Αμυντική γραμμή με «δύναμη πυρός» τρισεκατομμυρίων ευρώ οργανώνουν οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης απέναντι στην κρίση. Κατά τη διάρκεια του 2012 συμφωνήθηκαν οι λεπτομέρειες και τέθηκε σε λειτουργία ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), ενώ για πρώτη φορά ενεργό ρόλο αποδέχθηκε να αναλάβει και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ουδείς, όμως, μπορεί να είναι σίγουρος ότι όλα αυτά θα αποδειχθούν το 2013 επαρκή. Σύμφωνα με όσα έχουν ήδη αποφασιστεί, ο ESM ξεκινά με «δύναμη πυρός» 400 δις ευρώ. Το ποσό αυτό δύσκολα θα δεχθούν να αυξήσουν το ΔΝΤ ή τα εθνικά κοινοβούλια της ευρωζώνης.
Εφόσον τελικά η Ισπανία προσφύγει στον ESM για συνολική δανειακή στήριξη, εκτιμάται ότι θα χρειαστεί τουλάχιστον 200 δις ευρώ επιπλέον. Το μέγεθος της οικονομίας της είναι διπλάσιο του αθροίσματος Ελλάδας, Ιρλανδίας και Πορτογαλίας και το τραπεζικό της σύστημα σαφώς σημαντικότερο. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο μεγάλος εφιάλτης θα ήταν η προσφυγή στον ESM και της Ιταλίας, η οικονομία της οποίας είναι 50% μεγαλύτερη της ισπανικής. Ενδεικτικό της βαρύτητας των δύο οικονομιών στην ευρωζώνη είναι ότι Ιταλία και Ισπανία έχουν αναλάβει να χρηματοδοτήσουν περί το 30% των κεφαλαίων του ESM - κάτι που προφανώς δεν θα είναι εφικτό, εφόσον ο ίδιες αντιμετωπίζουν πρόβλημα.
Η ΕΚΤ
Καλό θα ήταν, κατά συνέπεια, να αποφευχθεί η προσφυγή και των δύο οικονομιών στον ESM. Και γι' αυτό επιστρατεύτηκε η ΕΚΤ. Η κεντρική τράπεζα υποσχέθηκε ότι θα αγοράζει στη δευτερογενή αγορά ομόλογα όποιου κράτους προσφύγει στον ESM. Ο ίδιος Μηχανισμός θα έχει επίσης αυτή τη δυνατότητα, ενώ θα του επιτρέπεται και να αγοράζει ομόλογα των κρατών πρωτογενώς, δηλαδή να καλύπτει τις δημοπρασίες τους.
Με τα νέα αυτά εργαλεία οι Ευρωπαίοι φιλοδοξούν να διαχειριστούν εφεξής διαφορετικά τη χρηματοδότηση όποιων δανειακών αναγκών προκύψουν. Θα αξιοποιήσουν τη «δύναμη πυρός» του ESM και την εν δυνάμει απεριόριστη δυνατότητα στήριξης από την ΕΚΤ, ως εγγυήσεις για να συνεχίσουν τα κράτη με πρόβλημα να δανείζονται μέσω ομολόγων τους από την αγορά. Η αξία των ιταλικών ή των ισπανικών τίτλων δεν θα «κατρακυλά» ακόμα και αν τα δημόσια οικονομικά των δύο κρατών εξελιχθούν δυσμενώς. Κι αυτό, επειδή οι ιδιώτες θα γνωρίζουν ότι ανά πάσα στιγμή θα μπορούν να «ξεφορτωθούν» τους τίτλους στην EKT ή στον ESM. Ακόμα και αν κάποια δημοπρασία δεν καλυφθεί ή καλυφθεί με εξαιρετικά υψηλό κόστος, θα μπορεί πάντα να παρέμβει ο ESM.
Η παραπάνω λογική φάνηκε αμέσως να λειτουργεί: Το κόστος δανεισμού Ιταλίας και Ισπανίας υποχώρησε σημαντικά, χωρίς να χρειαστεί καν η ΕΚΤ να ξεκινήσει το πρόγραμμα αγορών ομολόγων. Οι κυβερνήσεις σε Μαδρίτη και Ρώμη εφαρμόζουν μόνες τους προγράμματα σκληρής λιτότητας και νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων, αντίστοιχα εκείνων που θα περιείχαν τα Μνημόνια. Εφόσον αυτές πάψουν να πείθουν τις αγορές (είτε επειδή η ύφεση αποδειχθεί βαθύτερη είτε επειδή αμφισβητηθεί η πολιτική δυνατότητα εφαρμογής των προγραμμάτων) θα επιστρατευτούν ο ESM και η ΕΚΤ. Για εκείνη τη φάση οι Ευρωπαίοι φυλάνε και το υπερόπλο της μόχλευσης.
Έχει συμφωνηθεί ότι τα κεφάλαια του ESM μπορεί να «πολλαπλασιαστούν» μέσω προγράμματος ασφάλισης ομολόγων μέχρι και στο ύψος των 2 τρις ευρώ. Κάτι τέτοιο θα επέτρεπε τη χρηματοδότηση Ιταλίας και Ισπανίας σε βάθος μερικών ετών. Ενέχει, όμως, και σημαντικούς κινδύνους, καθώς εάν τελικά προκύψει πρόβλημα αδυναμίας αποπληρωμής των δανείων (αν, δηλαδή, χρειαστεί «κούρεμα» ισπανικών ή ιταλικών ομολόγων) το πλήγμα θα είναι τεράστιο. Οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης ελπίζουν ότι τα κεφάλαια που τελικά θα συγκεντρώσει ο ESM και εκείνα που θα «τυπώσει» η ΕΚΤ, θα αποδειχθούν επαρκή για να αποφευχθεί μια τέτοια εξέλιξη. Εάν, όμως, διαψευστούν, θα χρεοκοπήσει ολόκληρη η ευρωζώνη.
Τα κεφάλαια του ESM
Τα δάνεια που έχουν ήδη εγκριθεί για οικονομίες της ευρωζώνης ξεπερνούν τα 450 δις ευρώ. Περί τα 150 δις ευρώ αφορούν δάνεια από το ΔΝΤ και απευθείας από τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, ενώ 236,8 δις ευρώ είχαν αναλάβει να χορηγήσουν EFSM-EFSF και πλέον αυτά τα αναλαμβάνει ο ESM. Για τους EFSM-EFSF είχαν εγκριθεί εγγυήσεις για να αντλήσουν από την αγορά μέσω έκδοσης ομολόγων 500 δις ευρώ, οπότε η σημερινή δυνατότητα χρηματοδότησής τους είναι 263,2 δις ευρώ.
Ήδη o ESM έχει δυνατότητα χρηματοδότησης δανείων 210 δις ευρώ, εκ των οποίων τα 60 δις ευρώ αφορούν το δάνειο προς την Ισπανία. Αν αφαιρεθεί και το δάνειο προς την Κύπρο (γίνεται λόγος για 17,5 δις ευρώ), τότε η «δύναμη πυρός» με την οποία ξεκινούν το 2013 οι Ευρωμηχανισμοί «αγγίζει» τα 400 δις ευρώ ?περίπου όσο τα δάνεια που έχουν ήδη χορηγηθεί προς Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία (391,1 δις ευρώ).
Στις αρχές του Καλοκαιριού ο ESM θα λάβει νέες εγγυήσεις για να αντλήσει επιπλέον 210 δις ευρώ, αλλά παράλληλα θα απολέσει τις εγγυήσεις που «κληρονόμησε» από EFSM-EFSF, οπότε η «δύναμη πυρός» θα είναι περί τα 350 δις ευρώ. Τέλος, στις αρχές του 2014, θα λάβει νέες εγγυήσεις για επιπλέον 80 δις ευρώ, με αποτέλεσμα η τελική «δύναμη πυρός» να προσεγγίσει τα 450 δις ευρώ.
Πρώτο βήμα για την τραπεζική ένωση
Στο τέλος του 2012, η Ευρώπη έκανε την αρχή για την τραπεζική ένωση: Ο λόγος για την συμφωνία της 13ης Δεκεμβρίου για τον ενιαίο μηχανισμό εποπτείας των τραπεζών υπό την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που πρόσθεσε ένα νέο ακρωνύμιο στο «λεξικό» της κρίσης: SSM (Single Supervisory Mechanism). Ύστερα από τρία χρόνια αποσπασματικών μέτρων, ο SSM αποτελεί την πρώτη συντονισμένη κίνηση προς τη θωράκιση του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος και του σπασίματος του φαύλου κύκλου της υπερχρέωσης τραπεζών και κυβερνήσεων, αφού μόλις καταστεί λειτουργικός, θα ανοίξει ο δρόμος για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης (ESM).
Τα θεμέλια τέθηκαν κατά τη Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου, όταν οι ηγέτες της ευρωζώνης υπό την πίεση των αγορών αποφάσισαν τη σύσταση του ενιαίου συστήματος εποπτείας έως το τέλος του 2012. Στη συνέχεια, ο ορίζοντας θόλωσε επικίνδυνα, αφού το Βερολίνο άρχισε να υπονομεύει συστηματικά το εγχείρημα, με το βλέμμα στραμμένο στις εκλογές του 2013. Με ορατή την προοπτική ενός ναυαγίου που απειλούσε να αναζωπυρώσει τις φωτιές της κρίσης χρέους, το ECOFIN της 13ης Δεκεμβρίου αποτελούσε την ύστατη ευκαιρία για συμβιβασμό. Ύστερα από 14 ώρες διαπραγματεύσεων, βρέθηκε η χρυσή τομή: Υπό την άμεση εποπτεία της ΕΚΤ θα περάσουν οι τράπεζες με στοιχεία ενεργητικού άνω των 30 δις ευρώ και όσες αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 20% του ΑΕΠ της χώρας τους.
Η Φραγκφούρτη θα εποπτεύει άμεσα 150-200 τράπεζες που ελέγχουν το 75%-85% του ενεργητικού του χρηματοπιστωτικού συστήματος της ευρωζώνης, με την ΕΚΤ να μπορεί να παρεμβαίνει και στους μικρότερους ομίλους, αν εντοπίζει προβλήματα. Το δε χρονοδιάγραμμα ενεργοποίησης του μηχανισμού «ακολουθεί» τον εκλογικό κύκλο της Γερμανίας: Η νομική προεργασία για τον SSM πρέπει να έχει ολοκληρωθεί το πρώτο εξάμηνο του 2013, ώστε να αρχίσει να λειτουργεί έως την Άνοιξη του 2014.
Τα επόμενα βήματα
Το 2013 αναμένεται να είναι έτος προετοιμασίας για την ΕΚΤ, για να μπορεί να αναλάβει τα νέα της καθήκοντα το 2014. Το νέο έτος θα ανοίξει και η συζήτηση για τον δεύτερο πυλώνα της τραπεζικής ένωσης, τον ενιαίο μηχανισμό λύσης και εκκαθάρισης προβληματικών τραπεζών (Single Resolution Mechanism). Ζήτημα ακόμα πιο ακανθώδες από πολιτικής και οικονομικής άποψης σε σχέση με τον ενιαίο μηχανισμό εποπτείας, αφού προϋποθέτει όχι μόνο να εκχωρήσουν οι εθνικές κυβερνήσεις τη σχετική αρμοδιότητα σε μια υπερεθνική αρχή, αλλά και να μοιραστούν τα κόστη που θα προκύψουν. Η Κομισιόν θα παρουσιάσει την πρότασή της εντός του 2013, με στόχο να υιοθετηθεί ως τις αρχές του 2014. Το σημείο-κλειδί είναι ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό, με τις κυβερνήσεις να επιδιώκουν να «περάσουν» τον κόστος στον τραπεζικό τομέα, για να μην επιβαρυνθούν οι φορολογούμενοι. Όσο για τον τρίτο πυλώνα, το ενιαίο σύστημα εγγύησης καταθέσεων, η πολιτική βούληση για την υλοποίησή του είναι ανύπαρκτη στην παρούσα φάση.
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου