Μόνο οι θεσμοί μπορούν να σώσουν την Ιταλία

23/5/2018

Τony Barber

Το ιταλικό σύστημα διάκρισης εξουσιών που χτίστηκε μετά την εμπειρία του Μουσολίνι και πώς μπορεί να είναι ανάχωμα για τους λαϊκιστές. Ο προβληματισμός των αγορών, ο ρόλος του Προέδρου της Δημοκρατίας και οι... αποστασίες.

Το εξελισσόμενο λαϊκίστικο πολιτικό πείραμα της Ιταλίας βάζει ένα ερώτημα που οδηγεί στην καρδιά της Δημοκρατίας που δημιουργήθηκε μετά το 1945, στα ερείπια του φασισμού.

Οι ιδρυτές του νέου δημοκρατικού κράτους μοίρασαν τη δύναμη εξουσίας σε ένα εύρος θεσμών -στην προεδρία, στα δύο τμήματα του κοινοβουλίου, στο συνταγματικό δικαστήριο και στο δικαστικό σώμα, στην κεντρική τράπεζα, στις επιχειρήσεις, στις εμπορικές ενώσεις, στις περιφέρειες της Ιταλίας-, με σκοπό να εμποδίσουν μια επανάληψη κατάχρησης εξουσίας, η οποία είχε χαρακτηρίσει τη δικτατορία του Μπενίτο Μουσολίνι, το διάστημα 1922-1943.

Το ζήτημα που προκύπτει σήμερα είναι αν αυτό το μοίρασμα της εξουσίας θα περιορίσει τη δυνητική ζημία από τον κυβερνητικό συνασπισμό που ενώνει το αντισυστημικό Κίνημα Πέντε Αστέρων και την ακροδεξιά αντιμεταναστευτική Λίγκα.

Οι χρηματοοικονομικές αγορές γίνονται νευρικές: Η απόδοση του 10ετούς ιταλικού κρατικού ομολόγου αυξήθηκε πάνω από το υψηλότερο επίπεδο του τελευταίου χρόνου την Τρίτη. Η διαφορά αποδόσεων μεταξύ γερμανικών και ιταλικών 10ετών ομολόγων, που πολλοί Ιταλοί πολιτικοί, μέσα ενημέρωσης και πολίτες παρακολουθούν ως δείκτη για την πολιτική και οικονομική σταθερότητα της χώρας διευρύνεται.

Στο επίκεντρο της ανησυχίας είναι οι προτάσεις υπερβολικών δαπανών του συνασπισμού και αν οι θεσμοί της Ιταλίας θα τις κρατήσουν υπό έλεγχο. Ο Lorenzo Codogno, πρώην γενικός διευθυντής στο ιταλικό υπουργείο Οικονομικών, εκτιμά ότι τα σχέδια των Πέντε Αστέρων και της Λίγκας θα κοστίσουν έως και 100 δις ευρώ ή περίπου 6% του ΑΕΠ.

Ακόμη και αν μοιραστούν κατά τη διάρκεια πενταετούς κοινοβουλευτικής θητείας -όπως κάποιοι αξιωματούχοι των Πέντε Αστέρων (M5S) προτείνουν-, αυτές οι προτάσεις πηγαίνουν πολύ πιο πέρα, από τα οικονομικά μέσα του ιταλικού κράτους. Θα βάλουν τη νέα κυβέρνηση σε πορεία σύγκρουσης με τις άλλες κυβερνήσεις της ΕΕ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον φύλακα των δημοσιονομικών κανόνων της ευρωζώνης.

Αυτό βοηθάει να καταλάβουμε γιατί οι αγορές έχουν αμφιβολίες για τον Giuseppe Conte, τον καθηγητή Νομικής με την ελάχιστη πολιτική εμπειρία, τον οποίο το M5S και η Λίγκα έχουν επιλέξει για να γίνει πρωθυπουργός.

Είναι αλήθεια ότι τεχνοκράτες έχουν κυβερνήσει τη σύγχρονη Ιταλία στο παρελθόν. Δύο πρόσφατοι πρωθυπουργοί -ο  Carlo Luigi Ciampi  (1993-1994), πρώην διοικητής της κεντρικής τράπεζας, και ο Mario Monti (2011-2013), πρώην επίτροπος της ΕΕ- υπηρέτησαν τη χώρα με μεγάλη επιδεξιότητα.

Ωστόσο, αν και ηγήθηκαν κυβερνήσεων έκτακτης ανάγκης, ο κ. Conte ρισκάρει να γίνει ένας αδύναμος πρωθυπουργός, ωθούμενος προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση, από τον Λουίτζι Ντι Μάιο και τον Ματέο Σαλβίνι, ηγέτες του M5S και της Λίγκας αντίστοιχα. Απέχοντας πολύ από το να θέτει τις δικές του πολιτικές προτεραιότητες, ο κ. Conte είναι υπό τις οδηγίες του κ. Ντι Μάιο και του κ. Σαλβίνι.

Το γεγονός αυξάνει τα «στοιχήματα» για τον Σέρτζιο Ματαρέλα, τον Ιταλό πρόεδρο. Ο κ. Ματαρέλα θα μπορούσε απλώς να απορρίψει την υποψηφιότητα του κ. Conte. Αν αυτό αποτύχει, θα μπορούσε να βάλει φρένο σε πρωτοβουλίες του συνασπισμού για δαπάνες.

Υπό το Σύνταγμα της Ιταλίας, ο κ. Ματαρέλα έχει το δικαίωμα να ασκήσει βέτο σε κυβερνητικούς νόμους. Εντούτοις, οι προηγούμενοι επικεφαλής του κράτους άσκησαν αυτή τη δύναμη για μπλοκάρισμα των κυβερνητικών δημοσιονομικών πολιτικών, σπανίως ή και καθόλου.

Πιθανόν, το M5S και η Λίγκα θα βρεθούν αντιμέτωπα με πιο μεγάλα εμπόδια στη Γερουσία, τη νομοθετική Άνω Βουλή της Ιταλίας. Μαζί, το M5S και η Λίγκα ελέγχουν 167 από τις 318 έδρες της Γερουσίας -αλλά το M5S δεν έχει και την πιο πειθαρχημένη κοινοβουλευτική ομάδα.

Αν μια χούφτα βουλευτών αποστατήσουν από το κόμμα λόγω ανησυχιών για τη δημοσιονομική πολιτική, η κυβέρνηση του M5S θα χάσει την πλειοψηφία της στη Γερουσία και δεν θα μπορεί να περάσει τη νομοθεσία που δημιουργεί περισσότερο συναγερμό στις χρηματαγορές.

Εν συντομία, το λαϊκίστικο πείραμα μπορεί μία μέρα να καταποντιστεί, λόγω του συνδυασμού της δικής του αδυναμίας και της δύναμης που έχει απομείνει στους ιταλικούς θεσμούς.

Πηγή