Εξαπλώνεται επικίνδυνα ο ιός της Ιαπωνίας

28/8/2019

Του Robin Wigglesworth

Η τάση της Ευρώπης και οι... ευχές να μη συμβεί το ίδιο με τις ΗΠΑ. «Καμπανάκι» από την αύξηση του όγκου των ομολόγων με αρνητικές αποδόσεις. Το πρόβλημα για τους μακροπρόθεσμους επενδυτές και τα συνταξιοδοτικά ταμεία.

Ο φόβος της ύφεσης παραμονεύει για μια ακόμα φορά στις αγορές, ωστόσο πολλοί επενδυτές και αναλυτές ανησυχούν περισσότερο για μια βαθύτερη και πιο διαρθρωτική μεταβολή: το ενδεχόμενο η παγκόσμια οικονομία να υποκύπτει σε ένα φαινόμενο που είναι γνωστό ως «Iαπωνοποίηση».

Η «Ιαπωνοποίηση» είναι ο όρος που χρησιμοποιούν οι οικονομολόγοι για να περιγράψουν την σχεδόν 30ετή μάχη της χώρας κατά του αποπληθωρισμού και της αναιμικής ανάπτυξης, που χαρακτηρίστηκε από έκτακτα, αλλά αναποτελεσματικά μέτρα νομισματικής τόνωσης τα οποία έστειλαν τις αποδόσεις των ομολόγων ακόμα χαμηλότερα, την ώρα που το χρέος εκτινάσσονταν.

Οι αναλυτές εδώ και πολύ καιρό ανησυχούν πως η Ευρώπη υποκύπτει σε μια παρόμοια ασθένεια, ευελπιστούν όμως πως οι ΗΠΑ –με τα καλύτερα δημογραφικά στοιχεία της, την πιο δυναμική οικονομία και την ισχυρότερη ανάκαμψη μετά την κρίση –θα αποφύγει τη μοίρα αυτή.

Όμως καθώς ο αμερικανικός πληθωρισμός παραμένει επίμονα χαμηλός, η τόνωση από τις φοροαπαλλαγές εξασθενεί και η Fed πρέπει τώρα να μειώσει τα επιτόκια για πρώτη φορά από τότε που ξέσπασε η χρηματοπιστωτική κρίση, ακόμα και η Αμερική αρχίζει να μοιάζει λίγο με την Ιαπωνία. Αν προστεθεί σε αυτό η εξουθενωτική επίπτωση που έχουν οι συνεχιζόμενες εμπορικές εντάσεις, ορισμένοι φοβούνται πως η Ιαπωνοποίηση θα γίνει παγκόσμια.

«Μπορείς να εθιστείς στα χαμηλά ή αρνητικά επιτόκια», σχολιάζει η Lisa Shalett, chief investment officer της Morgan Stanley Wealth Management στη Νέα Υόρκη. «Είναι πολύ τρομακτικό. Η Ιαπωνία ακόμα δεν έχει καταφέρει να ξεφύγει… ο κόσμος βρίσκεται σε πολύ επισφαλή θέση.»

Το βασικό σύμπτωμα της εξάπλωσης της Ιαπωνοποίησης είναι η αύξηση των ομολόγων με αρνητικές αποδόσεις, η οποία επιταχύνθηκε το καλοκαίρι. Πλέον υπάρχουν ομόλογα αξίας άνω των 16 τρισ. δολαρίων η διαπραγμάτευση των οποίων γίνεται με αποδόσεις υπό του μηδενός, ή άνω του 30% του παγκόσμιου συνόλου.

Η Ιαπωνία συνεισφέρει τα περισσότερα στην δεξαμενή αυτή, αντιπροσωπεύονταν σχεδόν το ήμισυ του συνόλου, σύμφωνα με την Deutsche Bank. Όμως ολόκληρη η αγορά κρατικών ομολόγων της Γερμανίας και της Ολλανδίας έχουν πλέον αρνητικά επιτόκια. Ακόμα και η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ισπανία –που μόλις πριν από λίγα χρόνια έδιναν αγώνα να μειώσουν τα αυξανόμενα κόστη δανεισμού που προκάλεσαν οι ανησυχίες για πιθανή έξοδό τους από την ευρωζώνη- έχουν δει μεγάλα τμήματα των αγορών ομολόγων τους να «βουτάνε» κάτω από το μηδέν.

Ως αποτέλεσμα, η αγορά αμερικανικών ομολόγων δεν είναι πλέον το… καλύτερο σπίτι στην χειρότερη γειτονιά, αλλά ουσιαστικά είναι το μόνο σπίτι που παραμένει όρθιο. Το αμερικανικό χρέος αντιπροσωπεύει το 95% των διαθέσιμων αποδόσεων επενδυτικής κλάσης παγκοσμίως, σύμφωνα με την Bank of America.

Η αμερικανική οικονομία συνεχίζει να επεκτείνεται με αξιοπρεπή ρυθμό, με την ισχυρή κατανάλωση να αντισταθμίζει τον πιο αδύναμο κλάδο μεταποίησης. Ακόμα και ο πληθωρισμός έχει αυξηθεί λίγο. Όμως ορισμένοι οικονομολόγοι φοβούνται πως μια συρρίκνωση της μεταποίησης αναπόφευκτα θα επηρεάσει τις δαπάνες, έτσι οι προβλέψεις έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω για φέτος και του χρόνου. Ορισμένοι φοβούνται ακόμα και ότι μπορεί να υπάρξει ύφεση.

«Η παραμονή των επιτοκίων στο μηδέν χωρίς προοπτική διαφυγής είναι πλέον η προσδοκία της αγοράς στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία, με τις μηδενικές ή αρνητικές αποδόσεις να κρατούν για περισσότερο από μια γενιά», σημείωνε την περασμένη εβδομάδα ο πρώην υπουργός Οικονομικών Larry Summers. «Οι ΗΠΑ απέχουν μόνο μια ύφεση από το να περιέλθουν στην ίδια κατάσταση».

«Είτε το ονομάσετε πρόβλημα της μαύρης τρύπας, είτε διαρθρωτική οικονομική στασιμότητα (secular stagnation), ή Ιαπωνοποίηση, αυτά είναι τα ζητήματα που θα πρέπει να ανησυχούν τις κεντρικές τράπεζες», πρόσθετε.

Η επιδείνωση των προοπτικών της παγκόσμιας οικονομίας ήταν οπωσδήποτε ένα από τα βασικά ζητήματα της ετήσιας εκδήλωσης των κεντρικών τραπεζιτών στο Jackson Hole. Εκεί, οι κλιμακούμενες εμπορικές εντάσεις και η σκληρή πραγματικότητα των περιορισμένων δυνάμεων της νομισματικής πολιτικής να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη, δημιούργησαν δυσάρεστο κλίμα στις συζητήσεις.

«Κάτι συμβαίνει, και αυτό προκαλεί μια συνολική επανεξέταση της κεντρικής τραπεζικής και όλων των αγαπημένων μας αντιλήψεων για το τι νομίζουμε ότι κάνουμε», είπε στους Financial Times ο James Bullard, πρόεδρος της Federal Reserve του Σέιντ Λούις. «Πρέπει απλώς να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε πως του χρόνου τα πράγματα θα είναι κανονικά».

Οι περισσότεροι αναλυτές και επενδυτές παραμένουν αισιόδοξοι πως μπορεί να αποτραπεί μια ύφεση στις ΗΠΑ, δεδομένου ότι η Fed έχει δείξει την προθυμία της να μειώσει τα επιτόκια για να στηρίξει την ανάπτυξη. Αντιθέτως, πιθανότερο φαίνεται ένα σενάριο παρόμοιο αυτό της Ιαπωνίας, αν κρίνουμε από τις τιμές των μετοχών και τα futures των επιτοκίων, που παραμένουν υψηλά. Ενώ αυτό μπορεί να φαίνεται πιο ακίνδυνο από μια κανονική κάμψη, ωστόσο οι επιπτώσεις κάθε άλλο παρά θετικές θα είναι.

Πρώτον, μπορεί να σημαίνει πως οι αποδόσεις των ομολόγων θα παραμείνουν χαμηλότερα για πολύ περισσότερο. Αυτό μπορεί να είναι καλό για τους δανειολήπτες, όμως, όπως έδειξε η Ιαπωνία, τα επίμονα χαμηλά επιτόκια δεν είναι απαραίτητο πως δίνουν «πνοή» στην οικονομική ανάπτυξη.

Και για τους μακροπρόθεσμους επενδυτές, όπως τα συνταξιοδοτικά ταμεία και οι ασφαλιστικές που εξαρτώνται από μια συγκεκριμένη επιστροφή από τα εργαλεία σταθερού εισοδήματος, τα χαμηλά επιτόκια μπορεί να δημιουργήσουν πολλές δυσκολίες.

Είναι ιδιαίτερα προβληματικό για συνταξιοδοτικά προγράμματα καθορισμένων παροχών, για παράδειγμα, όπου υπολογίζεται η αξία των μακροπρόθεσμων υποχρεώσεών τους με χρήση της μέσης απόδοσης των ομολόγων υψηλής βαθμολόγησης. Όταν μειώνονται οι αποδόσεις, τότε οι προοπτικές των αναμενόμενων επιστροφών του παρόχου της συνταξιοδότησης «θολώνουν», το χρηματοδοτικό του status επιδεινώνεται και πρέπει να βάλει στην άκρη περισσότερα χρήματα.

Το συνταξιοδοτικό έλλειμμα εταιρειών του δείκτη S&P 1500 αυξήθηκε κατά 14 δισ. δολάρια τον Ιούλιο σε 322 δισ. δολάρια, σε μεγάλο βαθμό λόγω της πτώσης των αποδόσεων των ομολόγων, σύμφωνα με την Mercer. Στη Βρετανία αυξήθηκε κατά 2 δισ. στερλίνες σε 51 δισ. στερλίνες για τις εταιρείες του FTSE 350. Και αυτό ήταν πριν τις μεγάλες κατρακύλες των yields τον Αύγουστο.

Η προοπτική της Ιαπωνοποίησης δεν είναι ελκυστική ούτε για τις επενδύσεις εκτός αγοράς ομολόγων, σημειώνει ο John Mormand, senior strategist της JPMorgan. «Η προοπτική μιας ευρύτερης, διατηρήσιμης Ιαπωνοποίησης όταν η ανάπτυξη, ο πληθωρισμός και οι αποδόσεις των ομολόγων είναι ήδη πιεσμένα, δεν θα πρέπει να καθησυχάζει κανέναν», είπε. «Όταν η Ιαπωνοποίηση αποτελεί τη σύντομη λέξη για αναιμικό επιχειρηματικό κύκλο, πιστώσεις και μετοχές, τότε οι επενδυτές θα πρέπει να αμφισβητούν τις προοπτικές της κερδοφορίας και να θυμούνται πως οι ιαπωνικές μετοχές υποαπέδιδαν έναντι των ομολόγων κατά το μεγαλύτερο μέρος της «χαμένης δεκαετίας» στη χώρα».

Πηγή