To μοντέλο για ανάπτυξη και δικαιοσύνη

8/8/2016

Του Lawrence Summers*

Η σημασία της ανάπτυξης έχει δυσφημιστεί στη συνείδηση των προοδευτικών, τονίζει ο καθηγητής Lawrence Summers. Πώς συνδυάζεται με την κοινωνική δικαιοσύνη και την άμβλυνση των ανισοτήτων. Ποιο είναι το μοντέλο που... κερδίζει σίγουρα.

Τα ζητήματα της ανισότητας, της δικαιοσύνης, του βιοτικού επιπέδου της μεσαίας τάξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας, έχουν βρεθεί στο κέντρο της αμερικανικής προεκλογικής εκστρατείας.

Δικαίως. Για πολλά χρόνια, τα εισοδήματα όλων των κοινωνικών ομάδων έτειναν να κινούνται ανάλογα. Πράγματι, ως μεταπτυχιακός φοιτητής στα τέλη της δεκαετίας του 1970, διδάχθηκα πως είναι «στυλιζαρισμένο γεγονός» το ότι τα μέρη του συνολικού αμερικανικού εισοδήματος που πηγαίνουν σε κέρδη και μισθούς, στους πλούσιους και τους φτωχούς, συνάδουν.

Όλα αυτά έχουν αλλάξει. Αρμόζει απόλυτα, η διεύρυνση της ανισότητας και η σχετική στασιμότητα στο βιοτικό επίπεδο της μεσαίας τάξης να καταστεί επιτακτικό πολιτικό ζήτημα.

Το ατυχές είναι ότι πολύς κόσμος, στην προθυμία του να εστιάσει στη δικαιοσύνη, παραμελεί τον πιο αποφασιστικό παράγοντα για σχεδόν κάθε πλευρά των επιδόσεων της οικονομίας: το ποσοστό ανάπτυξης του συνολικού εισοδήματος, όπως αντανακλάται στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν.

Επειδή εκείνοι που υποστηρίζουν στρατηγικές που εστιάζουν στην μείωση των εταιρικών φόρων, την απορρύθμιση και ευνοούν τους πλούσιους, έχουν δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην ανάπτυξη τα τελευταία 35 χρόνια, ο στόχος της αύξησης της ανάπτυξης έχει δυσφημιστεί στη συνείδηση πολλών προοδευτικών.

Στην πραγματικότητα, περισσότερη ανάπτυξη σημαίνει περισσότερη απασχόληση. Και με το ποσοστό ανεργίας στους απόφοιτους κολεγίων μόλις στο 2,5%, οι νέοι εργαζόμενοι είναι δυσανάλογα λιγότερο μορφωμένοι και μη προνομιούχοι.

Μόνο τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι οι δεκαετίες με την μεγαλύτερη ανάπτυξη, εκείνες του 1960 και του 1990, εμφάνισαν επίσης την πιο ραγδαία ανάπτυξη στις θέσεις εργασίας και την πιο γρήγορη βελτίωση στο βιοτικό επίπεδο της μεσαίας τάξης.

Η ανάπτυξη παρέχει τα μέσα για αυξημένα ομοσπονδιακά έσοδα και άρα ενθαρρύνει την προστασία ζωτικής σημασίας προγραμμάτων κοινωνικής ασφάλισης όπως η Κοινωνική Ασφάλιση και Ιατρική Φροντίδα (Social Security and Medicare). Δημιουργεί επιπρόσθετο περιθώριο για νέες φορολογικές πρωτοβουλίες.

Οι σφιχτές αγορές εργασίας αποτελούν το καλύτερο κοινωνικό πρόγραμμα, καθώς αναγκάζουν τους εργοδότες να προσλαμβάνουν και να εκπαιδεύουν ανθρώπους χωρίς εμπειρία, προκειμένου να παραμείνουν επαρκώς επανδρωμένοι. Πριν από κάποια χρόνια, εκτίμησα ότι για κάθε αύξηση μίας ποσοστιαίας μονάδας στην απασχόληση των ενήλικων ανδρών, η απασχόληση των νέων έγχρωμων ανδρών αυξάνεται κατά 7%. Πιο πρόσφατη έρευνα επιβεβαιώνει πως η οικονομική ανάπτυξη ωφελεί πολύ περισσότερο τους νέους και τις μειονότητες.

Η αυξανόμενη ανάπτυξη έχει κι άλλα πλεονεκτήματα. Βελτιώνει την ισχύ του αμερικανικού παραδείγματος στον κόσμο. Καθιστά περιττή την ανάγκη για απελπισμένες νομισματικές πολιτικές που θέτουν σε κίνδυνο την μελλοντική χρηματοοικονομική σταθερότητα. Η μεγαλύτερη ανάπτυξη έχει επίσης ιστορικά λειτουργήσει προς όφελος της μείωσης της εγκληματικότητας, έχει ενθαρρύνει την προστασία του περιβάλλοντος και συμβάλλει στην αισιοδοξία του κόσμου για τη χώρα την οποία θα κληρονομήσουν τα παιδιά μας.

Η πραγματικότητα είναι πως αν η αμερικανική ανάπτυξη συνεχίσει να έχει ένα πλαφόν 2%, είναι αμφίβολο το αν θα επιτύχουμε κάποιον από τους μεγάλους εθνικούς μας στόχους.

Αν, από την άλλη, μπορέσουμε να τονώσουμε την ανάπτυξη στο 3%, τα επιτόκια θα ομαλοποιηθούν, οι μισθοί της μεσαίας τάξης θα αυξηθούν ταχύτερα από τον πληθωρισμό, τα βάρη χρέους θα τείνουν να εξαλειφθούν και η ισχύς του αμερικανικού παραδείγματος θα μεγαλώσει σε μεγάλο βαθμό.

Πώς, λοιπόν, μπορεί να επιταχυνθεί η ανάπτυξη; Σε μια οικονομία όπως των Ηνωμένων Πολιτειών, το μεγαλύτερο μέρος της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της ανάπτυξης στο εισόδημα, προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα. Αν ο επόμενος πρόεδρος είναι αρκετά τυχερός ώστε να ηγηθεί της δημιουργίας 10 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας την περίοδο 2017-2020, πάνω από τα οκτώ εκατομμύρια αυτών σίγουρα θα προκύψουν από επιχειρήσεις που θα κάνουν προσλήψεις λόγω ευκαιριών για κέρδη.

Το ερώτημα δεν είναι το αν η επιχειρηματική επιτυχία είναι επιθυμητή. Το ερώτημα είναι, πώς αυτή μπορεί να επιτευχθεί με τον καλύτερο τρόπο. Όταν το κόστος κεφαλαίου βρίσκεται κοντά στο μηδέν, το χρηματιστήριο είναι σε υψηλό ρεκόρ και οι επιχειρήσεις κερδίζουν περιθώρια κέρδους-ρεκόρ, δε χρειάζεται να δωροδοκήσουμε τις επιχειρήσεις ώστε να κάνουν επενδύσεις που αυτή τη στιγμή τους φαίνονται ότι δεν αξίζουν.

Δεν υπάρχει επιχειρηματολογία υπέρ της μείωσης των ήδη χαμηλών εταιρικών φόρων ή της εξάλειψης κανονισμών, εκτός κι αν μπορεί να γίνει εμφανές ότι τα κόστη αυτών ξεπερνούν τα οφέλη.

Αυτό που χρειάζεται είναι περισσότερη ζήτηση για τα προϊόντα των επιχειρήσεων. Αυτό αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της επιχειρηματολογίας υπέρ πολιτικών που εστιάζουν στην αύξηση των δημόσιων επενδύσεων, στην αύξηση της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων και στην προώθηση της ανταγωνιστικότητας.

Το γεγονός ότι τέτοιου είδους πολιτικές συνδράμουν επίσης τη δικαιοσύνη, δεν είναι λόγος για να ξεχνάμε τον κεντρικό στόχο της προώθησης της ανάπτυξης.

Συχνά στα οικονομικά υπάρχουν συμβιβασμοί. Αλλά όχι πάντα. Μπορούμε και οφείλουμε να προωθήσουμε τόσο τη δικαιοσύνη όσο και την ανάπτυξη.

* Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Charles W Eliot του Χάρβαρντ και πρώην Αμερικανός υπουργός Οικονομικών.

Πηγή