Συγκλίνουσες γεωπολιτικές κρίσεις

9/9/2014

Του Γ.Σ. Πρεβελάκη

 Ο Σεπτέμβριος, η de facto έναρξη του οικονομικού και πολιτικού έτους, δεν προοιωνίζεται τίποτε καλό για την Ευρώπη. Στο κέντρο και τις περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συναντώνται τρεις αλληλοσυνδεόμενοι κύκλοι γεωπολιτικών χαμηλών. Γίνονται αντιληπτοί με την αποσταθεροποίηση του γαλλικού πολιτικού σκηνικού, την ουκρανική κρίση και την ανάπτυξη του νέου ισλαμικού κινήματος στα εδάφη του Ιράκ και της Συρίας. Κανένας από τους τρεις κύκλους δεν είναι νέος. Έχουν όμως, διαφορετικές καταβολές. Στο παρελθόν προκαλούσαν γεωπολιτικές αναταράξεις ετεροχρονισμένες. Σήμερα συμπίπτουν χρονικά και αλληλοεπηρεάζονται.

Η Γαλλική κρίση εντάσσεται στην δυναμική της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Πώς ενοποιείται ένα σύνολο χωρών με διαφορετικές παραδόσεις και οικονομικές συμπεριφορές; Είναι δυνατόν να ευθυγραμμιστεί ο ευρωπαϊκός Νότος με τις νόρμες του ευρωπαϊκού Βορρά, χωρίς να αμφισβητηθεί η ευρωπαϊκή μέθοδος για ειρηνική και συναινετική επίλυση των αντιθέσεων; Η οικονομική κρίση έχει αποκαλύψει διλήμματα τα οποία στο παρελθόν συγκαλύπτονταν από την οικονομική ανάπτυξη ή από τον δανεισμό. Η Γαλλία, σταυροδρόμι του Βορρά και του Νότου, εσωτερικεύει την θεμελιακή ευρωπαϊκή αντίφαση. Στο προσεχές μέλλον κινδυνεύει να μετατραπεί σε εστία των ευρωπαϊκών τεκτονικών μετασχηματισμών.

Το Γαλλικό ζήτημα εντάσσεται σε ένα ιστορικό κύκλο ο οποίος καλύπτει μερικές δεκαετίες. Τα δύο άλλα ζητήματα έχουν βαθύτερες ιστορικές ρίζες. Η ουκρανική κρίση επαναφέρει στο προσκήνιο το παλαιό ρωσικό – ευρωπαϊκό ζήτημα. Στην μεγάλη ευρωπαϊκή πεδιάδα, όπου η Φύση δεν έχει προβλέψει καμία ισχυρή γραμμή ανάμεσα στον ρωσικό πόλο και το πολυκεντρικό δυτικοευρωπαϊκό σύστημα, που σταματά η ζώνη επιρροής της Ρωσίας;
Αυτό το ερώτημα κατατρύχει την Ευρώπη από την εποχή του Μεγάλου Πέτρου. Επί των ημερών μας, προηγήθηκε η γεωργιανή κρίση το 2008, ακολούθησε η τρέχουσα ουκρανική. Θα προκύψουν πιθανώς, και άλλες στον ενδιάμεσο χώρο από την Βαλτική ως την Μαύρη Θάλασσα, στις χώρες όπου ζουν μεγάλες ρωσόφωνες μειονότητες. Το ευρωπαϊκό τραύμα έχει αναζωπυρωθεί.

Τέλος, η άνοδος του επιθετικού ισλαμισμού, με πρόσφατη εκδήλωση το «Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε», αφορά τους Δυτικοασιάτες και Βορειοαφρικανούς κληρονόμους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με εξαίρεση, και αυτή συζητήσιμη, την Τουρκία, το δυτικό πρότυπο του δημοκρατικού εθνικού κράτους απέτυχε να σταθεροποιηθεί και να ωριμάσει. Επικρατεί είτε η αναρχία και η βία, με προέλευση από τις διάφορες χαοτικές φυλετικές ή θρησκευτικές ομαδοποιήσεις, είτε η καταπίεση και η βίαιη καταστολή από δικτατορικές κυβερνήσεις. Η αδέξια προσπάθεια των Ηνωμένων Πολιτειών να εισαγάγουν το δικό τους πολιτικό πρότυπο, ανέτρεψε τις επισφαλείς προηγούμενες ισορροπίες. Η Ευρώπη, ως γειτονική δυτική παρουσία, βρίσκεται εκτεθειμένη σε σοβαρές απειλές για την ασφάλειά της. Ταυτοχρόνως, είναι καταδικασμένη να παρακολουθεί ανήμπορη την εξαφάνιση της χριστιανικής παρουσίας στην Ανατολή, δηλαδή να απεμπολεί ένα σημαντικό κομμάτι από τις πολιτισμικές της ρίζες.

Η ουκρανική κρίση επιδεινώνει την ευρωπαϊκή οικονομική κατάσταση, όπως διαπίστωσε και η ελληνική οικονομία. Χωρίς συνεργασία Ρωσίας και Δύσης, η επιθετικότητα των ισλαμιστών δύσκολα μπορεί να αναχαιτιστεί. Τα μέτρα εναντίον του ρωσικού επεκτατισμού δεν μπορούν να κλονίσουν τη Μόσχα. Εκφράζουν μάλλον την αμηχανία, παρά την δύναμη της Δύσης. Όσο, όμως, δεν βρίσκεται συμβιβασμός, όσο ενόψει κάποιας διαπραγμάτευσης, συνεχίζεται αμοιβαίως η επίδειξη δύναμης, θα επιδεινώνονται και τα άλλα προβλήματα.

Οι επαΐοντες προβλέπουν ένα ταραγμένο χρόνο. Η Ελλάδα βρίσκεται στο σημείο συνάντησης των τριών γεωπολιτικών κύκλων. Η ελληνική οικονομική κρίση προανήγγειλε όσα πρόκειται να εκτυλιχτούν σε γαλλικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Η γεωγραφική θέση και η ιστορία μας συνδέουν, όσο καμία άλλη χώρα, και με το ρωσικό και με το μεσανατολικό πρόβλημα. Στο μάτι του κυκλώνα της πολυδιάστατης γεωπολιτικής κρίσης, η Ελλάδα ενδέχεται είτε να συντριβεί είτε να αξιοποιήσει την θέση της γα να αποκομίσει πολλαπλά οφέλη. Η κρίσιμη παράμετρος η οποία θα καθορίσει προς τα πού θα κλίνει η πλάστιγγα είναι η πολιτική σταθερότητα. Στη χώρα μας όλοι λίγο –πολύ αισθάνονται την παράμετρο αυτή ως προϋπόθεση για την έξοδο από την οικονομική κρίση. Οι γεωπολιτικές προοπτικές προσθέτουν ένα ακόμη επιχείρημα, ισχυρό και αδιαμφισβήτητο, εναντίον του πολιτικού τυχωδιωκτισμού.

Πηγή