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης και 30 δισεκατομμύρια από το Δ.Ν.Τ. Ο επιμερισμός της βοήθειας που παρέχει κάθε κράτος-μέλος της ζώνης του ευρώ γίνεται με βάση το ποσοστό συμμετοχής στο κεφάλαιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (Ε.Κ.Τ.).

Η Γερμανία συμμετέχει με το ποσό των 22,4 δισεκατομμυρίων ευρώ, η οποία είναι η μεγαλύτερη συνεισφορά από τα κράτη της ευρωζώνης.

Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του υπουργείου Οικονομικών της Γερμανίας, Dr. Johannes Blankenheim, υπεύθυνο διεθνών οικονομικών και εμπορικών σχέσεων,  από το πρώτο γερμανικό πακέτο οικονομικής βοήθειας προς την Ελλάδα, η Γερμανία έως το τέλος του 2012 έλαβε τόκους ύψους 320 εκατομμυρίων ευρώ, όμως τo φθινόπωρο του 2012, με απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τα κράτη-μέλη θα παραιτηθούν μελλοντικά από την αναζήτηση των τόκων, έτσι ώστε να ελαφρυνθεί η Ελλάδα από αυτό το επιπλέον οικονομικό βάρος, που όμως μπροστά στις τεράστιες οικονομικές υποχρεώσεις που έχει αναλάβει με τα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής, είναι μάλλον ελάχιστο.

Το συγκεκριμένο ζήτημα αποτέλεσε θέμα πολλών συζητήσεων και στις δυο χώρες.

Στην Ελλάδα επικράτησε μία συνεχής συζήτηση για την «τοκογλυφική» συμπεριφορά της Γερμανίας και στη Γερμανία ότι η επιστροφή των χρημάτων δε φτάνει μέχρι το Γερμανό φορολογούμενο.

Τον Ιούνιο του 2010, με αφορμή την ελληνική περίπτωση, διαπιστώθηκε από  τα 17 μέλη της Ευρωζώνης η ανάγκη δημιουργίας ενός μηχανισμού στήριξης με στόχο τη διατήρηση της οικονομικής σταθερότητας στην Ευρώπη με την παροχή οικονομικής βοήθειας προς τα κράτη της ευρωζώνης σε οικονομική δυσκολία.

Ο προσωρινός μηχανισμός στήριξης EFSF

Τι έχει συμφωνηθεί;
Τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης συμφώνησαν για τη δημιουργία ενός οργάνου ειδικού σκοπού με έδρα το Λουξεμβούργο, το οποίο ονομάζεται «Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας» (EFSF).

Ο μηχανισμός αυτός μπορεί να εκδώσει ομόλογα ή άλλα χρεόγραφα στην αγορά για να αυξήσει τα κεφάλαια που απαιτούνται για την παροχή δανείων προς χώρες της ευρωζώνης με οικονομικά προβλήματα, τίτλοι που δεν έχουν καμία σχέση με τη συζήτηση για την έκδοση του ευρωομόλογου. Η έκδοση των ομολόγων θα συνοδεύεται από εγγυήσεις που παρέχονται από τα κράτη μέλη της ευρωζώνης ανάλογα με το μερίδιό τους στο καταβεβλημένο κεφάλαιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Επίσης, μπορεί να αναδιαρθρώσει τα κεφάλαια των τραπεζών ή ακόμα και να αγοράσει κρατικά ομόλογα.

Ποιοι συμμετέχουν;

Προκειμένου το ταμείο να μπορέσει να «αγοράσει» με συμφέροντα επιτόκια, τα κράτη-μέλη συμφώνησαν να εγγυηθούν για τις πιστώσεις. Γι’ αυτό ζητήθηκε κυρίως από έξι κράτη τα οποία το 2010 είχαν ακόμα καλή βαθμολογία από τους οίκους αξιολόγησης και συγκεκριμένα τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Αυστρία, τη Φιλανδία, την Ολλανδία και το Λουξεμβούργο η δυνατότητα τους για παροχή εγγυήσεων. Αυτά τα κράτη διασφάλισαν τις εγγυήσεις των πιστώσεων του  EFSF σε περίπτωση κινδύνου οι οποίες ανέρχονται στα 440 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο  EFSF να λάβει την αξιολόγηση ΑΑΑ.

Αρχικά, μετείχαν όλα τα μέλη της ευρωζώνης στον EFSF, έτσι ώστε τα έξι δυνατότερα οικονομικά κράτη να πρέπει να αποδώσουν το μέγιστο ποσό που εγγυήθηκαν στην περίπτωση που τα υπόλοιπα έντεκα δεν μπορέσουν να ανταποκριθούν. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (Δ.Ν.Τ) εγγυάται με το ποσό των 250 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Πόσο μεγάλη είναι η γερμανική συμμετοχή;

Η Γερμανία συμμετέχει συνολικά στο μηχανισμό με εγγυήσεις που αγγίζουν το 27% των συνολικών εγγυήσεων, δηλαδή με το ποσό των 211 δισεκατομμυρίων ευρώ. Από αυτά τα 67,8 δισεκατομμύρια ως εγγυήσεις για την Ελλάδα και όχι με εκταμιευμένα ποσά όπως στην αρχική δανειακή σύμβαση. Εδώ βρίσκεται και η βασική διαφορά ότι δεν υπάρχει ευθεία υποχρέωση παροχής ρευστού αλλά εγγυητική ευθύνη.

Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθεροποίησης (EFSM)

Ο EFSM είναι ένα προσωρινό πρόγραμμα χρηματοδότησης έκτακτης ανάγκης, το οποίο στηρίζεται σε κεφάλαια από τις χρηματοπιστωτικές αγορές, κάνοντας χρήση του προϋπολογισμού της Ε.Ε. ως εγγύηση. Εποπτική αρχή είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και σκοπός του είναι η  διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση με την παροχή οικονομικής βοήθειας προς τα κράτη-μέλη της, τα οποία βρίσκονται σε οικονομική δυσκολία.

Το ταμείο της Επιτροπής, που υποστηρίζεται από τα 27 μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορεί να αυξηθεί έως και 60 δισεκατομμύρια €.

Ο μόνιμος μηχανισμός στήριξης (ESM)

Aπό τον Οκτώβριο του 2012, ενεργοποιήθηκε ο μηχανισμός ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας) ο οποίος θα λειτουργεί παράλληλα με τον EFSF και τον EFSM μέχρι τα μέσα του 2013 και εν συνεχεία ως ο μοναδικός μηχανισμός στήριξης, όταν ολοκληρωθεί το έργο του EFSF. Τα κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ διαπίστωσαν την ανάγκη μόνιμης στήριξης των κρατών-μελών που βρίσκονται σε έντονη οικονομική κρίση. Ακόμα και μετά το τέλος της λειτουργίας του EFSF, τα κράτη- μέλη με οικονομικές δυσκολίες  μέσω αυτού του μηχανισμού θα μπορούν  να έχουν τη δυνατότητα να δανείζονται από τις αγορές με συμφέροντα επιτόκια. Περισσότερες πληροφορίες εδώ

Ποιοι μετέχουν;

Τα 17 κράτη-μέλη της ευρωζώνης

Τι έχει συμφωνηθεί;

Ο ESM λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο με τον EFSF ως ένας αυτόνομος οργανισμός με έδρα το Λουξεμβούργο και «αγοράζει» πιστώσεις για τα κράτη-μέλη με οικονομικές δυσκολίες και εγγυήσεις. Ο ESM διαθέτει μεγαλύτερο κεφάλαιο από τον EFSF, περίπου συνολικά στα 700 δισεκατομμύρια ευρώ. Τα μέλη της ευρωζώνης πληρώνουν σε τέσσερις δόσεις το ποσό των 620 δισεκατομμυρίων στον ESM τα οποία  θα κληθούν να χρησιμοποιηθούν σε περίπτωση ανάγκης.

Σε αυτή τη περίπτωση λοιπόν υπάρχει η διαφοροποίηση από την αρχική δανειακή σύμβαση καθώς τώρα δεν πρόκειται για παροχή πιστώσεων, δηλαδή εκταμίευση από τα ίδια τα κράτη, αλλά για παροχές από το μηχανισμό στήριξης για τις οποίες εγγυώνται τα μέλη της ευρωζώνης.

Αλλά και αυτή η δανειοδότηση συνοδεύεται από συνεχή λήψη μέτρων δημοσιο-νομικής προσαρμογής(περικοπές, αύξηση φορολογικών συντελεστών κλπ) που περιέχονται στα λεγόμενα «μνημόνια» τα οποία και επικαιροποιούνται με ολοένα και πιο σκληρούς όρους με σκοπό την αύξηση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας.

Πόσο μεγάλη είναι η γερμανική συμμετοχή;

Η Γερμανία συμμετέχει στον ESM και εγγυάται με το ποσό των 168,3 δισεκατομμυρίων ευρώ. Συνολικά λοιπόν η γερμανική συμμετοχή αγγίζει τα 190 δισεκατομμύρια ευρώ.

Η δεύτερη δανειακή σύμβαση για την Ελλάδα

Από τις αρχές του 2012 τα κράτη-μέλη συμφώνησαν σε ένα δεύτερο πακέτο οικονομικής βοήθειας για την Ελλάδα. Αυτή τη φορά τα χρήματα δεν λαμβάνονται απευθείας από τα κράτη, αλλά από τον EFSF.

Ποιος μετέχει;

Τα κράτη-μέλη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Τα χρήματα λαμβάνονται όμως τώρα από τον  EFSF.

Τι συμφωνήθηκε;

Η Ελλάδα υποχρεούται να κάνει νέες υποχωρήσεις και να αναλάβει  πρωτοβουλίες για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις έτσι ώστε το συνολικό χρέος να φτάσει τα επίπεδα του 120% του ΑΕΠ της. Γι’ αυτό το λόγο η Ελλάδα λαμβάνει οικονομική αρωγή της τάξης των 130 δισεκατομμυρίων ευρώ, με τους ιδιώτες πιστωτές να συμφωνούν να παραι-τηθούν από τη διεκδίκηση ενός μέρους των χρεών.

Το πρόβλημα της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη και το ζήτημα της ανάληψης ευθυνών για την επίλυσή του τάραξε αρκετά την ευρωπαϊκή ενότητα. Σε ότι αφορά τη Γερμανία, ως η δυνατότερη οικονομία της Ευρώπης όπως είδαμε παραπάνω, ανέλαβε το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης από τα κράτη της ευρωζώνης με πιστώσεις στη σύμβαση δανειακής διευκόλυνσης (μεγαλύτερη συμμετοχή σε απόλυτους αριθμούς το Δ.Ν.Τ.) και εν συνεχεία με παροχή εγγυήσεων στη διαδικασία των μηχανισμών στήριξης.

Η δημιουργία των μηχανισμών στήριξης βοήθησε μεν στην αποφυγή δυσάρεστων οικονομικών «ατυχημάτων» προς το παρόν, οδήγησε όμως σε σκληρά μέτρα δημοσιο-νομικής προσαρμογής στις χώρες του Νότου που έχουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, τα οποία έχουν πολύ έντονες κοινωνικές και ανθρωπιστικές προεκτάσεις, όπως στην περίπτωση της Ελλάδας.

Πηγή