Τα «γεράκια» του Τραμπ και το plan C για το Ιράν

24/5/2018

Του David Gardner

Η τακτική του πλανητάρχη και το αίτημα για ουσιαστική «παράδοση άνευ όρων» της Τεχεράνης απειλούν να βάλουν φωτιά στη Μέση Ανατολή. Η απόσυρση από τη συμφωνία για τα πυρηνικά και οι εύθραυστες ισορροπίες στην ταραγμένη περιοχή.

Αποχωρώντας από την πυρηνική συμφωνία που υπέγραψε το 2015 το Ιράν με τις ΗΠΑ και άλλες πέντε παγκόσμιες δυνάμεις ο Ντόναλντ Τραμπ αποδέσμευσε την Τεχεράνη από μια υποχρέωση που είχε σεβαστεί, να βάλει στη ναφθαλίνη το μεγαλύτερο κομμάτι του πυρηνικού της προγράμματος, ως αντάλλαγμα για την αναστολή πολλών οικονομικών κυρώσεων.

Αντικατέστησε μία σπάνια νίκη της διπλωματίας με έναν πυροκροτητή στην πιο εύφλεκτη περιοχή του κόσμου, απειλώντας συμμάχους και αντιπάλους με κυρώσεις εάν δεν σταματήσουν να κάνουν δουλειές με το Ιράν.

Λίγες ώρες μετά την πυρηνική «μανούβρα», Ισραήλ και Ιράν αντάλλαξαν βαριά πυρά στα σύνορα της Συρίας, στην πρώτη άμεση αναμέτρηση μεταξύ δύο ορκισμένων εχθρών, αυξάνοντας την απειλή ενός νέου περιφερειακού πολέμου που θα αναδυθεί μέσα από τη δίνη του συριακού εμφύλιου πολέμου ο οποίος ήδη καταστρέφει τοπικά σύνορα.

Σα να μην ήταν αυτό αρκετό, τα «υπέρ-γεράκια» που ο Αμερικανός Πρόεδρος έχει τοποθετήσει ως υπουργό Εξωτερικών, ο Μάικ Πομπέο, και ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας, Τζον Μπόλτον, βρήκαν αυτή την εβδομάδα εναλλακτική για τη συμφωνία που είχε κάνει ο Πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα, την οποία βρίζουν τόσο. Δεν πρόκειται τόσο για Plan B,  όσο για Plan C για αλλαγή του καθεστώτος, δεν είναι καθόλου εναλλακτική και σίγουρα δεν ήταν προορισμένη για κάτι τέτοιο.

Η πίστη του κ. Μπόλτον στην αλλαγή του καθεστώτος ως γεωπολιτική πανάκεια είναι γνωστή. Ο κ.  Πομπέο, εντούτοις, θεωρείτο από κάποιους πιο μετριοπαθής ως προς τις απόψεις του και ότι στοχεύει σε κάποιου είδους μεγάλο παζάρι για να διευθετήσει την ενστικτώδη εχθρότητα μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν.

Σε ομιλία του, όμως, τη Δευτέρα διατύπωσε 12 απαιτήσεις που, στο σύνολό τους, καλούσαν το Ιράν να «σηκώσει τα χέρια ψηλά» και να γίνει υποτελές κράτος. Μπορεί να υπάρχουν κάποιοι μέσα στο παράλληλο σύμπαν της Trumpland που το παίρνουν αυτό στα σοβαρά, αλλά δεν θα συμβεί ποτέ. Οπότε, τι θα γίνει;

Η Τεχεράνη έχει επιδέξια εκμεταλλευτεί επαναλαμβανόμενα λάθη της αμερικανικής πολιτικής για να χαράξει αυτό που οι σουνιτικές αραβικές δυνάμεις, όπως η Σαουδική Αραβία βλέπουν ως σιιτική υπεροχή στους μεγάλους δρόμους της Μέσης Ανατολής, αλλά το Ιράν θεωρεί ως γραμμή άμυνας κατά εχθρών που επιθυμούν να ρίξουν το καθεστώς του, όπως ακριβώς τώρα.

Στο παρελθόν, η Δύση και ο Κόλπος στήριξαν τον Σαντάμ Χουσεΐν στον πόλεμο του Ιράκ, την περίοδο 1980-88, για να «πνίξει» την ιρανική επανάσταση. Ως αντίδραση, το Ιράν ανέπτυξε: Πυρηνική ικανότητα, βαλλιστικούς πυραύλους και ασύμμετρες παραστρατιωτικές δυνάμεις, απέναντι στους εχθρούς του, το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία, που είχαν βρει στρατιωτική και οικονομική στήριξη από τις ΗΠΑ.

Το νέο ιρανικό μανιφέστο των ΗΠΑ απαιτεί από αυτές να τα εγκαταλείψουν όλα αυτά. Απαιτεί επίσης να εγκαταλείψουν οι Ιρανοί την πολιτική επιρροή και την παραστρατιωτική δύναμη σε Συρία και Υεμένη, να μην αναφέρουμε το Λίβανο και το Ιράκ, όπου οι πληρεξούσιοι του κέρδισαν ένα κομμάτι νομιμότητας στις εκλογές αυτόν τον μήνα.

Ο κ. Τραμπ έχει καταστρέψει μία πυρηνική συμφωνία, που ήταν αντικείμενο επιμελούς διαπραγμάτευσης, η οποία επιτρέπει περιορισμένο εμπλουτισμό ουρανίου υπό αυστηρή διεθνή παρακολούθηση. Οι νέες απαιτήσεις λένε ότι η προηγούμενη πρέπει να σταματήσει, αλλά η τελευταία να συνεχίσει. Μη πραγματικό.

Οι «όροι παράδοσης» που η ομάδα του Τραμπ προτείνει στο Ιράν έχουν το επιπλέον πρόβλημα ότι σχεδόν οποιαδήποτε δράση έχει αναλάβει ο Πρόεδρος στη Μέση Ανατολή, έχει διευρύνει την ιρανική επιρροή. Στερούνται ακόμη τη συμφωνία των υπόλοιπων που είχαν υπογράψει την πυρηνική συμφωνία του 2015: Γαλλία, Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Κίνα και τη Ρωσία.

Οι Ευρωπαίοι λένε ότι η συμφωνία είναι νόμιμη, εγκεκριμένη παμψηφεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και ότι θα δράσουν για να προστατεύσουν τις επιχειρήσεις τους από τις δευτερεύουσες αμερικανικές κυρώσεις. Ωστόσο, η απειλή να αποκλειστούν εταιρείες από την αμερικανική αγορά και το τραπεζικό σύστημα θα βάλει τέλος στο μεγαλύτερο κομμάτι του εμπορίου και των επενδύσεων, μεταξύ Ευρώπης και Ιράν.

Η Κίνα, ο μεγαλύτερος αγοραστής πετρελαίου της Τεχεράνης, θα μπορούσε απλώς να κρατηθεί μακριά, και έχει σχέδια για το Ιράν στην αναπτυξιακή πρωτοβουλία «Belt and Road». Η Ρωσία, σύμμαχος του Ιράν πάνω από όλα στη Συρία, είναι ευάλωτη στις αμερικανικές κυρώσεις. Αλλά η Συρία είναι η σανίδα σωτηρίας του Βλαντιμίρ Πούτιν, για να γίνει η Ρωσία ξανά παγκόσμιος παίκτης. Θα ήταν πλήγμα στο προφίλ του, αν οι ΗΠΑ κέρδιζαν από την απειλή του κ. Πομπέο να «συντρίψει» το Ιράν και τους εντολοδόχους της Χεζμπολάχ.

Αυτό που οι πυρομανείς οπαδοί του Τραμπ έχουν στην πραγματικότητα κάνει είναι να νομιμοποιήσουν ξανά τους σκληροπυρηνικούς στο Ιράν, οι οποίοι έχουν ομαδοποιηθεί γύρω από τους Φρουρούς της Επανάστασης, το δικαστικό σώμα και τη θεοκρατική ηγεσία. Η συμφωνία του 2015 έδωσε ώθηση για αλλαγές εντός του Ιράν. Προσέφερε στον Χασσάν Ρουχανί, τον αρχιτέκτονα της συμφωνίας, μία δεύτερη θητεία Προέδρου. Οι Φρουροί και οι υποστηρικτές τους χαίρονται, καθώς ο κ. Τραμπ τους έσωσε, καταστρέφοντας τη. Το ρεαλιστικό στρατόπεδο υπό την ηγεσία του κ. Ρουχανί έχει πολιτικά «σακατευτεί». Πώς μπορούν ακόμη να υποστηρίζουν ότι πρέπει να συνεχίζουν να τιμούν μία διεθνή συμφωνία που οι ΗΠΑ μόλις κατέστρεψαν;

Η μικρή αλλά ρεαλιστική πιθανότητα μίας πιο ανοιχτής κοινωνίας στο Ιράν υπό πιο χαλαρή θεοκρατική κηδεμονίας -υπήρξαν προτάσεις για ηγετικό συμβούλιο που θα αντικαθιστούσε τον Ανώτατο Ηγέτη, τον 78χρονο  Ali Khamenei, όταν θα φύγει από το προσκήνιο- έχουν τελειώσει. Οι Ιρανοί που ονειρεύονται επανένωση με τον κόσμο, αντ’ αυτού αντιμετωπίζονται με αυτό που ο κ. Πομπέο χαρακτήρισε ότι «ίσως είναι οι πιο ισχυρές κυρώσεις της ιστορίας».

Παρά όλη αυτή την κυβερνητική μανία, επιπλέον, η ιδέα ότι οι ΗΠΑ ή ακόμη το Ισραήλ, λιγότερο η Σαουδική Αραβία, θα επιτεθούν άμεσα στο Ιράν απορρίπτεται ευρέως μέσα από τη Μέση Ανατολή. Το γεγονός ενισχύει το ερώτημα -και τον συναγερμό- αν θα γίνουν μεγάλες επιθέσεις στο Ιράν και σε μέρη όπως η Συρία και ο Λίβανος, ρίχνοντας περισσότερα καύσιμα στα ήδη υπάρχουσα πολεμική φωτιά.

Πηγή