Wolf: Η ευρωζώνη πρέπει να τα παίξει όλα για όλα

10/9/2014

Η κατάσταση είναι τόσο ζοφερή που απαιτείται συντονισμένη δράση κυβερνήσεων και ΕΚΤ. Ο δρόμος είναι ποσοτική χαλάρωση, δημόσιες επενδύσεις, μείωση φορολογίας και μεταρρυθμίσεις. Η νέα Κομισιόν πρέπει να πάρει θέση υπέρ της λογικής.

Το δεύτερο τρίμηνο του έτους, η πραγματική εγχώρια ζήτηση της ευρωζώνης ήταν 5% χαμηλότερη από το πρώτο τρίμηνο του 2008. Ο δείκτης ανεργίας της ευρωζώνης ενισχύθηκε κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες από το 2008. Το 12μηνο μέχρι τον Ιούλιο του 2014, ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη διαμορφώθηκε στο 0,4%.

Από αυτά τα στοιχεία συμπεραίνει κανείς τρία απλά πράγματα:

1. Η ευρωζώνη βρίσκεται σε ύφεση

2. Η απουσία ζήτησης έχει παίξει κρίσιμο ρόλο

3. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει αποτύχει στον στόχο σταθερότητας των τιμών

Αυτό δεν είναι μόνο λυπηρό. Είναι και επικίνδυνο. Είναι τρελό να προβλέπει κανείς διατήρηση της σταθερότητας εάν δεν βελτιωθεί η οικονομική απόδοση.

Μία απαραίτητη, αλλά όχι επαρκής, προϋπόθεση για να αντιμετωπιστούν αυτές οι προκλήσεις, είναι να γίνουν πρώτα κατανοητές. Υπό αυτό το πρίσμα, ο Μάριο Ντράγκι, ο πρόεδρος της ΕΚΤ και ο μοναδικός ανώτατος αξιωματούχος της ευρωζώνης που δείχνει να έχει κατανοήσει αυτά τα θέματα, καθώς προχώρησε σε μία σημαντική συνεισφορά φέτος στο συμπόσιο του Jackson Hole για τους κεντρικούς τραπεζίτες. Χρειάζεται να τονιστούν δύο σημεία. Πρώτον, δήλωσε ότι «χρειαζόμαστε δράση και στις δύο πλευρές της οικονομίας. Οι πολιτικές για τη συνολική ζήτηση πρέπει να συνοδεύονται από εθνικές διαρθρωτικές πολιτικές». Δεύτερον, έλαβε μία νέα υπόσχεση: σημείωσε – εκτός κειμένου – ότι η ΕΚΤ «θα χρησιμοποιήσει όλα τα διαθέσιμα εργαλεία που χρειάζονται για να εξασφαλίσει την σταθερότητα των τιμών μεσοπρόθεσμα».

Χορωδίες αγγέλων θα πρέπει να τραγουδούσαν, ενώ έλεγε ότι η ευρωζώνη έχει πρόβλημα ζήτησης. Μέχρι σήμερα, για την ορθοδοξία της ευρωζώνης η αλήθεια αυτή ήταν ακατανόμαστη. Εξίσου σημαντική είναι η υπόσχεση για δράση. Θυμίζει το πολύκροτο «whatever it takes» που είχε πει ο Μάριο Ντράγκι στο Λονδίνο το 2012. Αυτό οδήγησε στην ανακοίνωση του προγράμματος ΟΜΤ της ΕΚΤ με το οποίο αντιμετωπίστηκε ο πανικός χωρίς να πέσει ούτε ένας πυροβολισμός. Έκπληξη προκαλεί το γεγονός πως οι αποδόσεις των ισπανικών και των ιταλικών 10ετών ομολόγων υποχώρησαν από 6,3% και 7% αντίστοιχα στις αρχές του Αυγούστου του 2012 σε 2,3% και 2,1% στις αρχές του μήνα. Πλέον βρίσκονται σε επίπεδα χαμηλότερα από τα βρετανικά gilt.

Στο Jackson Hole, ο Μάριο Ντράγκι δήλωσε «πεπεισμένος» ότι το πακέτο μέτρων που ανακοινώθηκε τον Ιούνιο και που τώρα τίθεται σε εφαρμογή θα αποδώσει την «προσδοκώμενη ώθηση στη ζήτηση». Εύλογα δυσπιστεί κανείς. Στην εξαετία μέχρι το δεύτερο τρίμηνο του 2014, η ονομαστική ζήτηση αυξήθηκε κατά μόλις 2%. Παραμένουν τα προβλήματα στα κανάλια της πίστωσης. Η δημοσιονομική πολιτική συνεχίζει σε δρόμο σύσφιξης, παρά το ότι τα επιτόκια βρίσκονται σε μηδενικό επίπεδο. Ο ΟΟΣΑ προβλέπει ότι το κυκλικά προσαρμοσμένο δημοσιονομικό έλλειμμα της ευρωζώνης θα συρρικνωθεί από μόλις 1,4% στο 2013 στο ακόμη πιο αυστηρό 0,9% το 2014. Διατηρούνται οι τεράστιες αποκλίσεις στην ανταγωνιστικότητα.

Όλα αυτά είναι πολύ πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν με τόσο χαμηλό πληθωρισμό.  Η κατάσταση αυτή ωθεί τις πιο ευάλωτες χώρες σε αποπληθωρισμό, που με τη σειρά του οδηγεί σε αύξηση του πραγματικού χρέους. Εν τω μεταξύ, οι χώρες του πυρήνα με την υψηλή πιστοληπτική αξιολόγηση είναι μαύρες τρύπες για τη ζήτηση. Το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας μπορεί να αγγίξει φέτος το 8% του ΑΕΠ.

Την προηγούμενη εβδομάδα, η ΕΚΤ υποσχέθηκε να αγοράσει ένα ευρύ χαρτοφυλάκιο «απλών και διαφανών τίτλων ABS». Έτσι, ελπίζει, θα βελτιωθούν οι πιστωτικές συνθήκες στην ευρωζώνη. Ελπίζει επίσης ότι μέσω αυτού και άλλων προγραμμάτων που έχει ανακοινώσει, θα μπορέσει να επεκτείνει τον ισολογισμό της στο επίπεδο που βρισκόταν προ διετίας. Αυτό έχει νόημα. Ήταν λάθος να επιτραπεί η συρρίκνωση του ισολογισμού της ΕΚΤ κατά περίπου 10% του ΑΕΠ της ευρωζώνης, όταν άλλες κεντρικές τράπεζες, με πολύ μικρότερα προβλήματα από ότι αντιμετωπίζει η ευρωζώνη, απέφυγαν την πρώιμη κατάργηση αυτής της στήριξης. Επιπλέον, το εύρος των μέτρων, ενισχύει την πρακτική καθοδήγησης της ΕΚΤ.  Για τα επόμενα χρόνια, έχει εγκλωβιστεί σε υπερστηρικτική πολιτική.  Κι έτσι έπρεπε να είναι.

Παρόλα αυτά όμως, είναι μάλλον απίθανο να λυθούν σύντομα τα περίπλοκα προβλήματα της ευρωζώνης. Πράγματι, ακόμη και οι προβλέψεις τη ΕΚΤ κάνουν λόγο για αναιμική ανάπτυξη. Μήπως θα έπρεπε λοιπόν, η ΕΚΤ να κάνει περισσότερα; Και, πάνω από όλα, τι χρειάζεται να κάνουν οι άλλοι αξιωματούχοι για την στηρίξουν;

Το άμεσο ερώτημα είναι εάν η ΕΚΤ θα πρέπει να ξεκινήσει πρόγραμμα άμεσης ποσοτικής χαλάρωσης αγοράζοντας κρατικά ομόλογα, προφανώς ανάλογα με το ποσοστό του ΑΕΠ της ευρωζώνης στο οποίο αντιστοιχεί η κάθε χώρα. Ανώτατοι αξιωματούχοι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, υποστήριξαν τον Ιούλιο με post σε blog ότι ένα τέτοιο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης θα ήταν αποτελεσματικό. Υποστήριξαν ότι θα ενίσχυε την αξιοπιστία του στόχου της ΕΚΤ με σημαντικό αντίκτυπο στην αξία των χρηματοοικονομικών τίτλων, όπως ομόλογα και μετοχές, και πιθανώς στις συναλλαγματικές ισοτιμίες.

Συμφωνώ ότι κάτι τέτοιο θα πρέπει να δοκιμαστεί. Η κατάσταση είναι τόσο ζοφερή για να αγνοήσουν οι αξιωματούχοι αυτό το εργαλείο. Η υποχώρηση των αποδόσεων όμως, είναι ήδη τόσο δραματική, που η επίδραση της ποσοτικής χαλάρωσης δεν θα είναι πλέον τόσο εντυπωσιακή όσο θα ήταν προ διετίας. Επιπλέον, είναι σαφές ότι η ΕΚΤ θα αναλάμβανε πιστωτικό κίνδυνο. Θα χρεωθεί νομισματική χρηματοδότηση των κυβερνήσεων. Πιστεύω ότι πρέπει να προχωρήσει. Όμως, ο καβγάς ανάμεσα στο Βορά και το Νότο της Ευρώπης είναι αδιαμφισβήτητα εκκωφαντικός.

Τι άλλο έχει μείνει; Μία πιθανότητα, που ανέφερε ο κ. Ντράγκι στην ομιλία του, είναι η ενεργή χρήση της δημοσιονομικής πολιτικής. Ιδανικά θα έπρεπε να υπάρξει ένα μείγμα υψηλότερων δημόσιων επενδύσεων και μείωση της φορολογίας, ειδικότερα τις χώρες που έχουν δημοσιονομικά περιθώρια ελιγμών. Σε γενικές γραμμές, η δημοσιονομική κατάσταση είναι υπερβολικά σφιχτή, με τον ΟΟΣΑ να προβλέπει ότι το έλλειμμα έχει καταγράψει σημαντική πτώση στο 2,5% του ΑΕΠ. Σε αντάλλαγμα, όπως ζητά ο κ. Ντράγκι, οι χώρες χρειάζεται να υιοθετήσουν σοβαρές μεταρρυθμίσεις, να αυξήσουν τη δυναμική της προσφοράς – κινητοποιώντας παράλληλα τη ζήτηση μέσω επενδύσεων.

Η ευρωζώνη χρειάζεται να δείξει αποφασιστικότητα στη χρήση όλων των διαθέσιμων εργαλείων για την ενίσχυση της ζήτησης, να δώσει ώθηση στη δυναμική της προσφοράς και να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της. Η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να πάρει θέση υπέρ της κοινής λογικής και της ανάπτυξης, αντί να επιμείνει για μία ακόμη φορά στη φτώχεια.

Δεν είναι μόνο οικονομικό θέμα. Η ικανότητα των λαών των κρατών μελών να ανεχθούν υψηλά ποσοστά ανεργίας και βαθιά ύφεση ήταν εντυπωσιακή. Δεν είναι όμως, αέναη. Εάν η εξουσία συνεχίσει να υποστηρίζει την ίδια πολιτική, το αποτέλεσμα μπορεί ενδεχομένως να είναι μία λαϊκιστική αντίδραση. Αυτό, δυστυχώς, βλέπουμε στην Σκωτία. Αυτό σύντομα θα δούμε και σε άλλα μέρη. Ποιος μπορεί να πει με σιγουριά, ότι η Μαρίν Λε Πεν, η επικεφαλής του Εθνικού Μετώπου, δεν θα είναι η επόμενη πρόεδρος της Γαλλίας; Ποιος θα ακολουθήσει το Ματέο Ρέντσι στην πρωθυπουργία της Ιταλίας εάν αυτός αποτύχει; Αυτά τα κράτη-μέλη χρειάζεται να δράσουν. Χρειάζονται όμως, στήριξη. Ο κ. Ντράγκι έδειξε τον δρόμο.

Η ευρωζώνη χρειάζεται να ακολουθήσει.
Πηγή