Ο κόσμος μετά την «εποχή των κρίσεων» και οι προκλήσεις

29/1/2014

Του Martin Wolf

Παρά την δειλή βελτίωση στην διεθνή ανάπτυξη οι πληγές στις οικονομίες δεν έχουν επουλωθεί. Για να ξεπεραστεί η «εποχή των κρίσεων» χρειάζονται δραστικά μέτρα και βαθιές τομές, γράφει ο Martin Wolf.

Η επικρατούσα άποψη για την παγκόσμια οικονομία έχει γίνει πιο αισιόδοξη και όχι χωρίς λόγο. Οι υψηλού εισοδήματος χώρες, δείχνουν ότι επιτέλους «ξεκολλούν», και ειδικά οι ΗΠΑ και η Βρετανία. Εξακολουθούν όμως να περιμένουν στην πορεία σοβαρές προκλήσεις, ειδικά για την ευρωζώνη. Για τις αναδυόμενες χώρες, η ταχύτερη ανάπτυξη στις πλούσιες χώρες φέρνει πλεονεκτήματα, αλλά και κόστη. Αν η ευφορία περιλαμβάνεται στους κινδύνους για την σταθερότητα, στο 2014 δεν θα δούμε και πολλή.

Το ΔΝΤ καθόρισε τον τόνο στο ετήσιο World Economic Forum στο Νταβός. Στην αναθεωρημένη έκδοση του World Economic Outlook αναβάθμισε ελαφρώς την πρόβλεψη για την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη φέτος στο 3,7% (κατά μόλις 0,1 ποσοστιαίες μοναδες). Αναβάθμισε όμως την ανάπτυξη της Βρετανίας κατά 0,6 μονάδες, της Ιαπωνίας και της Ισπανίας κατά 0,4 μονάδες και της Γερμανίας και των ΗΠΑ κατά 0,2 μονάδες.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, η πρόβλεψη για τις πλούσιες χώρες παραμένει αρκετά χαμηλή: 2,8% για τις ΗΠΑ, 2,4% για την Βρετανία, 1,7% για την Ιαπωνία και 1% για την ευρωζώνη. Αν έχει δίκιο, αυτές οι οικονομίες δεν θα καταφέρουν να αποκαταστήσουν τις απώλειες στην παραγωγή σε σχέση με τα προ της κρίσης επίπεδα: Στην ευρωζώνη, η διαφορά είναι περίπου 13%, στις ΗΠΑ 15% και στην Βρετανία 18%.

Οι χώρες υψηλού εισοδήματος πετυχαίνουν μετριοπαθείς ανακάμψεις από καταστροφικές διολισθήσεις, παρά την ακραία διευκολυντική νομισματική πολιτική. Και αυτή παραμένει η πικρή αλήθεια.

Θα μπορούσε η κατάληξη να είναι καλύτερη απ' όσο προβλέπει το ΔΝΤ; Ναι, με τις ΗΠΑ να είναι ο ισχυρότερος υποψήφιος για ταχύτερη απογείωση: Το ενεργειακό κόστος είναι χαμηλό, η δημοσιονομική λιτότητα έχει επιβραδυνθεί, ο τραπεζικός κλάδος είναι αξιοπρεπή μορφή, τουλάχιστον σε σύγκριση με παλαιότερα. Το βάρος των χρεών των νοικοκυριών έχει μειωθεί αισθητά από την αιχμή του και οι τιμές των ακινήτων ανεβαίνουν.

Εργασία των Carmen Reinhart και Kenneth Rogoff του Harvard δείχνει ότι πρέπει να περάσουν επτά χρόνια για να έλθει η ανάκαμψη από μεγάλες οικονομικές κρίσεις. Αν είναι έτσι, οι ΗΠΑ μπορεί και να πετύχουν ταχύτερη ανάπτυξη.

Η πρόβλεψη για την ευρωζώνη είναι δυσοίωνη: Η ανάπτυξη 1% φέτος θα ακολουθήσει την διολίσθηση 0,7% το 2012 και 0,4% το 2013. Η Ισπανία και η Ιταλία προβλέπεται να αναπτυχθούν μόνο 0,6%. Μια δριμεία ανατροπή της ψυχολογίας θα μπορούσε να οδηγήσει σε καλύτερη ανάπτυξη στην ευρωζώνη. Δυστυχώς όμως, η ευρωζώνη αντιμετωπίζει και σαφείς πτωτικούς κινδύνους. Ένας είναι η αποκλιμάκωση του προβλεπόμενου πληθωρισμού σε ακραία χαμηλά επίπεδα ή ο αποπληθωρισμός.Οι πτωτικές τιμές στις οικονομίες με μεγάλα χρέη, αυξάνουν το βάρος του χρέους και τις πιθανότητες για πρόσθετες κρίσεις χρεών.

Ένας άλλος κίνδυνος είναι να αποκαλύψει η επικείμενη αποτίμηση των ευρωπαϊκών τραπεζών μεγάλα κεφαλαιακά ελλείμματα. Αν αντιμετωπιστούν τα ελλείμματα με υποχρεωτική συμμετοχή των πιστωτών, θα μπορούσαν να προκύψουν πρόσθετες ταραχές στην τραπεζική χρηματοδότηση, ειδικά στις πιο αδύναμες οικονομίες.

Συνολικά, η ανάπτυξη των αναδυόμενων οικονομιών αναμένεται στο 5,1% φέτος από 4,7% πέρσι. Η αναπτυσσόμενη Ασία και η υπο-σαχάρια Αφρική, αναμένεται να πρωταγωνιστήσουν, ως συνήθως. Η Κίνα αναμένεται να πετύχει ανάπτυξη 7,5% φέτος.

Οι αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες είναι εξαιρετικά ετερογενείς. Αλλά οι μεγάλες παγκόσμιες εξελίξεις τους επηρεάζουν όλους, με διαφορετικό τρόπο. Στις αρχές του περσινού καλοκαιριού, το σύνθημα για την επικείμενη απόσυρση ρευστότητας στις ΗΠΑ, δημιούργησε το «ξέσπασμα του taper». Τώρα που έχει δρομολογηθεί η αποκλιμάκωση της παροχής ρευστότητας από την Federal Reserve, βλέπουμε να επαναλαμβάνεται το αρνητικό ξέσπασμα. Τέτοιου είδους κινήσεις στις αγορές δεν αποτελούν προάγγελο χρηματοπιστωτικών κρίσεων.

Η Αργεντινή είναι σε μεγάλο χάλι, αλλά η κατάστασή της ήταν αναμενόμενη: οι χώρες με μεγάλα ελλείμματα συναλλαγών και εξωτερικά χρέη, είναι ευάλωτες. Σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρούνται και μεγάλα επίπεδα εταιρικών χρεών. Αλλά κάθε κρίση συνδέεται με εσωτερικές αδυναμίες.

Δεν προβλέπεται να ξεσπάσει πανδημία. Οπωσδήποτε όμως, ακόμη κι αν δεν συνοδεύεται από κρίση, ο συνδυασμός των προκλήσεων στο εξωτερικό περιβάλλον με τις εσωτερικές αδυναμίες, θα χαμηλώσει την ανάπτυξη σε πολλές οικονομίες. Σε πρόσφατο blog, ο Zhu Min, αναπληρωτής γενικός διευθυντής του ΔΝΤ, παρέθεσε τέσσερις δυσοίωνες μεταβολές για τις αναδυόμενες οικονομίες: Την αυστηροποίηση στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές συνθήκες, την αποκλιμάκωση της κινεζικής ανάπτυξης, την πτώση στις τιμές εμπορευμάτων και την αδυναμία στο διεθνες εμπόριο. Εγώ, θα πρόσθετα και την προσαρμογή στην ευρωζώνη, που πραγματοποιείται μέσω μιας τεράστιας μεταστροφής στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών προς την πλάστιγγα του πλεονάσματος, σε συνδυασμό με την αντίστροφη μεταβολή στον υπόλοιπο κόσμο. Τέτοιου είδους μεταβολές και οι συνεπαγόμενες αυξήσεις στις καθαρές εισροές κεφαλαίων, καθιστούν τις αναδυόμενες οικονομίες ευάλωτες σε «ξαφνική διακοπή» των ροών κεφαλαίων.

Ο κ. Zhu σημειώνει επίσης ότι στα τελευταία 50 χρόνια, η ανάπτυξη των κατά κεφαλήν εισοδημάτων στις αναδυόμενες χώρες, δεν ήταν ταχύτερη σε μέσο όρο από των υψηλού εισοδήματος κρατών. Αντιθέτως, ενώ η ανάπτυξη στο κατά κεφαλήν εισόδημα στις αναδυόμενες χώρες ήταν πράγματι ταχύτερη στις δεκαετίες του 1960 και 1970, αυτό σταμάτησε να ισχύει στις δεκαετίες 1980 και 1990, για να επαναληφθεί και πάλι στην δεκαετία του 2000.

Δυστυχώς, το μέσο πραγματικό κατά κεφαλήν εισόδημα στην Λατινική Αμερική είναι χαμηλότερο σήμερα απ'όσο στις αρχές του 1960, γράφοντας την δική του ιστορία των 50 χρόνων αποτυχημένης σύγκλισης. Ορισμένοι φοβούνται ότι μπορεί να επέλθει τώρα μια παρατεταμένη περίοδος σχετικής αδύναμης εμφάνισης. Είναι δύσκολο να συντηρηθεί η σύγκλιση.

Ισως το πιο δύσκολο ερώτημα από όλα είναι τι θα γίνει με την Κίνα. Από το 2008, η ανάπτυξή της εξαρτάται όλο περισσότερο στην εκτίναξη των πιστώσεων. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί, όπως δεν είναι λογικό να επενδύεται το μισό από το ΑΕΠ σε μια οικονομία που αναπτύσσεται με τα τρία τέταρτα του ιστορικού ρυθμού ανάπτυξή της. Το Πεκίνο ίσως κληθεί να επιλέξει ανάμεσα σε δραστική μεταρρύθμιση και άρα μεγαλύτερη επιβράδυνση, και αναβολή των μεταρρυθμίσεων με πολύ μεγαλύτερη επιβράδυνση αργότερα.

Τι πρέπει, λοιπόν, να γίνει: Η απάντηση είναι να ανατραφεί η ανάπτυξη και να προωθηθούν οι μεταρρυθμίσεις. Στις ΗΠΑ, αυτό σημαίνει να σταματήσουν οι ανοησίες στην διαμάχη για την αύξηση του ορίου του χρέους. Στην ευρωζώνη, σημαίνει αποφασιστική δράση για να επεκταθεί η ανάπτυξη και να αυξηθεί ο πληθωρισμός τουλάχιστον στον στόχο του 2%. Στην Ιαπωνία σημαίνει ότι ίδιο, αν και εκεί η κεντρική τράπεζα δείχνει αποφασισμένη να πετύχει τον στόχο που έχει βάλει.

Στις αναδυόμενες οικονομίες, σημαίνει έναν ακόμη γύρο από δραστικές μεταρρυθμίσεις, ειδικά στην Κίνα, την Βραζιλία και την Ινδία. Οπωσδήποτε, σημαίνει να αποτραπούν οι γεωπολιτικές διενέξεις, όπως εκείνη μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας. Η συνεργασία και η επικοινωνία θα πρέπει να βρίσκονται στο καθημερινό μενού.

Οι πιθανότητες εξόδου από την εποχή των κρίσεων, είναι καλύτερες από πριν. Πρέπει να τις αδράξουμε.

Πηγή