Münchau: Το γερμανικό δικαστήριο «ακύρωσε» το OMT

10/2/2014

Του Wolfgang Münchau

Γιατί η απόφαση του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου αναστέλλει στην ουσία τη δυνατότητα ενεργοποίησης του ΟΜΤ. Οι... πίσω γραμμές της απόφασης και πώς επωφελούνται οι ευρωσκεπτικιστές. Οι νέοι πονοκέφαλοι για τον Μάριο Ντράγκι.

Όταν βγήκαν τα πρωτοσέλιδα το πρωί της Παρασκευής φαινόταν πως το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο έχει ενδώσει. Αποφάσισε να περάσει την υπόθεση ενάντια στον Μάριο Ντράγκι για το «οτιδήποτε χρειαστεί» πρόγραμμα αγοράς ομολόγων στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Με αυτήν την κίνηση έδειχνε σαν να νίπτει τας χείρας του σε μια δαιμονικά δύσκολη υπόθεση. Φάνηκε σαν ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να έχει δικαιωθεί πλήρως για το Outright Monetary Transactions (OMT), όπως είναι το επίσημο όνομα του προγράμματος για τη σωτηρία του ευρώ.

Οι ερμηνείες όμως είναι λάθος. Την Παρασκευή οι Γερμανοί ενάγοντες πανηγύριζαν. Δεν είναι δύσκολο να δεις γιατί. Αν διαβάσεις παρακάτω από τις πρώτες 15 σελίδες της απόφασης θα βρεις ότι το δικαστήριο συμπεραίνει πως το ΟΜΤ παραβιάζει το γερμανικό σύνταγμα. Κατηγορεί την ΕΚΤ ότι αρπάζει εξουσία επεκτείνοντας την εντολή της. Αναφέρει ότι το πρόγραμμα θέτει σε κίνδυνο τα θεμέλια των προγραμμάτων διάσωσης. Ακόμα χειρότερα, τονίζει ότι το ΟΜΤ υπονομεύει βαθιές αρχές της δημοκρατίας. Όπου χρησιμοποιηθεί θα στερήσει από το γερμανικό κοινοβούλιο τη δημοσιονομική του κυριαρχία εξαναγκάζοντάς το να δεχθεί τις όποιες ζημίες υπάρξουν. Η απόφαση θεωρεί το ΟΜΤ νομισματοποίηση χρέους, σύμφωνα με την οποία η κεντρική τράπεζα τυπώνει χρήμα για να χρηματοδοτήσει κρατικό χρέος.

Είναι δύσκολο να σκεφτώ οτιδήποτε λιγότερο από ένα στρατιωτικό πραξικόπημα που να μπορεί να παραβιάζει τόσες σημαντικές συνταγματικές αρχές ταυτόχρονα.

Διαφωνώ με την απόφαση, όπως και δύο δικαστές που ήθελαν να απορριφθεί η υπόθεση. Ένας εξ αυτών οργισμένος κατηγόρησε το δικαστήριο ότι υπερβαίνει την εντολή του. Αυτή ήταν μια μάχη, από την αρχή ως το τέλος. Και οι ευρωσκεπτικιστές κέρδισαν.

Αυτό που με ενοχλεί είναι η στάση του «παίρνεις ό,τι σου αξίζει». Η ΕΚΤ δικαιολόγησε το πρόγραμμα υποστηρίζοντας ότι μπορεί να διορθώσει «χαλασμένους μηχανισμούς μετάδοσης», μια ορολογία που χρησιμοποιείται μεταξύ των κεντρικών τραπεζιτών για να περιγράψουν τους δεσμούς μεταξύ νομισματικής πολιτικής και πραγματικής οικονομίας.

Το πρόβλημα ήταν ότι όσο χαμηλά και να έριχνε τα επιτόκια η ΕΚΤ αυτά δεν θα έφταναν σε ένα επιχειρηματικό δάνειο στη Νότια Ιταλία. Το δικαστήριο ξεκάθαρα είπε ότι είναι στη φύση των «μηχανισμών μετάδοσης» να σπάνε. Αυτό δεν έχει να κάνει με τις κεντρικές τράπεζες και τη νομισματική πολιτική.

Αν κοιτάξει κανείς πίσω σε όλες τις προηγούμενες υποθέσεις που εξέτασε το γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο αναφορικά με το ευρώ, η απάντηση ήταν πάντα μια παραλλαγή του «ναι, αλλά». Αυτή η απόφαση ήταν ένα νομικό ισοδύναμο του «όχι, όχι, όχι» με μια σημαντική προσθήκη.

Το δικαστήριο ζητά από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να ξεκαθαρίσει σημαντικά στοιχεία του ευρωπαϊκού νόμου, περιλαμβανομένου του εάν το ΟΜΤ καλύπτεται από τις «εντολές» (mandate) της ΕΚΤ. Το εάν πρέπει να υπάρχει ανώτατο όριο στο πρόγραμμα. Το εάν παραβιάζει την ανεξαρτησία των εθνικών κοινοβουλίων και το εάν συνιστά νομισματική χρηματοδότηση κρατικού χρέους.

Οι περισσότεροι σχολιαστές πιστεύουν ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θα σταθεί δίπλα στην ΕΚΤ. Δεν είμαι σίγουρος. Είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Μπορεί να μην δεχθεί την υπόθεση. Ή μπορεί να την αποδεχθεί, αλλά να την αφήσει να «ωριμάσει».

Αν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο σταθεί στο πλευρό της ΕΚΤ, μπορεί να καταλήξουμε σε μια συνταγματική κρίση, όπου το σύνταγμα της Γερμανίας θα έρθει σε αντίθεση με τον ευρωπαϊκό νόμο. Το γερμανικό δικαστήριο δεν άφησε καμία αμφιβολία ότι η Bundesbank και άλλοι γερμανικοί θεσμοί δεσμεύονται από το σύνταγμα. Επίσης έκανε ξεκάθαρο ότι δεν θα παραιτηθεί από την υπόθεση. Η απόφαση δίνει την έντονη εντύπωση ότι οι δικαστές παραπέμπουν την υπόθεση όχι σε υψηλότερη, αλλά σε κατώτερη βαθμίδα.

Τι γίνεται τώρα; Το ΟΜΤ είναι ένα πρόγραμμα-φάντασμα. Δεν έχει ενεργοποιηθεί. Από την άλλη, μπορεί ήδη να εξυπηρέτησε τον σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκε: να ξεγελάσει τους επενδυτές κάνοντάς τους να πιστέψουν ότι υπάρχει ένα «μαξιλάρι ασφαλείας» τη στιγμή που αυτό δεν ισχύει. Το πρόγραμμα δεν επισημοποιήθηκε στο ευρωπαϊκό δίκαιο. Δεν υπάρχει κάποια οδηγία για το ΟΜΤ και ούτε θα υπάρξει.

Έτσι τι θα συμβεί αν η ΕΚΤ αποφασίσει να ενεργοποιήσει το πρόγραμμα; Μετά την απόφαση δεν είμαι σίγουρος ότι η Bundesbank μπορεί να συμμετέχει. Αυτό θα είναι μια «ενόχληση», τίποτα περισσότερο. Θα περίμενα επίσης, αν και με λιγότερη βεβαιότητα, ότι η γερμανική κυβέρνηση θα τορπίλιζε το ΟΜΤ σε τεχνικό επίπεδο. Το πρόγραμμα προβλέπει οι δυνητικοί δικαιούχοι πρώτα να κάνουν αίτηση για μια γραμμή πίστωσης από τον ESM. Εκεί έρχονται οι κυβερνήσεις: πρέπει να εγκρίνουν ομόφωνα κάθε πρόγραμμα του ESM.

Τι θα συμβεί αν οι κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια ψηφίζουν υπέρ της πιστωτικής γραμμής; Θα πρέπει να θεωρείται σίγουρη μια άμεση νομική προσφυγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο. Εκεί είναι που θα μετρήσει η απόφαση που εκδόθηκε. Το δικαστήριο θα πρέπει είτε να καταπιεί τη γλώσσα του είτε να πυροδοτήσει μια κρίση. Δεν θα στείλει άλλη μία υπόθεση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Όλα αυτά με οδηγούν στο να συμπεράνω ότι ο άμεσος αντίκτυπος της απόφασης δεν είναι πως η υπόθεση έχει «ανασταλεί», αλλά ότι το ΟΜΤ έχει ανασταλεί. Δεν μπορώ να δω πώς θα ενεργοποιηθεί στην πράξη όταν υπάρχει τόσο ρητή καταδίκη από το ανώτατο γερμανικό δικαστήριο. Περιμένω επίσης να ενισχυθεί η πολιτική θέση των ευρωσκεπτικιστών στη Γερμανία και αλλού. Προσέξτε το γερμανικό κόμμα Alternative für Deutschland. Καθώς ετοιμάζει την καμπάνια του για τις ευρωεκλογές του Μαΐου μπορεί να χρησιμοποιήσει υπέρ του τη συγκεκριμένη απόφαση.

Στην καλύτερη περίπτωση, η απόφαση θα κάνει τη ζωή λιγότερο σίγουρη…

Πηγή