Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θέλουν την… κρίση τους!

19/9/2016

Του Wolfgang Münchau

Χάσιμο χρόνου η Σύνοδος Κορυφής στην Μπρατισλάβα. Γιατί δεν πρόκειται να γίνει τίποτα πριν τις εκλογές σε Γαλλία - Γερμανία. Γιατί η Ευρώπη προχωρά μόνο μέσα από κρίσεις και μεταμεσονύκτιες δραματικές αποφάσεις τα σαββατοκύριακα!

Οι Κινέζοι μιλούν για «μυαλό μαϊμούς» ως την αποτυχία συγκέντρωσης. Εμείς στη Δύση έχουμε την έννοια της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής. Και τα δύο ταιριάζουν στην περιγραφή του επιπέδου της συζήτησης για το μέλλον της Ευρώπης εν γένει και στη Σύνοδο Κορυφής της Μπρατισλάβα την περασμένη Παρασκευή ειδικότερα.

Οι ηγέτες μας είχαν τη μεγαλύτερη έλλειψη συγκέντρωσης από ποτέ. Η ΕΕ έχει μια άλυτη ακόμα οικονομική κρίση. Μια ημιτελή νομισματική ένωση. Μια ανολοκλήρωτη τραπεζική ένωση. Μεγάλες και αυξανόμενες εσωτερικές και εξωτερικές ανισορροπίες. Πολύ λίγες επενδύσεις. Αρνητικά επιτόκια και μειούμενα πραγματικά εισοδήματα σε τμήματα της Ενωσης.

Κι όμως στην Μπρατισλάβα οι ηγέτες μας πρακτικά αποφάσισαν ότι είναι η στιγμή να μετακινηθούμε από αυτή τη δυσάρεστη πραγματικότητα και να εστιάσουμε στη συνεργασία σε άλλους τομείς πολιτικής. Τα έχουν «κάνει θάλασσα» στην οικονομία τα τελευταία 15 χρόνια και στρέφονται τώρα στην ασφάλεια.

H αλήθεια είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν πάει πουθενά πριν τις κρίσιμες εκλογές της επόμενης χρονιάς σε Γαλλία και Γερμανία. Μετά, η μεγαλύτερη ενοποίηση θα προκύψει, όχι από επιλογή αλλά από ανάγκη.

Ήταν κάποτε, πριν από δύο δεκαετίες, που τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Τότε η συζήτηση ήταν ιδεολογική. Ήταν είτε υπέρ της ενοποίησης, είτε ευρωσκεπτικιστές, είτε κάτι ενδιάμεσο. Υπάρχουν απομεινάρια αυτής της συζήτησης σε χώρες εκτός ευρωζώνης, αλλά με την είσοδο του ευρώ σε 19 από τα 28 κράτη-μέλη, οι περισσότεροι δεν μπορούσαν να αντέξουν αυτή την πολυτέλεια.

Ο βαθμός ενοποίησης δεν καθορίζεται πλέον από το τι πιστεύεις αλλά το τι χρειάζεσαι. Ναι, υπάρχουν ιδεολογικές διαφορές μεταξύ των Γερμανών ορθόδοξων φιλελεύθερων και των Ιταλών κεϋνσιανιστών. Όμως λίγοι, ακόμα και στη Γερμανία, πιστεύουν ότι μια νομισματική ένωση πρέπει να αφεθεί στους μηχανισμούς της. Οι περισσότεροι συμφωνούν ότι η ΕΕ χρειάζεται περισσότερη ενοποίηση, ώστε να δουλέψει η νομισματική ένωση.

Ο απλός πολιτικός λόγος γι' αυτό είναι γιατί διαφορετικά θα καταλήξουν να εξαθλιώνουν μεγαλύτερο αριθμό ψηφοφόρων. Αυτό έχει ήδη συμβεί στην Ιταλία και την Ελλάδα. Ακόμα και στη Γερμανία υπάρχει τώρα ένα ισχυρό αντισυστημικό κόμμα. Στη Μεγάλη Βρετανία, το Brexit δείχνει τι μπορεί να συμβεί στους πολιτικούς όταν το πραγματικό εισόδημα μειώνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το μέσο βρετανικό νοικοκυριό υπέστη πραγματική μείωση εισοδήματος, αφού αφαιρεθεί το κόστος κατοικίας, τα 13 τελευταία χρόνια, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία. Αυτή η εξέγερση είχε αιτία.

Αυτό που θα προωθήσει την ενοποίηση είναι η επόμενη κρίση και αυτή που θα την ακολουθήσει. Μια «σκανδάλη» θα μπορούσε να είναι τα υπερβολικά πλεονάσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας. Προσεγγίζουν το 9% του ΑΕΠ φέτος. Τα πλεονάσματα αποταμίευσης της χώρας ανακυκλώνονται εντός του αδύναμου τραπεζικού συστήματος της ευρωζώνης.

Αυτό δεν θα είχε σημασία αν ήταν απεθνικοποιημένα, με ένα κεντρικό ευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης καταθέσεων και ένα κεντρικό δημοσιονομικό σύστημα. Αλλά δεν είναι. Ούτε θα υπάρξει σύντομα. Αν ή μάλλον όταν, η επόμενη τραπεζική κρίση έρθει, η ευρωζώνη θα φτάσει στην ώρα της αλήθειας. Η Ιταλία είναι πολύ μεγάλη για να διασωθεί, αλλά ταυτόχρονα πολύ μεγάλη για να πέσει. Κάτι θα πρέπει να δώσει.

Ο συνδυασμός της μη εκκαθάρισης τοξικού ενεργητικού σε κάποιες γερμανικές τράπεζες, μη εξυπηρετούμενων δανείων στα βιβλία των ιταλικών, μια οικονομική ανάκαμψη στην Ιταλία που δεν πάει πουθενά και αρνητικά επιτόκια μπορούν να σπάσουν την ισορροπία. Η ανάγκη να λυθεί το πρόβλημα ή να αποτραπεί, είναι αυτό που θα καθορίσει το επόμενο στάδιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Στην πρώτη κρίση της ευρωζώνης το 2010-12, τα κράτη-μέλη διστακτικά δημιούργησαν τον ESM. Εθεσαν νέους κανόνες για την οικονομική συνεργασία, εισάγοντας συστήματα προειδοποίησης. Η ΕΚΤ επέκτεινε τα εργαλεία πολιτικής, περιλαμβάνοντας ένα δίκτυ προστασίας και ποσοτική χαλάρωση. Μπορούμε να πάμε παρακάτω. Ένα ευρωομόλογο, μια κοινή ασφάλεια ευρωπαϊκών καταθέσεων μπορεί να βρίσκονται μια, δυο ή τρεις κρίσεις μακριά.

Δεν προβλέπω ότι η ευρωζώνη εν τέλει θα οδηγηθεί σε ένα λαμπρότερο μέλλον με όλο και βαθύτερη ενοποίηση, βήμα το βήμα. Είναι απλά ένα νοητό σενάριο. Κρίνοντας από τη σημερινή απόδοση, δείχνει περισσότερο ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες κόλλησαν στη μέση της διαδρομής. Σε αυτή την περίπτωση είναι λογικό να περιμένεις η ευρωζώνη να διαλυθεί τελικά υπό την πίεση των καταθλιπτικών ανισορροπιών και των ζημιογόνων τραπεζών.

Ενώ δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις ακριβείς επιλογές που θα κάνουν οι ηγέτες, μπορούμε να πούμε ότι αν έπαιρναν ποτέ τις σωστές αποφάσεις, θα το έκαναν διστακτικά και με τις τράπεζές τους στον τοίχο. Δεν σχεδιάζουν μπροστά. Το επόμενο βήμα ενοποίησης δεν θα είναι αποτέλεσμα στοχασμού αλλά κάποιας έκτακτης συνάντησης μετά τα μεσάνυχτα κατά τη διάρκεια ενός σαββατοκύριακου.

Γι' αυτό οι άτυπες συναντήσεις, όπως η τελευταία στην Μπρατισλάβα, είναι χάσιμο χρόνου. Δεν θα συμβεί έτσι το επόμενο στάδιο ενοποίησης. Όπως είδαμε στις 23 Ιουνίου στο βρετανικό δημοψήφισμα, είναι οι ψηφοφόροι που ηγούνται τώρα της διαδικασίας.

Η καλύτερη ελπίδα μας είναι ότι αυτή η στροφή θα οδηγήσει στο να εστιάσει επιτέλους το μυαλό των Ευρωπαίων ηγετών.

Πηγή