Η άνοδος του αυταρχισμού απειλεί την ευρωπαϊκή δημοκρατία

10/4/2018

Του Gideon Rachman

Η νίκη του Όρμπαν στην Ουγγαρία βάζει σε κίνδυνο το κράτος δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το αυταρχικό μπλοκ των πρώην κομμουνιστικών κρατών και η άνοδος της ακροδεξιάς σε Αυστρία και Ιταλία.

Σε μια εποχή που ο αυταρχισμός και η διαφθορά βρίσκονται σε άνοδο, η Ε.Ε. υπερηφανεύεται πως υπερασπίζεται τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου.

Αλλά ενώ τα περισσότερα κράτη-μέλη του μπλοκ μπορούν να το υποστηρίξουν αυτό χωρίς ενδοιασμούς, μια αντιδημοκρατική σήψη αναπτύσσεται στα άκρα της. Αν δεν αντιμετωπιστεί, η σήψη θα επεκταθεί προς το κέντρο και μπορεί στο τέλος να διαλύσει τον ισχυρισμό της Ε.Ε. ότι είναι μια κοινότητα αξιών.

Ο πιο ξεκάθαρος κίνδυνος προέρχεται από την Ουγγαρία. Ο Βίκτορ Όρμπαν μόλις κέρδισε την παραμονή του στην εξουσία μετά από μια μεγάλη εκλογική νίκη. Αλλά ο Ούγγρος πρωθυπουργός έχει υπονομεύσει ήδη άλλους θεσμούς που είναι ζωτικής σημασίας για μια ελεύθερη κοινωνία, όπως τα ανεξάρτητα δικαστήρια, ο ελεύθερος Τύπος και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις που ελέγχουν τη λειτουργία της κυβέρνησης.

H Ουγγαρία δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ερευνά την κυβέρνηση της Πολωνίας για υπονόμευση του κράτους δικαίου. Στη Σλοβακία και τη Μάλτα, ερευνητικοί δημοσιογράφοι που ξεσκέπασαν υποθέσεις διαφθοράς στα ανώτερα κυβερνητικά κλιμάκια δολοφονήθηκαν. Καμία από τις δολοφονίες δεν διαλευκάνθηκε, αν και παραιτήθηκε ο Σλοβάκος πρωθυπουργός Ρόμπερτ Φίκο.

Εν τω μεταξύ, στη γειτονική Τσεχία, πρωθυπουργός είναι ο Αντρέι Μπάμπις, δισεκατομμυριούχος και ιδιοκτήτης των δύο μεγαλύτερων εφημερίδων της χώρας, ο οποίος βρίσκεται υπό έρευνα για υπόθεση απάτης.
Υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της Ε.Ε. αναγνωρίζουν πως η Βουλγαρία, η οποία έχει αναλάβει την προεδρία της Ε.Ε., έχει ένα μακροχρόνιο πρόβλημα με το οργανωμένο έγκλημα. Η ρουμανική κυβέρνηση έχει συγκρουστεί με τις Βρυξέλλες για τη διαφθορά.

Πολλά από τα προβλήματα αυτά αφορούν σχετικά μικρές χώρες που δεν φιλοξενούνται συχνά στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Οι κυβερνήσεις τους ξέρουν πώς να παίζουν το ευρωπαϊκό παιχνίδι, διακηρύττοντας τις αναμενόμενες ηθικολογίες. Ο κ. Όρμπαν διαφέρει σε έναν βαθμό, γιατί φαίνεται να απολαμβάνει να παίζει τον ρόλο του κακού, αυταρχικού τύπου. Οι επιθέσεις του Ούγγρου ηγέτη κατά των μουσουλμάνων μεταναστών τον έχουν κάνει διεθνώς γνωστό και του έχουν χαρίσει οπαδούς από τη λαϊκιστική δεξιά.

Αλλά ο βασικός λόγος που ο κ. Όρμπαν είναι απειλή για την Ε.Ε. δεν έγκειται στην εχθρότητα απέναντι στους πρόσφυγες ή ακόμα και για τη βίαιη ρητορική του. Είναι ο τρόπος που η κυβέρνησή του φιλοδοξεί να ελέγξει τα μέσα ενημέρωσης, τα πανεπιστήμια, τα δικαστήρια και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις.

Σε μια Ευρωπαϊκή Σύνοδο το 2015, ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ υποδέχθηκε τον κ. Όρμπαν, με τη φράση «Γεια σου, δικτάτορα». Αλλά το να έχεις έναν αυταρχικό ηγέτη στο τραπέζι της Ε.Ε. δεν είναι κάτι αστείο. Έχει έναν άμεσο και επιβλαβή αντίκτυπο στις προσπάθειες της Ε.Ε. να προστατεύσει τις αξίες της και να ενισχύσει τους κανόνες της.

Οπότε οι προσπάθειες της Ε.Ε. να τιμωρήσει την Πολωνία για παραβίαση του κράτους δικαίου πιθανότατα θα αποτύχει, γιατί η Ουγγαρία θα προστατεύσει την Πολωνία και το αντίστροφο. Οι προτάσεις να συνδυαστούν τα κονδύλια από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. με τον σεβασμό του κράτους δικαίου είναι πολύ πιθανό να αποτύχουν και αυτές. Ένα αυταρχικό μπλοκ σχηματίζεται στους κόλπους μιας αυτοανακηρυχθείσας ομάδας δημοκρατιών.

Ορισμένοι Ευρωπαίοι πολιτικοί έχουν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για τα γεγονότα στην Ουγγαρία. Αλλά άλλοι είναι πιο ήρεμοι. Το κόμμα Fidesz του κ. Όρμπαν παραμένει μέλος του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, της μεγαλύτερης πολιτικής ομάδας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και αυτό προσφέρει στην Ουγγαρία πολύτιμη πολιτική στήριξη. Αν μιλήσει κανείς με τον Μάνφρεντ Βέμπερ, επικεφαλής του ΕΛΚ και προέδρου του κοινοβουλίου, θα σας πει χαμογελαστός ότι ο «Βίκτορ» δεν έχει περάσει ακόμα κάποια κόκκινη γραμμή. Είναι μια θέση που δύσκολα συμβιβάζεται με την πρόσφατη καταδίκη των «εκτεταμένων περιορισμών της ελευθερίας του συνέρχεσθαι, που παραβιάζουν τα διεθνή κριτήρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα» στην Ουγγαρία από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Ορισμένοι στη Δυτική Ευρώπη κατακρίνουν τώρα σιωπηρά την απόφαση να διευρυνθεί η Ε.Ε., με την αποδοχή μελών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Αλλά είναι εφησυχασμός να πιστεύει κανείς ότι τα παλιότερα κράτη-μέλη χαίρουν άκρας πολιτικής υγείας.

Στην Ισπανία, περισσότεροι από 20 Καταλανοί πολιτικοί αντιμετωπίζουν μεγάλες ποινές φυλάκισης για «εξέγερση». Η ισπανική κυβέρνηση επιμένει πως τα δικαστήριά της εφαρμόζουν το κράτος δικαίου, από τη στιγμή που οι Καταλανοί αυτονομιστές παραβίασαν το ισπανικό σύνταγμα. Αλλά σίγουρα κάτι έχει πάει στραβά σε οποιαδήποτε δημοκρατική χώρα φυλακίζει εκλεγμένους, μη βίαιους πολιτικούς.

Στην Αυστρία, το ακροδεξιό Κόμμα Ελευθερίας είναι μέρος του κυβερνητικού συνασπισμού και κατηγορείται για πογκρόμ σε κρατική υπηρεσία. Στην Ιταλία, η ακροδεξιά Λίγκα του Βορρά αναμένεται να ενταχθεί στην κυβέρνηση. Ο ηγέτης της, ο Ματέο Σαλβίνι, είναι ένθερμος οπαδός του κ. Όρμπαν αλλά και του Βλαντιμίρ Πούτιν, το οποίο εγείρει το ερώτημα για το αν θα ακολουθήσει την προσέγγισή τους όσον αφορά τα δικαστήρια και τα μέσα ενημέρωσης.

Φυσικά, όποιος κάνει τις παρατηρήσεις αυτές από τη Βρετανία (όπως εγώ), μπορεί να κατηγορηθεί ότι είναι κακόπιστος. Οπότε, για να είμαι ξεκάθαρος, δεν πιστεύω πως οι απειλές στη δημοκρατία και στο κράτος δικαίου συνηγορούν υπέρ του Brexit. Η αποχώρηση από την ενιαία αγορά της Ε.Ε. και την τελωνειακή ένωση παραμένει μια άνευ προηγούμενη πράξη αυτοτραυματισμού από το Ηνωμένο Βασίλειο. Το κυριότερο, η καταστροφή της Ε.Ε. δεν θα βελτιώσει τις προοπτικές της δημοκρατίας στην Ευρώπη. Το αντίθετο, θα απομακρύνει πολλά από τα υφιστάμενα αναχώματα σε αυταρχικούς ηγέτες όπως ο κ. Όρμπαν.
Αυτός είναι ο λόγος που τόσοι από τους ανερχόμενους αυταρχικούς πολιτικούς της Ευρώπης είναι λάβροι κατά της Ε.Ε.

Η ανησυχία είναι πως η επιρροή τους ενισχύεται όχι μόνο στις χώρες τους αλλά και στις Βρυξέλλες.

Πηγή