ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ: Το καπιταλιστικό δίκτυο που κυβερνά τον πλανήτη

23/1/2011

Καθώς τα κινήματα διαμαρτυρίας εναντίον των οικονομικών συμφερόντων και δυνάμεων φουντώνουν σε ολόκληρο τον κόσμο, η επιστήμη έρχεται να επιβεβαιώσει τους χειρότερους φόβους των απανταχού διαμαρτυρόμενων. Μια ανάλυση των σχέσεων 43.000 πολυεθνικών επιχειρήσεων, κατέληξε στο ότι ένας σχετικά μικρός αριθμός εταιριών, κυρίως τράπεζες, ελέγχουν την παγκόσμια οικονομία με μια δυσανάλογα μεγάλη επιρροή.

Τα συμπεράσματα της μελέτης έχουν δεχτεί αρκετές κριτικές, αλλά οι αναλυτές σύνθετων συστημάτων επιμένουν πως πρόκειται για μια μοναδική απόπειρα να ξεκαθαριστεί η διανομή ισχύος της παγκόσμιας οικονομίας. Τέτοιες μέθοδοι, βοηθούν στο να γίνει ο καπιταλισμός πιο σταθερός, λένε.

Η ιδέα ότι κάποιοι τραπεζίτες ελέγχουν μεγάλο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας μπορεί να μην εκπλήσσει αυτούς που συμμετέχουν στο κίνημα Occupy Wall Street, ή και άλλους διαδηλωτές αλλού, αλλά η συγκεκριμένη εργασία, που έγινε από τρεις θεωρητικούς πολύπλοκων συστημάτων του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Ζυρίχης, είναι η πρώτη που πάει πέρα από τη θεωρία και την ιδεολογία, εξετάζοντας εμπειρικά το δίκτυο της εξουσίας. Συνδυάζει τα μαθηματικά που χρησιμοποιούνται για μοντέλα φυσικών συστημάτων, με εταιρικά στοιχεία που χαρτογραφούν το ιδιοκτησιακό καθεστώς   των πολυεθνικών επιχειρήσεων του κόσμου.

Όπως λέει ο James Glattfelder, της επιστημονικής ομάδας που πραγματοποίησε την εργασία, «η πραγματικότητα είναι τόσο σύνθετη, που πρέπει να ξεφύγουμε από το δόγμα, είτε αυτό αφορά τις θεωρίες συνωμοσίας είτε αφορά  την ελεύθερη αγορά… η ανάλυσή μας βασίζεται στην πραγματικότητα».

Η εν λόγω εργασία, που θα δημοσιευτεί στο PloS One, αποκαλύπτει έναν πυρήνα 1318 εταιριών με αλληλοσυνδεόμενες ιδιοκτησίες. Η κάθε μία είχε δεσμούς με δυο ή περισσότερες άλλες, και κατά μέσο όρο, η κάθε μια συνδεόταν με άλλες είκοσι. Επιπλέον, αν και αυτές αντιπροσωπεύουν το 20% των παγκόσμιων εσόδων, οι 1318 επιχειρήσεις φαίνονται να κατέχουν συλλογικά, μέσω των μετοχών τους, την πλειοψηφία των μεγαλύτερων blue chip και κατασκευαστικών εταιριών του κόσμου, δηλαδή την πραγματική οικονομία, που αντιπροσωπεύει το 60% των παγκόσμιων εσόδων.

Όσο πιο πολύ η ομάδα επιστημόνων ξετύλιγε το κουβάρι του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, τόσο «ανακάλυπτε» ότι όλα οδηγούσαν σε μια «υπέρ-οντότητα» 147 «αλληλοσυνδεόμενων» επιχειρήσεων, των οποίων την ιδιοκτησία κατέχουν άλλα μέλη της οντότητας, που ελέγχουν το 40% του συνολικού πλούτου του δικτύου.

«Στην ουσία, λιγότερο από το 1% των επιχειρήσεων μπορούσαν να ελέγχουν το 40% ολόκληρου του δικτύου», λέει ο Glattfelder. Οι περισσότερες είναι χρηματοπιστωτικές  εταιρίες, μεταξύ των οποίων οι Barclays Bank, JPMorgan Chase & Co, και η Goldman Sachs Group.

Ο ειδικός της μακροοικονομίας του University of London John Driffil, επισημαίνει πως η αξία της ανάλυσης δεν έγκειται στη διαπίστωση ότι ένας μικρός αριθμός ανθρώπων ελέγχουν την παγκόσμια οικονομία, αλλά στην εμβάθυνση που κάνει στην οικονομική σταθερότητα.

Όπως αναφέρει η επιστημονική ομάδα της Ζυρίχης, η συγκέντρωση εξουσίας δεν είναι από μόνη της καλή ή κακή. Το ζήτημα είναι η μεγάλη διασύνδεση, που όπως είδαμε το 2008, όταν υποφέρει μια εταιρία αυτό εξαπλώνεται.

Ο αναλυτής σύνθετων συστημάτων Yaneer Bar-Yam προειδοποιεί πως η ανάλυση αφήνει να εννοηθεί ότι η ιδιοκτησία σημαίνει και ισχύ, το οποίο όμως δεν είναι πάντοτε αλήθεια. Οι περισσότερες εταιρικές μετοχές βρίσκονται στα χέρια fund managers, που άλλοτε ελέγχουν και άλλοτε όχι το τι ακριβώς κάνουν οι εταιρίες των οποίων την ιδιοκτησία κατέχουν. Σε αυτό το σημείο, λέει, χρειάζεται περισσότερη ανάλυση.

Πάντως, υπάρχει ένα συμπέρασμα από την εν λόγω ανάλυση που δεν θα ακουστεί καλά στους διαδηλωτές. Η υπέροντότητα δεν αποτελεί (όπως όλα δείχνουν) το αποτέλεσμα κάποιας επιτηδευμένης συνωμοσίας για να κυβερνηθεί ο κόσμος. Αντιθέτως, τέτοιες δομές είναι πολύ συνηθισμένες στη φύση, λένε οι επιστήμονες.

Οι νεοεισερχόμενοι σε κάποιοι δίκτυο συνήθως συνδέονται με άλλα μέλη που ήδη είναι πλήρως διασυνδεδεμένα. Οι πολυεθνικές αγοράζουν μετοχές άλλων πολυεθνικών, για επιχειρηματικούς λόγους και όχι για να πετύχουν την παγκόσμια κυριαρχία. Έτσι παράγεται συσσωρευμένος πλούτος. Σε τέτοιου είδους μοντέλα, τα χρήματα συνήθως κινούνται προς αυτόν που βρίσκεται πιο κοντά στη κορυφή. Οι διαδηλωτές της Occupy Wall Street ισχυρίζονται ότι το 1% των ανθρώπων ελέγχουν τον πλούτο, και αυτό δεν είναι κάτι το τρομακτικό αφού αποτελεί τη λογική φάση εξέλιξης μιας οικονομίας που αυτό-οργανώνεται.

Έτσι, συμπερασματικά, η υπέρ-οντότητα δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας συνομωσίας. Το ερώτημα όμως είναι αν μπορεί πράγματι να ασκήσει συντονισμένα πολιτική εξουσία. Άλλοι θεωρούν πως ο αριθμός (147) τους είναι πολύ μεγάλος για να δημιουργήσει προϋποθέσεις συνεργασίας, ενώ άλλοι θεωρούν πως οι επιχειρήσεις μπορεί να ανταγωνίζονται στην αγορά, αλλά συνεργάζονται για τα κοινά τους συμφέροντα. Και η αντίσταση σε οποιαδήποτε αλλαγή της δομής του εν λόγω δικτύου, είναι ένα τέτοιο κοινό συμφέρον.

Οι κορυφαίες 50 από τις συνολικά 147  των διασυνδεδεμένων πολυεθνικών του κόσμου είναι οι εξής:

 1. Barclays plc
 2. Capital Group Companies Inc
 3. FMR Corporation
 4. AXA
 5. State Street Corporation
 6. JP Morgan Chase & Co
 7. Legal & General Group plc
 8. Vanguard Group Inc
 9. UBS AG
10. Merrill Lynch & Co Inc
11. Wellington Management Co LLP
12. Deutsche Bank AG
13. Franklin Resources Inc
14. Credit Suisse Group
15. Walton Enterprises LLC
16. Bank of New York Mellon Corp
17. Natixis
18. Goldman Sachs Group Inc
19. T Rowe Price Group Inc
20. Legg Mason Inc
21. Morgan Stanley
22. Mitsubishi UFJ Financial Group Inc
23. Northern Trust Corporation
24. Société Générale
25. Bank of America Corporation
26. Lloyds TSB Group plc
27. Invesco plc
28. Allianz SE 29. TIAA
30. Old Mutual Public Limited Company
31. Aviva plc
32. Schroders plc
33. Dodge & Cox
34. Lehman Brothers Holdings Inc*
35. Sun Life Financial Inc
36. Standard Life plc
37. CNCE
38. Nomura Holdings Inc
39. The Depository Trust Company
40. Massachusetts Mutual Life Insurance
41. ING Groep NV
42. Brandes Investment Partners LP
43. Unicredito Italiano SPA
44. Deposit Insurance Corporation of Japan
45. Vereniging Aegon
46. BNP Paribas
47. Affiliated Managers Group Inc
48. Resona Holdings Inc
49. Capital Group International Inc
50. China Petrochemical Group Company

* Χρησιμοποιήθηκαν τα στοιχεία του 2007. Τότε υπήρχε ακόμη η Lehman.
The New Scientist

Πηγή

Σχετική δημοσίευση εδώ.