Sinn (Ifo): Τα λάθη του Ντράγκι επιβαρύνουν την Ευρώπη

14/11/2013

Του Hans-Werner Sinn*

Η άποψη του Χανς-Βέρνερ Ζιν για την πολύκροτη «ανταρσία» στα επιτόκια της ευρωζώνης. Γιατί επιρρίπτει στην ΕΚΤ και στον -άσωτο πάντα- Νότο το γερμανικό πλεόνασμα. Ο Ντράγκι έπρεπε να αφήσει τις αγορές να κάνουν τη δουλειά τους.

Η Ευρώπη φοβάται την ιαπωνική ασθένεια. Στην Ιαπωνία, ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ -το ισχυρό βαρόμετρο για τα επίπεδα τιμών- μειώθηκε κατά περίπου 1,2% ετησίως από το 1999 ως το 2013. Σήμερα βρίσκεται τόσο χαμηλά όσο ήταν και το 1980. Ήταν μια πραγματική καταστροφή, την οποία η Ιαπωνία μόλις σήμερα ίσως καταφέρει να ξεπεράσει με τη στρατηγική Abenomics που έχει στόχο την υποτίμηση του γεν.

Ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ της ευρωζώνης ήταν μόλις 1,6% υψηλότερος στο β΄ τρίμηνο του 2013 σε σχέση με έναν χρόνο πριν. Ο δείκτης τιμών καταναλωτή του Οκτωβρίου αυξήθηκε μόνο 0,7%. Πρόκειται πράγματι για χαμηλά μεγέθη. Υπό αυτό το πρίσμα, ο φόβος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για τον αποπληθωρισμό και η μείωση επιτοκίων της περασμένης εβδομάδας είναι κατανοητά.

Ωστόσο, ο αποπληθωρισμός σε τμήματα της νομισματικής ένωσης δεν είναι το ίδιο με τον αποπληθωρισμό στο σύνολο της Ένωσης, γιατί οι εσωτερικές επιδράσεις στην ανταγωνιστικότητα δεν μπορούν να αντισταθμιστούν με προσαρμογές στη συναλλαγματική ισοτιμία.

Στην ουσία, η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία πρέπει να υποτιμηθούν σε πραγματικά μεγέθη κατά 30% συγκριτικά με τον μέσο όρο της ευρωζώνης, για να διορθώσουν τις παραμορφώσεις που προκλήθηκαν πριν από την κρίση από την πληθωριστική πιστωτική φούσκα, την οποία δημιούργησε το ενιαίο νόμισμα, κι έτσι να αποκαταστήσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Η ΕΚΤ δεν πρέπει να δράσει εναντίον του μέτριου αποπληθωρισμού σε αυτές τις χώρες, αλλά αντί αυτού χρειάζεται να βάλει στόχο να τον αντισταθμίσει με πληθωρισμό στη βόρεια ευρωζώνη και ειδικά στη Γερμανία. Για να γίνει αυτό χρειάζεται συγκράτηση - όχι ακτιβισμός.

Η αγορά προετοιμάζεται για μια ευθυγράμμιση στις συγκριτικές τιμές. Στη Γερμανία οι αποταμιευτές και οι θεσμοί έχουν στραφεί στην εγχώρια αγορά ακινήτων, προκαλώντας μια κατασκευαστική άνθηση η οποία έχει φέρει ελλείψεις εργατικού δυναμικού, έχει αυξήσει τους μισθούς και μπορεί εν τέλει να προκαλέσει γενικότερο πληθωρισμό στους μισθούς και στις τιμές. Η νέα άνθηση έχει τη δυνατότητα να μειώσει το πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών που όλοι επικρίνουν.

Παραδόξως, η ΕΚΤ λειτουργεί δραστήρια ενάντια σε μια τέτοια αυτοδιόρθωση. Με το πρόγραμμα Outright Monetary Transactions, μέσω του οποίου προσφέρεται να αγοράσει κρατικά ομόλογα προβληματικών κρατών θέτοντας σε κίνδυνο τους φορολογούμενους πολίτες, η τράπεζα «συνοδεύει» τις ιδιωτικές γερμανικές αποταμιεύσεις και πάλι στη Νότιο Ευρώπη, όπου δεν θέλουν να μεταβούν οικειοθελώς.

Η ΕΚΤ επίσης έχει μεταφέρει την (ηλεκτρονική) εκτυπωτική μηχανή της από τις βορινές στις νότιες κεντρικές τράπεζες μέσω του μηχανισμού που επιτρέπει σε ενεργητικά «σκουπίδια» (junk) να χρησιμοποιούνται ως εγγυήσεις για τον δανεισμό σε εμπορικά πιστωτικά ιδρύματα που έχουν ανάγκες. Τέτοιοι μηχανισμοί έχουν εξαγάγει περισσότερο δημόσιο κεφάλαιο από τον Βορρά προς τον Νότο απ' όσο οι επίσημες διασώσεις.

Τα τέσσερα πέμπτα της νομισματικής βάσης της ευρωζώνης δημιουργήθηκαν μέσω των ανοιχτών αγορών και των επιχειρήσεων αναχρηματοδότησης από τις κεντρικές τράπεζες των έξι κρατών που βρίσκονται επίσημα σε κρίση. Καμία βάση δεν δημιουργήθηκε μέσω τέτοιων επιχειρήσεων από την Bundesbank και πρακτικώς καμία από την κεντρική τράπεζα της Φινλανδίας. Όλα τα χρήματα της κεντρικής τράπεζας που εκδίδονται στη Γερμανία ουσιαστικά προέρχονται από το εξωτερικό.

Το χρήμα που προσφέρεται με χαμηλά επιτόκια από τις εκτυπωτικές μηχανές του Νότου έχει ηρεμήσει τις αγορές κεφαλαίου. Αλλά έχει το τίμημα της επιβράδυνσης της ευθυγράμμισης των συγκριτικών τιμών αγαθών που χρειάζεται για να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα. Όπως σημειώνει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, σχεδόν καμία βελτίωση στον Νότο δεν προέρχεται από την αύξηση της ανταγωνιστικότητας. Η βιομηχανική παραγωγή στην Ιταλία, στην Ισπανία και στην Ελλάδα έχει πέσει δραματικά.

Η στρατηγική της ΕΚΤ μάλιστα ίσως να είναι και υπεύθυνη σε έναν βαθμό για το πλεόνασμα συναλλαγών της Γερμανίας. Το χρήμα από τη νότια εκτύπωση χρήματος δεν χρησιμοποιήθηκε μόνο για την αγορά αγαθών και ενεργητικών εντός της ευρωζώνης και για τη μείωση του χρέους της. Έρρευσε επίσης στις διεθνείς αγορές συναλλάγματος για να αγοράσουν ενεργητικά και να μειώσουν το χρέος που δεν ανήκε στην ευρωζώνη. Αυτό προκάλεσε πιέσεις στην ισοτιμία του ευρώ, αρκετές ώστε να επιτραπεί στη Γερμανία να αποκτήσει το ενοχλητικά μεγάλο της πλεόνασμα, παρά την εξαφάνιση των ελλειμμάτων στη Νότιο Ευρώπη και στην Ιρλανδία. Αφού διέσχισε τον πλανήτη, το χρήμα από τις εκτυπωτικές μηχανές χρήματος του Νότου αγόρασε γερμανικά αγαθά.

Το πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας στα πέντε χρόνια της κρίσης από το 2008 στο 2012 ήταν 798 δισ. ευρώ. Συνήθως ένα τέτοιο πλεόνασμα θα οδηγούσε τον ιδιωτικό τομέα σε συγκέντρωση εμπορεύσιμων ξένων ενεργητικών. Δεν έγινε έτσι. Τα τρία τέταρτα του γερμανικού πλεονάσματος, 585 δισ. ευρώ, πληρώθηκαν με χρήμα που δημιούργησαν οι κεντρικές τράπεζες των υπόλοιπων χωρών της ευρωζώνης. Η Bundesbank αγόρασε δικαιώματα σε άλλες κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ σε αντάλλαγμα που σήμερα έχουν επιτόκιο μόλις 0,25%.

Η κατάσταση φέρνει στον νου έναν γιατρό ο οποίος δεν καταλαβαίνει την ασθένεια που θέλει να γιατρέψει, καθώς τον αιφνιδιάζουν δυσάρεστες, αναπάντεχες παρενέργειες. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ είχε λόγο που δεν έδωσε στην ΕΚΤ αρμοδιότητες ανάλογες με αυτές της αμερικανικής Federal Reserve. Ούτε η Fed εφάρμοσε ποτέ την περιφερειακή δημοσιονομική πολιτική που το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ, με τις σημαντικές του δεξιότητες, έχει εφαρμόσει στο όνομα της νομισματικής πολιτικής. Αν η ΕΚΤ κρατούσε έναν πιο συμβατικό ορισμό της νομισματικής πολιτικής, θα έδινε στις αγορές μια καλύτερη ευκαιρία να διορθώσουν τις ευρωπαϊκές ανισορροπίες. Ο συνεπαγόμενος γερμανικός πληθωρισμός σε συνδυασμό με περιορισμένο αποπληθωρισμό στον ευρωπαϊκό Νότο θα έκανε θαύματα για την αποφυγή της ιαπωνικής ασθένειας.

*Ο αρθρογράφος είναι πρόεδρος του γερμανικού ινστιτούτου οικονομικών ερευνών Ifo.

Πηγή