Ο πόλεμος των πατριαρχών και η κόντρα Ρωσίας-Ουκρανίας

8/11/2018

Της Roula Khalaf

Η διαμάχη που έχει ξεσπάσει στους κόλπους της ορθόδοξης εκκλησίας έχει και πολιτικό χαρακτήρα. Η επιρροή της Μόσχας στην Ανατολική Ουκρανία και τα σχέδια του Ποροσένκο. Οι φόβοι για νέο κύμα βίας.

Βρίσκομαι σε ένα μοναστήρι του 17ου αιώνα στην άκρη του Γκόρκι Παρκ στη Μόσχα και έχω μια συνομιλία που με μεταφέρει μερικούς ακόμα αιώνες πίσω στον χρόνο.

Έχω έρθει για να μιλήσω με αξιωματούχους της ρωσικής εκκλησίας για το νέο σχίσμα στην ορθόδοξη εκκλησία, μια ρήξη που τράβηξε το ενδιαφέρον μου για γεωπολιτικούς και, σε ένα βαθμό, προσωπικούς λόγους. Ανατράφηκα ως ορθόδοξη.

«Οποιοδήποτε σχίσμα είναι κακό», μου λέει ο Βλαντιμίρ Λεγκόιντα, αξιωματούχος της ρωσικής εκκλησίας, καθώς συζητάμε για το Μεγάλο Σχίσμα του 1054, τον διαχωρισμό της καθολικής και της ανατολικής ορθόδοξης εκκλησίας.

«Είναι μια πληγή στο σώμα του χριστιανισμού. Είναι μια τραγωδία για την οποία θρηνούμε», τόνισε.

Η Ρωσία πενθεί μια νέα πληγή. Προς μεγάλη απογοήτευση των αξιωματούχων της εκκλησίας και της κυβέρνησης του Βλαντιμίρ Πούτιν, το οικουμενικό πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης άνοιξε τον περασμένο μήνα τον δρόμο για να αποκτήσει η Ουκρανία δική της εκκλησία, ανεξάρτητη από τη Μόσχα.

Αν και η ορθόδοξη εκκλησία είναι αποκεντρωμένη, χωρίς μια μοναδική ανώτερη αρχή, ο οικουμενικός πατριάρχης Βαρθολομαίος διαθέτει ένα είδος πνευματικής ηγεσίας, οπότε η γνώμη του έχει βαρύτητα. Η κίνησή του επέφερε πλήγμα στη θρησκευτική κυριαρχία της Ρωσίας στην Ουκρανία και άνοιξε ένα ακόμα κεφάλαιο στην πολύχρονη μάχη ανάμεσα στο Κίεβο και τη Μόσχα.

Ως αντίποινα, η ρωσική εκκλησία έκοψε κάθε δεσμό με την Κωνσταντινούπολη, προκαλώντας ένα νέο ιστορικό σχίσμα που αφήνει άλλες ορθόδοξες εκκλησίες να ταλαντεύονται ανάμεσα στην επίδειξη πίστης στη Μόσχα ή την Κωνσταντινούπολη.

Όπως και εγώ, πολλοί ορθόδοξοι παρακολουθούν σαστισμένοι τον πόλεμο των πατριαρχών -του Ρώσου Κύριλου, του Βαρθολομαίου της Κωνσταντινούπολης και του Φιλάρετου της Ουκρανίας. Είναι μια σύγκρουση για την επιρροή 300 εκατ. ορθόδοξων χριστιανών, αλλά είναι ταυτόχρονα και βαθιά πολιτική.

Το φέουδο αποτελεί έναν βολικό αντιπερισπασμό για τον Πέτρο Ποροσένκο, ο οποίος θέλει να επανεκλεγεί την επόμενη χρονιά και δεν τα πηγαίνει ιδιαίτερα καλά στις δημοσκοπήσεις. Έχει παρουσιάσει τη μάχη για την ανεξαρτησία της ουκρανικής εκκλησίας ως μέρος του αγώνα που δίνει το Κίεβο για να αποφύγει τη ρωσική παρέμβαση και να έρθει πιο κοντά στην Ευρώπη. Η ιδέα της «Τρίτης Ρώμης», που χρησιμοποιείται συχνά για τη Μόσχα, «καταρρέει σαν ένας χάρτινος πύργος», έχει τονίσει ο κ. Ποροσένκο, πανηγυρίζοντας μια ρωσική ήττα που έχει οδηγήσει τον κ. Πούτιν να προειδοποιήσει «για πολύ σοβαρές επιπτώσεις».

Αν και η προσπάθεια του κ. Ποροσένκο να επανεκλεγεί μπορεί να είναι η άμεση αιτία για την κρίση, ήταν η Ρωσία αυτή που εισέβαλε στην Ουκρανία το 2014, την προσάρτησε παράνομα και αποσταθεροποίησε την ανατολική Ουκρανία, προκαλώντας μια αποσχιστική σύγκρουση που μαίνεται ακόμα και σήμερα. Τόσο η ρωσική εκκλησία, που είναι με διαφορά η μεγαλύτερη στην Ουκρανία και οι υπόλοιπες εκκλησίες που δημιουργήθηκαν μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, έχουν προσπαθήσει να αναλάβουν ρόλο διαμεσολαβητή στην ανατολική Ουκρανία. Αλλά η πολιτικοποίηση της εκκλησιαστικής διαμάχης ήταν αναπόφευκτη.

Τώρα, με τους Ουκρανούς κληρικούς να ακολουθούν τον δικό τους δρόμο, οι Ρώσοι φοβούνται ότι και οι δικές τους εκκλησίες θα βρεθούν υπό πίεση να αλλάξουν πλευρά. Υπόσχονται να τις υπερασπιστούν.

Ανησυχώ για ενδεχόμενες συγκρούσεις στην Ουκρανία, όταν επισκέπτομαι το Tsargard, τη ρωσική εκδοχή του Fox TV, που λάνσαρε ο Κονσταντίν Μαλοφέεβ, ορθόδοξος επιχειρηματίας που αποτελεί σύνδεσμο ανάμεσα στους ρωσόφιλους αντάρτες στην Ανατολική Ουκρανία και στο πολιτικό κατεστημένο της Μόσχας. Ο πόλεμος των πατριαρχών είναι ένα από τα κύρια θέματα του καναλιού του.

Συναντώ τον Μιχαήλ Τουρένκοφ, τον θρησκευτικό συντάκτη, ο οποίος μου λέει ότι η αναγνώριση της ουκρανικής εκκλησίας είναι μέρος μιας διεθνούς επίθεσης κατά της Ρωσίας. Είναι μια συνηθισμένη άποψη στη Μόσχα: οι ξένες αντιδράσεις στη ρωσική επιθετικότητα, είτε πρόκειται για κατακραυγή κατά της επέμβασης στην Ουκρανία ή κυρώσεις για την παρέμβαση στις αμερικανικές εκλογές και τη δηλητηρίαση πρώην κατασκόπου, παρουσιάζονται στο εσωτερικό ως μια συνωμοσία για την υπονόμευση της Ρωσίας.

«Οι οικονομικές επιθέσεις μπορούν να σε υπονομεύσουν με πιο άμεσο τρόπο, αλλά οι πνευματικές επιθέσεις είναι πιο μακροχρόνιες, βάζουν στο στόχαστρο το θεμέλιο του έθνους» υποστηρίζει ο κ. Τουρένκοφ. Ο ίδιος προβλέπει ότι οποιαδήποτε κίνηση για την επιβολή της νέας τάξης σε ρωσικές ορθόδοξες εκκλησίες στην Ουκρανία θα οδηγήσει στη βία.

Υποψιάζομαι ή τουλάχιστον ελπίζω ότι το σχίσμα θα μείνει περισσότερο στη σφαίρα της διπλωματίας. Η επόμενη κίνηση της Ρωσίας θα είναι να προσπαθήσει να υπονομεύσει τον Βαρθολομαίο και να φέρει στο πλευρό της άλλες ανεξάρτητες ορθόδοξες εκκλησίες. Όταν ρωτάω τον κ. Λεγκόιντα πόσο θα κρατήσει το νέο σχίσμα, μου απαντάει: «Είναι δύσκολο να πω πόσο θα κρατήσει, ελπίζω λιγότερο από 1.000 χρόνια».

Πηγή