Πώς ο Ομπάμα έσωσε την οικονομία των ΗΠΑ

10/1/2017

Η ανάκαμψη είναι εντυπωσιακή, δεδομένης της σφοδρότητας της κρίσης και της πόλωσης στο Κογκρέσο. Ποια ήταν τα επιτεύγματα Ομπάμα. To λάθος που οδήγησε στη νίκη Τραμπ.

Πώς πρέπει να αξιολογήσουμε την οικονομική επιτυχία ή αποτυχία της προεδρίας του Μπαράκ Ομπάμα;

Είναι ένα δύσκολο ερώτημα. Στο κάτω-κάτω, ο ένοικος του Λευκού Οίκου δεν μπορεί να καθορίσει την επίδοση της τεράστιας και πολύπλοκης αμερικανικής οικονομίας. Οι πολιτικές πρωτοβουλίες έχουν συνήθως ήπιο αντίκτυπο. Αλλά η ιστορία της προεδρίας του κ. Ομπάμα είναι μια διαφορετική περίπτωση, καθώς ξεκίνησε εν μέσω της σφοδρότερης οικονομικής κρίσης από τη δεκαετία του 1930.

Αν λάβουμε υπόψη την καταστροφή που κληρονόμησε και πόσο αποφασισμένοι ήταν οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο για να διασφαλίσουν ότι θα αποτύχει, η θητεία του κρίνεται αναμφίβολα επιτυχημένη.

Αυτό δεν σημαίνει πως ήταν αψεγάδιαστη. Ούτε πως οι ΗΠΑ είναι αντιμέτωπες με λίγες προκλήσεις. Θα ήταν λάθος να υποστηρίξουμε οτιδήποτε από τα δύο.

Σημαίνει ωστόσο πως έβαλε ισχυρά θεμέλια.

Η τελευταία "Οικονομική Έκθεση του Προέδρου" αναλύει τα πεπραγμένα του Ομπάμα. Αποτελεί επίσης και μια υπεράσπιση του έργου του. Αλλά η Επιτροπή Οικονομικών Συμβούλων του κ. Ομπάμα παραδίδει κορυφαίες αναλύσεις. Η έκθεση αυτή δεν αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα.

Το σημείο εκκίνησης πρέπει να γίνει από την κληρονομιά που έλαβε ο κ. Ομπάμα: η οικονομία βρισκόταν σε ελεύθερη πτώση στις αρχές του 2009. Όπως σημειώνει πολύ εύστοχα η έκθεση: «Είναι εύκολο να ξεχάσει κανείς πόσο κοντά βρισκόταν η οικονομία των ΗΠΑ σε ένα πραγματικό κραχ κατά τη διάρκεια της κρίσης. Πράγματι, σύμφωνα με μια σειρά από μακροοικονομικούς δείκτες, η πρώτη χρονιά της Μεγάλης Ύφεσης εμφάνισε μεγαλύτερα ελλείμματα από την αρχή του Μεγάλου Κραχ το 1929-30».

H επιτυχημένη ανάκαμψη δεν οφείλεται μόνο σε αυτή την κυβέρνηση: η κυβέρνηση του Τζορτζ Μπους αντέδρασε άμεσα (αν και έχει κάποια ευθύνη για την οξύτητα της κρίσης), η Fed έδρασε αποτελεσματικά και το Κογκρέσο ψήφισε σημαντικούς νόμους. Ωστόσο, οι περισσότεροι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο τάχθηκαν κατά των νομισματικών, χρηματοπιστωτικών και δημοσιονομικών μέτρων που λήφθηκαν για να αντιμετωπιστεί η κρίση.

H κυβέρνηση Ομπάμα εφάρμοσε μια σειρά από σημαντικά δημοσιονομικά μέτρα, ιδίως τον νόμο για την Αμερικανική Ανάκαμψη και Επανεπένδυση του 2009. Πρόσφερε επίσης στήριξη στη Fed (συμπεριλαμβανομένης και της επανατοποθέτησης του Μπεν Μπερνάνκε, που ήταν επιλογή του προέδρου Μπους). Η κυβέρνηση αποκατέστησε τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα γρηγορότερα από ό,τι αναμενόταν και προχώρησε σε μια εξαιρετικά επιτυχημένη διάσωση της αυτοκινητοβιομηχανίας.

Εν τω μεταξύ, οι Ρεπουμπλικάνοι επιτέθηκαν κατά τη δημοσιονομικής τόνωσης, διαμαρτυρόμενοι για τα τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα που προκάλεσε η κρίση. Ωστόσο ήταν τόσο παράδοξο να διαμαρτύρεται κανείς για τα ελλείμματα τότε, όσο είναι να μειώνει τώρα τους φόρους, σε μια στιγμή που η οικονομία είναι κοντά στην πλήρη απασχόληση.

Ορισμένοι Ρεπουμπλικάνοι υποστήριξαν ότι οι πολιτικές της Fed δημιουργούν κίνδυνο υπερπληθωρισμού. Οι περισσότεροι αντιτάχθηκαν στο νέο ρυθμιστικό πλαίσιο για τον χρηματοοικονομικό τομέα και διαφώνησαν με τη διάσωση της αυτοκινητοβιομηχανίας. Αλλά ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να μην ήταν σε θέση να απειλεί τις εταιρείες αυτοκινήτων σήμερα, αν δεν είχαν διασωθεί τότε.

Συνολικά, λαμβάνοντας υπόψη το σημείο εκκίνησης, η επίδοση της οικονομίας ήταν αξιοσημείωτη. Το ποσοστό ανεργίας υποχώρησε με πιο γρήγορο ρυθμό από τον αναμενόμενο. Οι αμερικανικές επιχειρήσεις πρόσθεσαν 15,6 εκατ. θέσεις εργασίας από τότε που η ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα γύρισε σε θετικό έδαφος το 2010. Η πραγματική ανάπτυξη των μισθών ήταν ταχύτερη στον τρέχοντα οικονομικό κύκλο από οποιονδήποτε άλλο από τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Στο τρίτο τρίμηνο του 2016, η οικονομία ήταν μεγαλύτερη κατά 11,5% σε σχέση με τα προ κρίσης υψηλά επίπεδα και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ήταν κατά 4% υψηλότερο, ενώ αυτό της ευρωζώνης παραμένει ακόμα κάτω από το προ κρίσης υψηλό. Ο καθαρός πλούτος έχει σκαρφαλώσει 50% υψηλότερα από τα επίπεδα του 2008.

Αλλά ο κ. Ομπάμα δεν είχε ως στόχο μόνο την οικονομική ανάκαμψη. Προσπάθησε να φέρει τις ΗΠΑ πιο κοντά στην καθολική υγειονομική ασφάλιση, η οποία θεωρείται δεδομένη σε άλλες εύπορες χώρες. Το «Οbamacare» πρόσθεσε 20 εκατ. ενήλικες και 3 εκατ. παιδιά στις λίστες με τους ασφαλισμένους. Επιπλέον, το κόστος για την υγειονομική περίθαλψη έχει αυξηθεί με πολύ αργό ρυθμό από τότε που τέθηκε σε ισχύ ο νόμος, σε σχέση με το παρελθόν.

Πρόκειται αναμφίβολα για πραγματικά επιτεύγματα. Υπήρξαν, ωστόσο, και προβλήματα που δεν μπόρεσαν να γιατρευτούν.

Πρώτον, τα οικονομικά αποτελέσματα στις ΗΠΑ έχουν γίνει εξαιρετικά άνισα, παρά την ήπια προοδευτική στροφή στον αντίκτυπο της δημοσιονομικής πολιτικής υπό τον κ. Ομπάμα. Ήταν πέρα από τις δυνάμεις του το να κάνει κάτι ουσιαστικό για αυτό, τόσο επειδή είναι δύσκολο, όσο και γιατί οι αντίπαλοί του δεν ήταν πρόθυμοι να βοηθήσουν.

Δεύτερον, η συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό για τους άνδρες ηλικίας 25 με 45 ετών βρίσκεται σε μια καθοδική τροχιά 60 ετών, ενώ αυτή των γυναικών είναι στάσιμη εδώ και τρεις δεκαετίες. Είναι μια πολύ κακή επίδοση για μια εύπορη χώρα. Είναι αδύνατο να υποστηρίξει κανείς πειστικά ότι αυτό είναι το αποτέλεσμα των εξαιρετικά γενναιόδωρων επιδομάτων στις ΗΠΑ ή των ιδιαίτερα υψηλών μισθών. Το πρόβλημα βρίσκεται αλλού.

Τρίτον, η ανάπτυξη της παραγωγικότητας έχει επιβραδυνθεί σημαντικά, αν και παραμένει υψηλότερη από ό,τι σε άλλα μέλη της G7 το διάστημα 2005-2015. Οι λόγοι για αυτή την επιβράδυνση αποτελούν ένα γρίφο. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι αποδυναμώθηκαν οι επενδύσεις των επιχειρήσεων μετά την κρίση ή υποχώρησαν τα «ζωώδη ένστικτα». Είναι επίσης πιθανό να επιβραδύνεται ο ρυθμός καινοτομίας. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι αυτό είναι το αποτέλεσμα των υπερβολικά αυστηρών ρυθμίσεων. Η επόμενη κυβέρνηση θα μας δείξει αν αυτή η υπόθεση στέκει.

Τέλος, οι ΗΠΑ έχουν να παίξουν ένα ρόλο-κλειδί στην αντιμετώπιση της απειλής της κλιματικής αλλαγής. Από τη στιγμή που δεν υπήρχε η απαραίτητη συναίνεση στις ΗΠΑ, ο κ. Ομπάμα βασίστηκε σε εκτελεστικές πράξεις, οι οποίες πιθανότατα θα αντιστραφούν.

Συνολικά, η κυβέρνηση έσωσε την οικονομία των ΗΠΑ και έθεσε γερά θεμέλια στα οποία μπορεί να χτίσει ο διάδοχός της. Αλλά έκανε ένα μεγάλο λάθος: δεν έφτασε μέχρι τέλους στο να τιμωρήσει αυτούς που η ανευθυνότητα και οι παρανομίες τους τίναξαν στον αέρα το χρηματοοικονομικό σύστημα και την οικονομία.

Αυτό το αίσθημα, ότι δεν απονεμήθηκε δικαιοσύνη, είναι ένας από τους λόγους που οι ΗΠΑ εξέλεξαν αυτή την καταστροφική συμμορία που ετοιμάζεται να αναλάβει τη διακυβέρνηση. Ο κ. Ομπάμα δεν μπορούσε να εκμεταλλευτεί τον θυμό των πολιτών. Ο κ. Τραμπ, δυστυχώς, μπορεί.

Πηγή

Η πρωτότυπη δημοσίευση εδώ.