Έκθεση-φωτιά του ΟΟΣΑ για συντάξεις και επιδόματα

18/9/2013

Ριζικές αλλαγές στα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας, αλλά και νέες ανατροπές στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης μέσω της περαιτέρω συγχώνευσης των υπαρχόντων ασφαλιστικών φορέων προβλέπει μελέτη του ΟΟΣΑ, που έχει ήδη στα χέρια του ο υπουργός Εργασίας Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας Γιάννης Βρούτσης.

Συγκεκριμένα ο Οργανισμός κρίνει επιτακτική την ανάγκη επανεξέτασης του συνόλου των προνοιακών επιδομάτων αναπηρίας, ανεργίας και στεγαστικής συνδρομής, με προοπτική την καθιέρωση ενός, καθολικού χαρακτήρα επιδόματος βάσει αυστηρών εισοδηματικών κριτηρίων για τους κατά περίπτωση δικαιούχους κατά τα πρότυπα της Μεγάλης Βρετανίας.

«Το ελληνικό κοινωνικό σύστημα προστασίας αναπτύχθηκε εδώ και δεκαετίες χωρίς σαφή στρατηγική, με αποτέλεσμα να καταστεί ιδιαιτέρως περίπλοκο, κατακερματισμένο, αλληλεπικαλυπτόμενο και αναποτελεσματικό. Κάποιες μεταρρυθμίσεις έχουν αναληφθεί, ωστόσο είναι κατακερματισμένες και ημιτελείς, και γενικώς, ανεπαρκείς σε σχέση με τις απαραίτητες αλλαγές, έτσι ώστε το σύστημα της κοινωνικής προστασίας να αποκτήσει ορθολογικές βάσεις. Το ισχύον σύστημα κοινωνικής προστασίας έχει πλαισιωθεί από μια περίπλοκη θεσμική δομή στο κέντρο της, η οποία υπονομεύει την αποδοτικότητα, τη λογοδοσία και την αποτελεσματική εφαρμογή του», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην μελέτη.

Ο ΟΟΣΑ τονίζει ότι:
• Πρέπει να επεκταθεί το επίδομα ανεργίας και η διάρκειά του, βάσει εισοδηματικών κριτηρίων, και να αναπτυχθούν προγράμματα διασύνδεσης των προνοιακών παροχών με την υποχρέωση ή τη διαθεσιμότητα προς εργασία καθώς και ενεργητικές πολιτικές ενίσχυσης της απασχόλησης.
• Πρέπει να ολοκληρωθεί η εφαρμογή της μεταρρύθμισης των οικογενειακών επιδομάτων που βρίσκεται σε εξέλιξη.
• Πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα αντικατάστασης των υφιστάμενων επιδομάτων αναπηρίας από ένα ενιαίο επίδομα βάσει εισοδηματικών κριτηρίων, συμβατό με τους υπάρχοντες νομικούς και πρακτικούς περιορισμούς και να βασιστούν τα επιδόματα αναπηρίας και τα επίπεδα συντάξεων, στο μέτρο του δυνατού, στη δυνατότητα προς εργασία, έτσι ώστε να ενθαρρύνεται η απασχόληση.
• Πρέπει να θεσμοθετηθεί ένα νέο στεγαστικό επίδομα βάσει εισοδηματικών κριτηρίων, καθώς τα στεγαστικά επιδόματα μέχρι σήμερα στηρίζουν την κατασκευή και την ενοικίαση κατοικίας, αλλά δεν αντιμετωπίζουν το διογκούμενο πρόβλημα των αστέγων.

Μάλιστα οι κοινωνικές δαπάνες είναι σχετικά χαμηλές σε σχέση με τις αντίστοιχες σε διεθνές επίπεδο, την ίδια στιγμή που σε σχέση με μερικές από τις χώρες που έχουν θέσει σε εφαρμογή μεγάλα προγράμματα λιτότητας, η Ελλάδα εμφανίζει το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού που ζει σε συνθήκες φτώχειας πριν από την εφαρμογή περικοπών στις δημόσιες δαπάνες. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η φτώχεια τείνει να είναι ακραία με σχεδόν το 40% των νοικοκυριών που ζουν στο όριο της φτώχειας να ζουν με εισόδημα μικρότερο από το 40% του διάμεσου εισοδήματος. Η στόχευση των επιδομάτων είναι ελλιπής και η κάλυψη των φτωχότερων πολιτών είναι ανεπαρκής. Μόνο το 50% των δικαιούχων ανήκει στο πιο φτωχό 30% του πληθυσμού.

Επιδόματα

Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, τα επιδόματα είναι πολυάριθμα αλλά δεν καλύπτουν αποτελεσματικά τις υπάρχουσες ανάγκες. Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά οικογενειακά επιδόματα αλλά προσπαθούν να καλύψουν ταυτόχρονα πολλούς αποδέκτες με αποτέλεσμα να μην καλύπτουν αποτελεσματικά τις υπάρχουσες ανάγκες ενώ έχουν και ελλιπή στόχευση.

Σε σύγκριση με ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, η Ελλάδα δαπανά σχετικά λίγα για την ενίσχυση των οικογενειών. Η υποστήριξη που παρέχεται είναι σε μεγάλο βαθμό χρηματική (αντιστοιχεί σχεδόν στο 0,7% ΑΕΠ) και λιγότερο συχνά έχει την μορφή υπηρεσιών (αντιστοιχεί σχεδόν στο 0,4% του ΑΕΠ).

Επιδόματα αναπηρίας

Σύμφωνα με την μελέτη, το ισχύον σύστημα παροχών αναπηρίας είναι περίπλοκο, με πολλές και αλληλεπικαλυπτόμενες κατηγορίες αναπηρίας. Στην Ελλάδα, οι παροχές αναπηρίες παρέχουν εκτεταμένο και σχετικά υψηλό επίπεδο κάλυψης σε σύγκριση με άλλες κοινωνικές παροχές.

Ο ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι πρόκειται για έναν από τους πιο προβληματικούς τομείς της δημόσιας δαπάνης αναφορικά με την αποτελεσματικότητα των ελεγκτικών μηχανισμών. Σήμερα, περίπου οι μισοί από αυτούς που δηλώνουν ανάπηροι λαμβάνουν επίδομα στην Ελλάδα, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 35% στη Γαλλία, και σε 26% στην Πορτογαλία.

Ταμεία Κοινωνικής Ασφάλισης

Όσον αφορά την ασφαλιστική μεταρρύθμιση ο ΟΟΣΑ επισημαίνει ότι παρά τις μεταρρυθμίσεις, η ενοποίηση των Ταμείων Κοινωνικής Ασφάλισης (ΤΚΑ) παραμένει περιορισμένη, συχνά επιφανειακή και αργή. Η διαχείριση της κοινωνικής ασφάλισης είναι διασκορπισμένη σε ένα πλέγμα 40 και άνω διαφορετικών Ταμείων Κοινωνικής Ασφάλισης και απαιτεί εξορθολογισμό, επισημαίνοντας ότι η υφιστάμενη δομή των ταμείων παραμένει ιδιαίτερα περίπλοκη. «Η ενοποίηση των ΤΚΑ παραμένει περιορισμένη και σε πολλές περιπτώσεις, επιφανειακή. Τα ταμεία που ενοποιήθηκαν διατηρούν σε γενικές γραμμές οικονομική και λογιστική αυτοτέλεια, ξεχωριστές διοικητικές δομές και πληροφοριακά συστήματα. Η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων είναι αργή», αναφέρει ο ΟΟΣΑ ζητώντας ουσιαστική ενοποίηση των φορέων αλλά περαιτέρω συγχώνευση τους όπως αναφέρει χαρακτηριστικά του ΕΤΑΠ-ΜΜΕ και του ΕΤΑΑ στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ ή στον ΟΑΕΕ.

Ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα

Εντός του πρώτου τριμήνου του 2014 θα ξεκινήσει η πιλοτική εφαρμογή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος και των αντίστοιχων παροχών σε είδος για συμπολίτες μας που βρίσκονται στα όρια της φτώχειας. Σύμφωνα με δηλώσεις του υφυπουργού Εργασίας Βασίλη Κεγκέρογλου, στόχος είναι η καθολική εφαρμογή του μέτρου από το 2015 με την παράλληλη δημιουργία εθνικού μητρώου δικαιούχων και προνοιακών επιδομάτων.

Πηγή