Η εναλλακτική λύση για τις κρίσεις χρέους

17/12/2019

Της Rana Foroohar

Έναν καλύτερο τρόπο για τον χειρισμό των κρίσεων χρέους, όπως αυτήν που πέρασε η Ελλάδα, προτείνει ο νέος υπουργός Οικονομίας της Αργεντινής. Η αποτυχημένη... παράδοση των τελευταίων 40 ετών και η ετερόδοξη οικονομική προσέγγιση.

Ένα από τα σημαντικά οικονομικά μαθήματα της περασμένης δεκαετίας είναι πως η λιτότητα δεν είναι αποτελεσματική. Όπως ανακάλυψαν η Ελλάδα και μυριάδες άλλες χώρες, δεν μπορείς να δημιουργήσεις ανάπτυξη όταν τόσο ο ιδιωτικός όσο και ο δημόσιος τομέας κόβουν δαπάνες. Οι αριθμοί απλά δεν βγαίνουν.

Όμως, ενώ οι πολιτικοί και ο λαός έχουν σε μεγάλο βαθμό ενστερνιστεί τη σοφία αυτή, οι υπεύθυνοι χάραξης οικονομικής πολιτικής και οι χρηματαγορές δεν το έχουν κάνει μέχρι τώρα.

Ο διορισμός, την περασμένη εβδομάδα, του επικριτή της λιτότητας Μάρτιν Γκουζμάν στη θέση του νέου υπουργού Οικονομίας της Αργεντινής  και η επακόλουθη σταθεροποίηση τόσο των τιμών των ομολόγων της Αργεντινής όσο και του πέσο, σηματοδοτούν ένα σημαντικό σημείο καμπής στη συμβατική σοφία ως προς το πώς να διορθώσει κανείς τα προβληματικά κράτη. Σηματοδοτεί επίσης ένα ακόμα βήμα στη σημαντικότερη οικονομική στροφή της εποχής μας, τη μετάβαση από την εποχή της συσσώρευσης πλούτου που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980, στην εποχή της διανομής πλούτου.

Εκ πρώτης όψεως, μπορεί να φαίνεται πως η αισιοδοξία της αγοράς αναφορικά με τον κ. Γκουζμάν δεν έχει λογική. Άλλωστε, είναι κάποιος που έχει επιχειρηματολογήσει υπέρ κανόνων που θα καθιστούν δυσκολότερη την πληρωμή ορισμένων πιστωτών (βραχυπρόθεσμα).

Οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια και προστατευόμενος του νομπελίστα οικονομολόγου και επικριτή του ΔΝΤ Τζόζεφ Στίγκλιτς, ο κ. Γκουζμάν καταλαβαίνει πως όταν δυσκολεύονται τα κράτη χρειάζονται επαρκή χώρο για να μπορέσουν να αναπτυχθούν. Αν έχουν εγκλωβιστεί σε μη ρεαλιστικά προγράμματα αποπληρωμής χρέους, τότε θα είναι πιο πιθανό να ξαναχρεοκοπήσουν.

Συνέταξε, μαζί με τον μέντορά του, βιβλίο στο οποίο υποστηρίζει πως η αναδιάρθρωση του κρατικού χρέους τείνει να έρχεται πολύ καθυστερημένα και να μην επαρκεί, που είναι και ένας από τους λόγους για τους οποίους σε περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις ακολουθεί και άλλη αναδιάρθρωση ή χρεοκοπία εντός τριών με επτά ετών.

Αν πέρναγε του κ. Γκουζμάν, θα ήταν πολύ δυσκολότερο επενδυτές όπως ο Paul Singer να εμπλακούν και να βγάλουν αποδόσεις 1.270% επί χρεών υπερδανεισμένων χωρών. Ο Singer το κατάφερε αυτό το 2016 μετά από μια 14ετή νομική μάχη με την Αργεντινή, με την οποία υπερφαλάγγισε τις διαπραγματεύσεις των κατόχων του 92% των ομολόγων της χώρας, οι οποίοι είχαν κάνει διακανονισμό με λιγότερα.

Ο κ. Γκουζμάν έχει επιχειρηματολογήσει υπέρ της δημιουργίας διεθνούς δικαστηρίου χρεοκοπιών που θα καθιστούσε αδύνατο οι «πονηροί πιστωτές» να χρησιμοποιήσουν τη νομική διαιτησία για να κάνουν «προσπέραση» στην ουρά των πιστωτών και να πιέσουν χώρες σε βάρος τόσο των άλλων ομολογιούχων όσο και των εθνικών πληθυσμών που δεινοπαθούν.

Αυτή είναι μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο σκέψης. Ο συμβατικός τρόπος αντιμετώπισης των κρίσεων κρατών τα τελευταία 40 χρόνια, όπως εφαρμοζόταν από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, ήταν να μπαίνουν σε προτεραιότητα τα συμφέροντα των ιδιωτών πιστωτών έναντι οποιουδήποτε άλλου, περιλαμβανομένων των πολιτών των κρατών αυτών. Αλλά αυτή η στρατηγική τείνει να οδηγεί σε καταστάσεις όπως αυτή που είδαμε στην Ελλάδα, που οι προσπάθειες να γίνει πιο «βιώσιμο» το χρέος είχαν ως αποτέλεσμα να μειωθεί κατά 25% το ΑΕΠ. Αυτό όχι μόνο μειώνει την πιθανότητα αποπληρωμής, αλλά επίσης δημιουργεί πολιτική πόλωση που οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερη διάσταση τα συμφέροντα των πολιτικών και των πιστωτών.

Μέχρι στιγμής, υπήρξε ένα μεγάλο χάσμα μεταξύ αυτών που πιστεύουν στη «δημοσιονομική πειθαρχία» και τους προοδευτικότερους τύπους πολιτικής που θέλουν να αναγνωρίσουν την επώδυνη πραγματικότητα που μπορεί να δημιουργήσει η λιτότητα για τους μέσους πολίτες.

Ο κ. Γκουζμάν μπορεί, μάλιστα, να έχει τη δυνατότητα να γεφυρώσει το χάσμα. «Το θέμα με τον Μάρτιν είναι πως είναι εξαιρετικός στα μαθηματικά μοντέλα και στην υψηλή θεωρία (του είδους που λατρεύουν οι ορθόδοξοι οικονομολόγοι και οι αγορές), αλλά επίσης ενδιαφέρεται να αλλάξει τα πράγματα στον πραγματικό κόσμο», δηλώνει ο κ. Στίγκλιτς. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια, έχει μοιράσει τον χρόνο του μεταξύ της ακαδημαϊκής ζωής στη Νέα Υόρκη και της δυσκολότερης πραγματικότητας στην Αργεντινή.

Αυτό αντιπροσωπεύει επίσης μια σημαντική αποκατάσταση ισορροπίας. Για υπερβολικά πολύ καιρό το επάγγελμα των οικονομικών επιβράβευε και προωθούσε ανθρώπους που τα πήγαιναν καλύτερα με τα μαθηματικά παρά με την ηθική. Αλλά το χάσμα μεταξύ του γυάλινου πύργου και του πραγματικού κόσμου έχει εκτροχιάσει το επάγγελμα.

Τόσο μεγάλο μέρος της νεοφιλελεύθερης συμβατικής σοφίας των τελευταίων 40 ετών υπέθετε πως υπήρχε μια τελειότητα στην αγορά, η οποία όμως στην πραγματικότητα δεν υπήρχε ποτέ. Οι κρίσεις χρέους είναι χαοτικές και αν υποτεθεί πως υπάρχει μία μόνο αλήθεια για τον καλύτερο τρόπο αντιμετώπισης των «σπάταλων» κρατών και των πιστωτικών δυσκολιών με το να λαμβάνονται αποφάσεις πολιτικής που, στο τέλος, θα αφήσουν τους πάντες φτωχότερους, είναι λάθος.

Χάρη σε εφευρέσεις όπως ο Επιταχυντής Αδρονίων, οι φυσικοί μπορούν τώρα να δουν το πώς εξελίσσονται στον πραγματικό κόσμο οι θεωρίες τους. Ο Μάρτιν Γκουζμάν θα έχει μια παρόμοια ευκαιρία, στην Αργεντινή, να δείξει στον κόσμο αν μια πιο ετερόδοξη οικονομική προσέγγιση μπορεί να είναι αποτελεσματική. Ήδη κινείται γρήγορα προσπαθώντας να επιλύσει τις διαπραγματεύσεις για το χρέος, ώστε η χώρα να μπορέσει για μια ακόμα φορά να αναπτυχθεί, κάτι που είναι και το μοναδικό αποτέλεσμα που θα καταστήσει εφικτή την αποπληρωμή των πιστωτών της.

Αυτός ο τρόπος προσέγγισης όχι μόνο πάει τα οικονομικά προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά επίσης φέρνει προς τη σωστή κατεύθυνση και τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε την πολιτική οικονομία (και τονίζω τη λέξη πολιτική). Τα πραγματικά γεγονότα δεν γίνονται σε ένα μαύρο κουτί. Στον πραγματικό κόσμο υπάρχουν πραγματικές επιπτώσεις -τόσο οικονομικές όσο και πολιτικές- όταν αφήνεις τους πιστωτές να μπαίνουν μπροστά απ’ τους συνταξιούχους.

Προφανώς, οι χώρες με μεγάλο χρέος όπως η Αργεντινή δεν μπορούν να τα έχουν όλα. Ούτε όμως θα πρέπει να τα έχει όλα ο ιδιωτικός τομέας. Σήμερα υπάρχει περισσότερο χρέος στον κόσμο απ’ ό,τι πριν την κρίση του 2008. Μόνο που τώρα υπάρχει μεγαλύτερη εμπλοκή των κυβερνήσεων στο χρέος. Το να βοηθηθούν να βρουν έναν καλύτερο τρόπο για να αποπληρωθεί το χρέος, θα είναι προς το συμφέρον όλων.

Πηγή