FT: Ο κόσμος έχει τη Γερμανία που πάντα ήθελε

23/9/2013

Του Tony Barber

Η σημερινή ομοσπονδία είναι η πιο επιτυχημένη, σταθερή και ελάχιστα απειλητική Γερμανία στην ιστορία. Οι προκλήσεις για τη νέα κυβέρνηση. Πόσο θα προχωρήσει στο όνομα της ευρωπαϊκής ενότητας και πότε θα εγκαταλείψει την σκηνή η Μέρκελ;

Κάποτε το ερώτημα που μας απασχολούσε ήταν εάν η Γερμανία ήταν, ή θα μπορούσε ποτέ να γίνει, μία «φυσιολογική» χώρα. Μήπως ήταν καταδικασμένη να διαφέρει από τις άλλες οικονομικά προηγμένες, φιλελεύθερες δημοκρατίες λόγω της συγκριτικά καθυστερημένης ανάδειξής της ως ενωμένο έθνος το 1871 και της βίαιης πορείας της κατά τον 20ο αιώνα;

Είναι προς τιμήν των πολιτικών ηγετών της χώρας, αλλά και της γερμανικής κοινωνίας συνολικά, που αυτά τα ερωτήματα έχουν ξεχαστεί σε μεγάλο βαθμό καθώς η ομοσπονδιακή δημοκρατία προχώρησε στην 18η κοινοβουλευτική της εκλογική αναμέτρηση από το 1949. Υπάρχει ακόμη ένα θέμα για το οποίο η σύγχρονη Γερμανία δέχεται έντονη κριτική, ως προς το εάν οι Γερμανοί - ειδικότερα σε ότι αφορά στην κρίση της ευρωζώνης – είναι υπερβολικά ήρεμοι, επιφυλακτικοί ή ικανοποιημένοι στη βολή τους. Η εικόνα όμως, μίας χώρας με ανεύθυνους πολιτικούς στοχαστές και επιθετικούς ηγέτες που είχαν τη μοναδική τάση να σκορπούν την καταστροφή στο δικό τους έθνος αλλά και στους άλλους, ανήκει το παρελθόν.

Παρόλα αυτά παραμένει μία ειδική περίπτωση, αν και για διαφορετικούς λόγους από αυτούς που είχαν επικαλεστεί ιστορικοί όπως οι Fritz Fischer, AJP Taylor και Hans-Ulrich Wehler. Από τη δεκαετία του 1950 μέχρι και τη δεκαετία του 1980, περιέγραφαν τη Γερμανία που προκαλούσε μεγάλη και ευρεία αναταραχή λόγω της στρεβλής διαδικασίας βιομηχανικού, πολιτικού και κοινωνικού εκσυγχρονισμού που διέφερε πολύ από ότι γινόταν στη Βρετανία, τη Γαλλία και τις ΗΠΑ. Η σημερινή Γερμανία είναι διαφορετική λόγω της ωριμότητας και του εκσυγχρονισμού της πολιτικής της, της σταθερότητας στο αποκεντρωμένο κυβερνητικό της σύστημα, της ισχύος των νόμιμων δημοκρατικών της θεσμών και της οικονομικής της δύναμης.

Σκοπίμως, αναφέρω τελευταία την οικονομία σε αυτή τη λίστα των αρετών. Πριν την ενοποίηση της δεκαετίας του 1990,για τη Δυτική Γερμανία έλεγαν ότι η οικονομική της ευημερία και το αταλάντευτα σταθερό νόμισμα ήταν τα μεγαλύτερά της επιτεύγματα. Μέχρι τότε άλλωστε, ήταν σχεδόν αόρατη στη διεθνή γεωπολιτική σκηνή και μία ακόμη νεαρή δημοκρατία. Με τη σημερινή Γερμανία όμως, χρειάζεται να αλλάξουμε την οπτική μας, ώστε να εκτιμήσουμε τις πραγματικές της δυνάμεις.

Αδιαμφισβήτητα είναι η πιο ισχυρή οικονομία της Ευρώπης. Η βιομηχανική της εξειδίκευση και η πορεία της στις εξαγωγές δεν έχουν ταίρι, ενώ μπορεί να περηφανεύεται για το ποσοστό της ανεργίας, που περιορίζεται στο 5,3%, το χαμηλότερο στην ευρωζώνη μετά την Αυστρία. Η νέα κυβέρνηση όμως, θα αντιμετωπίσει σοβαρές οικονομικές προκλήσεις. Μετά από χρόνια υπο-επενδύσεων σε δημόσιες υποδομές, όπως δρόμοι και σιδηροδρομικές γραμμές, αλλά και στον ιδιωτικό τομέα εξηγούν ότι ο μακροπρόθεσμος ρυθμός ανάπτυξης περιορίζεται στο 1,25%. Χρειάζεται μεγαλύτερος ανταγωνισμός για να κινητοποιηθεί ο εντυπωσιακά αναποτελεσματικός κλάδος υπηρεσιών. Οι επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν έλλειμμα στο εργατικό δυναμικό καθώς η γενιά των baby boomer θα συνταξιοδοτηθεί, ενώ ανεπαρκής αριθμός νέων Γερμανών και μεταναστών μπαίνουν στο εργατικό δυναμικό.

Στον αντίποδα, από την ενοποίηση η Γερμανία έχει εξελιχθεί σε μοντέλο υπεύθυνης δημοκρατικής πολιτικής και εξισορροπημένης διακυβέρνησης. Εύλογα περιμένει κανείς ότι στις προσεχείς ευρωεκλογές του Μαΐου, οι ψηφοφόροι της Γηραιάς Ηπείρου θα επιλέξουν λαϊκιστικά, αντικαθεστωτικά, αντιευρωπαϊκά και ξενοφοβικά κόμματα στο μεγαλύτερο ποσοστό από ότι στην ιστορία των ευρωεκλογών που ξεκίνησαν το 1979. Η τάση αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη στη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία, την Ιταλία, την Ολλανδία και τη Βρετανία, αλλά όχι στη Γερμανία. Δεν έχει ακραίους δεξιούς ή αντι-ευρωπαϊκό κίνημα σημαντικού μεγέθους. Τα βασικά αντικαθεστωτικά κόμματα στη Γερμανία, οι Πειρατές και οι ευρωσκεπτικιστές «Εναλλακτική για τη Γερμανία» είναι μικρή ψαριά συγκριτικά με τα ευρωπαϊκά στάνταρντ.

Η απουσία εξτρεμισμού συμπληρώνεται από ένα ομοσπονδιακό σύστημα αμερικανικού τύπου – βάσει του οποίου τα 16 κρατίδια διατηρούν την εξουσία τους – και από την ανάδειξη άλλων θεσμών, όπως τα δύο κοινοβουλευτικά σώματα και το Συνταγματικό Δικαστήριο, που ενεργούν ως φρένο στην εκτελεστική εξουσία. Εάν δει κανείς το σύνολο, αυτό σημαίνει ότι οι Γερμανοί ηγέτες δεν μπορούν να ενεργήσουν γρήγορα σε μία κρίση και πως πρέπει πάντα να έχουν υπόψη τα όρια που τίθενται από το κοινοβούλιο, την κοινή γνώμη και τη δικαιοσύνη.

Παρόλα αυτά, εκείνοι που κατηγορούν την Άγγελα Μέρκελ, ότι χασομερούσε ενώ η ευρωζώνη είχε παραδοθεί στην πυρά, κινδυνεύουν να ξεχάσουν κάτι. Οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί κατακτητές της Γερμανίας ήταν εκείνοι που, μετά το 1945, επέμειναν σε ένα προσεκτικά σχεδιασμένο σύστημα ελέγχων και ισορροπιών ώστε να αποτραπεί η επανεμφάνιση του κεντρικού «πρωσικού» απολυταρχισμού. Έκαναν λάθος; Βεβαίως όχι. Όπως κι αν το δει κανείς, η σημερινή ομοσπονδία είναι η πιο επιτυχημένη, ελεύθερη, σταθερή και ελάχιστα απειλητική Γερμανία στην ιστορία και αυτό σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στο σύστημα που επέβαλαν οι Σύμμαχοι. Πριν εξήντα ή εβδομήντα χρόνια, θα παρακαλούσαμε γονατιστοί και θα προσευχόμασταν για τη Γερμανία που έχουμε σήμερα.

Οι εταίροι του Βερολίνου στην ευρωζώνη το γνωρίζουν αυτό, αλλά εξακολουθούν να ανησυχούν με τους πολιτικούς και νομικούς περιορισμούς στην ικανότητα της Γερμανίας να ενεργά άμεσα. Ένας πρώην υπουργός Οικονομικών της νοτίου Ευρώπης ανησυχεί ότι «η συνεχιζόμενη αδράνεια θα παρατείνει την στασιμότητα και τελικά θα οδηγήσει σε διάσπαση της ευρωζώνης ή σε σταδιακή τριβή με τις πιο αδύναμες χώρες να χρεοκοπούν ή με την έξοδο της Γερμανίας ώστε να ακολουθήσει πολιτική μικρού δημοσιονομικού πλεονεκτήματος.

Τέλος, ας αναλογιστούμε και το μέλλον της ίδιας της κας. Μέρκελ. Θα θελήσει να μείνει στην καγκελαρία μέχρι τις εκλογές του 2017; Ενδεχομένως να θελήσει να παραιτηθεί νωρίτερα. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ενδεχομένως σύντομα να διαπιστωθεί στο Βερολίνο η ατμόσφαιρα ενός καθεστώτος που τελειώνει. Αυτό δεν αποκλείει μία νέα πρωτοβουλία από τη Μέρκελ για τον επανασχεδιασμό και την ενίσχυση της ευρωζώνης, ειδικά εάν ανακύψουν οικονομικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, στη Γαλλία, την Ιταλία ή την Ισπανία. Τελικά όμως, φαίνεται πως ο κόσμος θα πρέπει να περιμένει το διάδοχο της Μέρκελ για να διαπιστώσει πόσο μακριά είναι διατεθειμένη να φτάσει η Γερμανία στο όνομα της ευρωπαϊκής ενότητας.

Πηγή