Μύθοι και αλήθειες για τον... δράκο του αποπληθωρισμού

5/2/2014

Σύμφωνα με την Κριστίν Λαγκάρντ, ο αποπληθωρισμός είναι «ένας δράκος που πρέπει να πολεμήσουμε αποφασιστικά». Η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ απλώς παρουσιάζει με δραματικό τρόπο την επικρατούσα αντίληψη. Αλλά κάνει λάθος. Η κ. Λαγκάρντ δεν εξήγησε για ποιο λόγο θεωρεί πως είναι τόσο επικίνδυνος ο αποπληθωρισμός. Το πιθανότερο είναι πως είχε κατά νου τα ακόλουθα επιχειρήματα. Πρώτον, ο αποπληθωρισμός αυξάνει τις πιθανότητες ενός τραγικού κύκλου χρέους. Δεν πρόκειται για εντελώς παράλογο φόβο καθώς μια γενικευμένη υποχώρηση των τιμών μπορεί να οδηγήσει σε οικονομική καταστροφή. Όπως έχει εξηγήσει ο Αμερικανός οικονομολόγος Ιρβινγκ Φίσερ, οι τιμές υποχωρούν, τα χρέη επιδεινώνονται, οι τράπεζες καταρρέουν, οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν προβλήματα, οι απεγνωσμένοι εργαζόμενοι δέχονται μειώσεις μισθών και στη συνέχεια οι βιομηχανίες μειώνουν τις τιμές περαιτέρω. Το σπειροειδές της ύφεσης διαρκεί μέχρις ότου συμβεί κάτι, πόλεμος, αναρχία ή κάποια νέα δεδομένα στη νομισματική πολιτική.

Σε σχετική μελέτη τους, οι ακαδημαϊκοί Αντριου Ατκεσον και Πάτρι Κεχόε εξέτασαν τις τάσεις που παρουσίασαν οι τιμές και η παραγωγή σε 17 χώρες στη διάρκεια ενός αιώνα. Εντόπισαν 73 πενταετείς περιόδους υποχώρησης των τιμών και δεν βρήκαν «ουσιαστικά καμία ένδειξη» συσχετισμού ανάμεσα στον αποπληθωρισμό και τη μείωση της παραγωγής. Η Ιαπωνία, την οποία συχνά επικαλούνται ως παράδειγμα των κινδύνων που εγκυμονεί ο αποπληθωρισμός, ταιριάζει σε αυτό το ανησυχητικό μοντέλο που, ωστόσο, δεν ισχύει για όλες τις περιπτώσεις.

Στην πραγματικότητα η Ιαπωνία δεν είχε πραγματικά αποπληθωρισμό, απλώς οι τιμές καταναλωτή δεν παρουσίασαν καμία μεταβολή από το 1992. Αυτό, όμως, δεν επέφερε καμία προφανή επίπτωση στην οικονομία. Αντιθέτως, σημειώθηκε σεβαστή αύξηση του ΑΕΠ. Ο,τι κι αν έχει συμβεί στο παρελθόν, οι περιπτώσεις αποπληθωρισμού μπορούν εύκολα να αποτραπούν. Το μόνο που χρειάζεται είναι αξιόπιστες κυβερνήσεις για να τυπώσουν νέο χρήμα ώστε να εξακολουθήσει να λειτουργεί το σύστημα. Όταν, για παράδειγμα, αφέθηκε να καταρρεύσει η Lehman Brothers, οι αρχές συνήλθαν σύντομα και άρχισαν να διασώζουν τράπεζες, ασφαλιστικές και την General Motors. Θα έκαναν το ίδιο αν ποτέ έφθανε ο αποπληθωρισμός να απειλήσει πραγματικά την οικονομία. Τέλος, η κ. Λαγκάρντ ίσως ανησυχεί γιατί ο αποπληθωρισμός περιορίζει τις δυνατότητες των κεντρικών τραπεζών να προσφέρουν τόνωση στην οικονομία. Σε τελική ανάλυση, τα επιτόκια δεν μπορούν να μειωθούν εύκολα σε αρνητικό πρόσημο. Στην πραγματικότητα τα επιτόκια σπανίως αποτελούν ισχυρό εργαλείο πολιτικής και δεν είναι ποτέ το μοναδικό.

Στη χειρότερη περίπτωση, ένας ήπιος αποπληθωρισμός θα εξωθούσε τους κεντρικούς τραπεζίτες και τους πολιτικούς να επιδείξουν μεγαλύτερη δημιουργικότητα.

Είναι λογικό να ανησυχεί κανείς για οτιδήποτε προϋποθέτει καινούργια σκέψη. Το θέμα είναι πως η κ. Λαγκάρντ δεν αναφέρθηκε στο οικονομικό τέρας που πράγματι απειλεί την οικονομία, το τέρας του χρέους. Η υπερβολική μόχλευση αποθαρρύνει την οικονομική δραστηριότητα, διευρύνει το χάσμα μεταξύ των πλούσιων δανειστών και των συνήθως φτωχών δανειοληπτών και προσφέρει πλούτη στους οικονομικά άχρηστους χρηματιστές. Το τέρας αυτό έχει μεγαλώσει πολύ. Ένας ήπιος αποπληθωρισμός θα μπορούσε να το επιβαρύνει περαιτέρω μειώνοντας τη διαθέσιμη ρευστότητα για την εξυπηρέτηση του χρέους. Γι’ αυτό και πρέπει να περισταλεί σε ένα διαχειρίσιμο μέγεθος με τη διαγραφή της αξίας πολλών χρεών. Δυστυχώς κανείς δεν έχει βρει τρόπο να το κάνει αυτό χωρίς να πλήξει την εμπιστοσύνη, πάνω στην οποία βασίζονται οι σύγχρονες οικονομίες. Έχοντας, όμως, ισχυρούς πολιτικούς μπορεί κανείς να διασφαλίσει την εμπιστοσύνη. Αν η κ. Λαγκάρντ θέλει πραγματικά να βοηθήσει την παγκόσμια οικονομία, πρέπει να ενθαρρύνει τις μελέτες πάνω στις πολιτικά αποδεκτές μορφές αναδιάρθρωσης του παγκόσμιου χρέους.

Πηγή