Γιατί φταίει η Μέρκελ

27/11/2015

Εδώ και πεντέμισι χρόνια αφ' ότου άρχισε η ''κρίση'' και τα μνημόνια, η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού πιστεύει ότι εμείς φταίμε, δεν φταίει η Μέρκελ κλπ. Αυτό οφείλεται στο ότι κρίνουμε την οικονομία του κράτους με αυτά που ξέρουμε, δηλαδή με την οικιακή, την ατομική και την οικονομία μίας επιχείρησης που ονομάζεται ΜΙΚΡΟοικονομία.

Η αντιμετώπιση της οικονομίας ενός κράτους με μικροοικονομικά κριτήρια ονομάζεται ''σφάλμα σύνθεσης'' και μας οδηγεί σε τελείως λανθασμένα συμπεράσματα. Στην οικονομία ενός κράτους ισχύει η ΜΑΚΡΟοικονομία.

Ας εξετάσουμε με μακροοικονομικά κριτήρια τι φταίει για την κρίση και πώς έγινε η διαχείριση της από τον Μάιο του 2010 και μετά. Όλοι πιστεύουν ότι το δημόσιο χρέος φταίει για όσα γίνονται πράγμα που είναι λανθασμένο. Η πολιτική των μνημονίων είναι οι μειώσεις των μισθών στον ιδιωτικό τομέα και ονομάζεται εσωτερική υποτίμηση.(ΕΥ). Η ΕΥ δεν γίνεται επειδή έχουμε μεγάλο χρέος αλλά γίνεται γιατί δεν μπορούμε να υποτιμήσουμε το νόμισμα. (αυτό θα μπορούσε να γίνει ακόμα και αν αν είχαμε τη δραχμή και την ''κλειδώναμε'' με σταθερή ισοτιμία με το δολάριο όπως έκανε η Αργεντινή και χρεοκόπησε το 2001) Σκοπός της ΕΥ είναι να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μιας και είναι το μόνο ''εργαλείο'' επειδή δεν μπορεί να γίνει νομισματική υποτίμηση και όχι να μειωθεί το δημόσιο χρέος.

Οι μειώσεις των μισθών φέρνουν λιγότερα έσοδα στο κράτος γιατί μειώνονται οι εισπράξεις από το ΦΠΑ και από τους άλλους άμεσους και έμμεσους φόρους. Έτσι ο μόνος δρόμος είναι να μπουν περισσότεροι φόροι και να μειώνονται οι δημόσιες δαπάνες ή και τα δύο. Αυτό ονομάζεται ''φονικό σπυράλ'' ή φαύλος κύκλος της ύφεσης. Στις δημόσιες δαπάνες που μειώνονται περιλαμβάνονται οι μειώσεις στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων, η χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος, του ΕΣΥ, οι δαπάνες για την παιδεία, οι κοινωνικές παροχές κλπ. Οι μειώσεις αυτές φέρνουν μεγαλύτερη ύφεση γιατί μειώνεται η κατανάλωση και οι δημόσιες επενδύσεις.

Καταλαβαίνει ο καθένας ότι η εσωτερική υποτίμηση είναι καταστροφή για μία οικονομία.Η μόνη πετυχημένη περίπτωση εσωτερικής υποτίμησης είναι η Γερμανία που την έκανε δέκα χρόνια πριν μπει στο ευρώ για να κάνει ανταγωνιστική την οικονομία της έναντι των άλλων χωρών της ευρωζώνης. Έτσι κατάφερε να διπλασιάσει το εμπορικό πλεόνασμα της από τα 500 δις προ ευρώ, στο 1 τρις ευρώ. Η διαφορά είναι ότι δεν την έκανε σε περίοδο ύφεσης και δεν είχε τα ίδια αποτελέσματα στην οικονομία της με αυτά που έχει η εσωτερική υποτίμηση στην δικιά μας. Επιπλέον η εσωτερική υποτίμηση πετυχαίνει αν την εφαρμόσει μία οικονομία (όπως έκανε η Γερμανία) και όχι όλες (όπως γίνεται στην ευρωζώνη) γιατί καμία δεν αποκτά ανταγωνιστικότητα έναντι των άλλων. Με το ευρώ υποτίθεται ότι θα σταματούσαν οι ανταγωνιστικές υποτιμήσεις αλλά αυτό δεν έγινε. Άλλη αξία έχει στην Γερμανία και άλλη στις άλλες χώρες της ευρωζώνης.

Παιχνίδι του μηδενικού αθροίσματος

Η ευρωζώνη είναι ''παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος''. Σε μία παρτίδα πόκερ που παίζουν τέσσερις παίκτες, πριν αρχίσει το παιχνίδι ο Α έχει 15 ευρώ, ο Β25, ο Γ 30 και ο Δ 50, σύνολο 120 ευρώ.. Όταν τελείωσε το παιχνίδι, ο Α και ο Β είχαν μηδέν γιατί τα έχασαν όλα, ο Γ είχε 30, και ο Δ είχε 90 ευρώ, σύνολο και πάλι 120 ευρώ. Βλέπουμε ότι τα κέρδη του ενός είναι οι απώλειες των άλλων.

Το ίδιο συμβαίνει και με την οικονομία της ευρωζώνης. Είδαμε πιο πάνω ότι η Γερμανία έκανε δέκα χρόνια εσωτερική υποτίμηση και απέκτησε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών. Διπλασίασε τις εξαγωγές της που έφτασαν στο ένα τρις ευρώ. Αυτά τα 500 δις ευρώ που ''κέρδισε'' είναι οι απώλειες των άλλων χωρών της ευρωζώνης που είδαν το εμπορικό πλεόνασμα τους να μειώνεται κατά το ίδιο ποσό κι έτσι να εμφανίσουν ελλείμματα.(πλην ελαχίστων εξαιρέσεων όπως η Ολλανδία)

Γι' αυτό το εμπορικό πλεόνασμα, η Γερμανία κατηγορείται και από τις ΗΠΑ, το ΔΝΤ αλλά και από την ίδια την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που μάλιστα, την απείλησε και με την επιβολή προστίμου αν δεν το μειώσει.

Είναι  κρίση του ευρώ.

Ας μιλήσουμε λίγο για το δημόσιο χρέος της Ελλάδας αλλά και για το ιδιωτικό. Στην οικονομία ενός κράτους δεν έχει σημασία πόσα χρωστάς αλλά σε ποιον χρωστάς. Η Ιαπωνία έχει δημόσιο χρέος 230% του ΑΕΠ της, πολύ πιο πάνω ακόμα και από το σημερινό χρέος της Ελλάδας. Απολαμβάνει όμως αξιολόγηση Α1 από τις εταιρείες αξιολόγησης, επειδή το δημόσιο χρέος της είναι κατά 95% εσωτερικό στο νόμισμα της. Μόνο το 5% είναι εξωτερικό σε ξένα νομίσματα. Στην Ελλάδα, μέχρι να μπούμε στο ευρώ (31/12/2001) το δημόσιο χρέος ήταν 145 δις ευρώ, το 80% του οποίου ήταν εσωτερικό σε δραχμές. Το κράτος (οι πολίτες) χρωστούσε στους πολίτες. Αυτό το χρέος δεν έχει την κλασική έννοια του χρέους μιας και τα λεφτά πήγαιναν από την μία τσέπη στην άλλη, το έλεγχε πλήρως το κράτος με τον πληθωρισμό και την εκτύπωση δραχμών και αν έμενε έτσι δεν επρόκειτο να χρεοκοπήσει η χώρα μας ποτέ. Παράλληλα το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών μέχρι να συνδεθεί η δραχμή με το μάρκο το 1998 ήταν ελαφρώς ελλειμματικό και μετά τη σύνδεση ήταν ελλειμματικό αλλά σε χαμηλά επίπεδα. Με την είσοδο μας στην ευρωζώνη έγινε τρομακτικά ελλειμματικό (-12% μέσο όρο και -14% για το 2009). Αυτό σημαίνει ότι το 2009 οι εισαγωγές μας ήταν κατά 25 δις ευρώ μεγαλύτερες από τις εξαγωγές. Το δημόσιο χρέος διπλασιάστηκε από τα 145 δις την 1/1/2002 (ημέρα που μπήκαμε στο ευρώ) στα 298.5 δις ευρώ την 31/12/2009. Μέσα σε επτά χρόνια το δημόσιο χρέος ήταν τόσο όσο τα προηγούμενα χρόνια.

Γιατί διπλασιάστηκε το δημόσιο χρέος με το ευρώ; Το κράτος εξέδιδε ομόλογα σαν εγγυήσεις για να δανείζονται οι ιδιωτικές τράπεζες από την ΕΚΤ κι αυτές με τη σειρά τους να δανείζουν τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Αν το κράτος δεν εξέδιδε ομόλογα για εγγυήσεις, θα είχαμε μικρό δημόσιο χρέος και τεράστιο των τραπεζών όπως είχε η Ιρλανδία (60% δημόσιο χρέος) και η Ισπανία (40%).

Με τον αθρόο δανεισμό δημιουργήθηκαν οι ''φούσκες'' (καταναλωτική, στεγαστική κλπ.). Παράλληλα οι παραγωγή μας έγινε ακριβή λόγω του ισχυρού νομίσματος. Για παράδειγμα, η Τουρκία  έχει ισοτιμία με το ευρώ ένα προς τρία (ένα ευρώ ισοδυναμεί με τρεις λίρες) κι έτσι θεωρητικά αυτό που κοστίζει ένα ευρώ στην Ελλάδα, στην Τουρκία κοστίζει 33 λεπτά του ευρώ. Το ίδιο ισχύει και για τις υπηρεσίες όπως ο τουρισμός. Η απώλεια ανταγωνιστικότητας της οικονομίας μας από το ισχυρό ευρώ,  οδήγησε τις βιομηχανίες και βιοτεχνίες της χώρας μας να αναζητήσουν φθηνό εργατικό κόστος σε γειτονικές χώρες. Έτσι, μόνο από την Βόρεια Ελλάδα, πήγαν στην Βουλγαρία πάνω από 4.500 παραγωγικές εταιρείες.

Παράλληλα, η μετατροπή όλου του χρέους μας σε ξένο νόμισμα (το ευρώ), είχε τρομακτικές συνέπειες. Ουσιαστικά η χρεοκοπία μας έγινε την πρώτη ημέρα που μπήκαμε στην ευρωζώνη. Ακόμα κι αν το χρέος δεν αυξανόταν, θα έπρεπε να έχουμε μεγάλα πλεονάσματα στο ΙΤΣ για να το εξυπηρετούμε. Όπως η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μας έγινε ελάχιστη κι έτσι ήταν θέμα χρόνου να γίνει το μπαμ. Δεν είναι υπερβολή αν λέγαμε ότι το δημόσιο χρέος της Ελλάδας και των άλλων χωρών, χρηματοδότησε το εξαγωγικό μοντέλο της Γερμανίας και το εμπορικό πλεόνασμα της.

Συνοψίζοντας, το τεράστιο έλλειμμα στο Ισοζύγιο Τρεαχουσών Συναλλαγών καθ' όλη την περίοδο του ευρώ, οδήγησε στην υπερχρέωση όπως αποκάλυψε και ο τότε υπουργός Οικονομίας Γ. Στουρνάρας. Εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι η ευρωζώνη ήταν ένα μεγάλο ..... (δεν μπορώ να βρω κάποια κομψή λέξη).

Η διαχείριση της κρίσης του ευρώ από την Μέρκελ.

Το παράδειγμα της Καλιφόρνιας δείχνει πώς πρέπει να λειτουργεί μία νομισματική ένωση. Εκεί υπήρχε μεγαλύτερο χρέος απ' ότι στην Ελλάδα και πολλοί αναρωτιούνταν αν χρεοκοπήσει πιο γρήγορα από τη Ελλάδα. Όμως η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ (FED) το ''αγόρασε'' αγοράζοντας ομόλογα και δεν ''άνοιξε μύτη''. Δεν κινδύνευσε η παγκόσμια οικονομία όπως έλεγαν ψευδώς ότι γινόταν με την οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα. Το πρόγραμμα αύξησης της ρευστότητας (το λεγόμενο QE) μέσω της εκτύπωσης χρήματος από την ΕΚΤ και άργησε αλλά είναι και περιορισμένο. Η υποτιθέμενη ανεξάρτητη ΕΚΤ ελέγχεται πλήρως από την Γερμανία. Βλέπουμε λοιπόν ότι δεν μπορεί να υπάρξει ανάλογη αντιμετώπιση του προβλήματος της Ελλάδας όπως έγινε με την Καλιφόρνια.

Η Γερμανία επικαλείται τις συνθήκες της ΕΕ που απαγορεύουν χρηματοδότηση του χρέους από την ΕΚΤ και γενικά κάθε σοβαρού και εύλογου μέτρου για την αντιμετώπιση της κρίσης. Ο  λόγος είναι ότι η πολιτική της στην Ελλάδα θα οδηγήσει στην Ομοσπονδία των χωρών της ευρωζώνης. Αν θέλει κάποιος να επωφεληθεί από την νομισματική ένωση θα πρέπει να υποταχθεί στην πολιτική ένωση. Παράλληλα το οικονομικό μοντέλο που επιβάλλει ΄νοιάζει με το Νεοφιλελεύθερο μοντέλο που εφαρμόζεται στις ΗΠΑ και στην Αγγλία, με ιδιωτικοποίηση του ασφαλιστικού συστήματος, του συστήματος υγείας, της παιδείας, κάθε δημόσιας εταιρείας και περιουσιακού στοιχείου κλπ. Η εσωτερική υποτίμηση έφερε πρωτοφανή ανεργία όπως επίσης και πρωτοφανή ύφεση για χώρα σε περίοδο ειρήνης. Έτσι στο όνομα μερικών χιλιάδων θέσεων εργασίας πουλιούνται τα πάντα όπως επίσης καταστρέφεται και το περιβάλλον όπως γίνεται με την ''επένδυση'' στις Σκουριές στην Χαλκιδική.

Θα έπρεπε η Γερμανία να επιτρέψει στην ΕΚΤ να χρηματοδοτήσει το χρέος αγοράζοντας ελληνικά ομόλογα με ευρώ που θα εκτύπωνε και όχι με τα ''λεφτά των Ευρωπαίων φορολογουμένων'' όπως λένε ότι γίνεται. Στην πραγματικότητα τα μνημονιακά δάνεια είναι εγγυήσεις των κρατών που συμμετέχουν και όχι ρευστό. Γι' αυτό τον ''αέρα'' παίρνουν κανονικά τόκους από την Ελλάδα.

Η λεγόμενη ''τρόικα'' (το όργανο της Γερμανίας και του ΔΝΤ) εφαρμόζει μικροοικονομικά μέτρα γιατί δεν μπορεί να εφαρμόσει μακροοικονομικά μιας και με τη συμμετοχή μας στην ευρωζώνη έχουμε χάσει το ''εργαλείο'' της νομισματικής υποτίμησης.

Η εσωτερική υποτίμηση δεν πρόκειται να πετύχει.

Οι λόγοι είναι απλοί. Από την μία οι μισθοί μαζί με την παραγωγικότητα είναι το 22% της ανταγωνιστικότητας κατά τον Μήλα και από την άλλη, ακόμα και αν τσακίσουμε τους μισθούς και κάθε δικαίωμα των εργαζομένων και φτάσουμε στο επιθυμητό επίπεδο ανταγωνιστικότητας, μπορεί οι ΗΠΑ να υποτιμήσουν το δολάριο η/και η Γερμανία να κάνει εκ νέου εσωτερική υποτίμηση και να βρεθούμε εκεί που ήμασταν στην αρχή. Θα έχουμε υποφέρει τα πάνδεινα για το τίποτα. Ο μόνος δρόμος είναι η επαναφορά εθνικού νομίσματος πράγμα που για ένα-δύο χρόνια θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία μέχρι να ολοκληρωθεί η προσαρμογή. Μετά θα μπορέσουμε να ακολουθήσουμε είτε Κευνσιανό μοντέλο (με δημόσιο ασφαλιστικό σύστημα και σύστημα υγείας, δημόσια παιδεία κλπ) είτε Νεοφιλελεύθερο όπως γίνεται στις ΗΠΑ και στην Αγγλία. Με το ευρώ είναι μονόδρομος αυτά που γίνονται. Ότι και αν υπόσχονται οι πολιτικοί που το υποστηρίζουν, δεν πρόκειται να σταματήσουν όσα γίνονται εδώ και πεντέμισι χρόνια με ή χωρίς μνημόνια.

Η διαφθορά του κράτους, αν είχαμε το δικό μας νόμισμα  θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με πληθωρισμό ή τύπωμα δραχμών. Παρ' όλο που πρέπει να υπάρχει μηδενική ανοχή στη διαφθορά, δεν ευθύνεται αυτή για την χρεοκοπία μας.