Αμοιβαία υποκρισία στην Κύπρο για βεβηλώσεις μνημείων

15/6/2020

Δύο περιστατικά βεβήλωσης τζαμιών σε Λεμεσό και Λάρνακα πυροδότησαν κλίμα αντιπαράθεσης στην Κύπρο σε σχέση με τον τρόπο που διαχρονικά η κάθε κοινότητα αντιμετωπίζει την πολιτιστική κληρονομιά της άλλης.

Την 1η Ιουνίου αποκαλύφθηκε πως το προηγούμενο βράδυ στο περιτείχισμα του τζαμιού Τζετίτ/Κοπρουλού στη Λεμεσό γράφτηκε με σπρέι «Immigrants, Islam not welcome». Η αστυνομία επρόκειτο να διερευνήσει και ρίψεις εκρηκτικών μηχανισμών στο τζαμί (διαψεύδοντας αργότερα αναφορές περί μολότοφ). Η αντίδραση της τουρκοκυπριακής πλευράς ήταν άμεση με τον Τ/Κ ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί να ζητά γρήγορη διερεύνηση του βανδαλισμού κάνοντας λόγο για «ρατσιστικά και ισλαμοφοβικά συνθήματα». Την ίδια μέρα ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης Αναστασιάδη δήλωσε πως δόθηκαν ρητές οδηγίες του Προέδρου για σε βάθος διερεύνηση της υπόθεσης και προσαγωγή των ενόχων. Σε καταδίκη του βανδαλισμού προχώρησαν και όλα τα ε/κ κόμματα, ωστόσο την επόμενη μέρα έκαναν την εμφάνισή τους στον ε/κ Τύπο πληροφορίες ότι η Αστυνομία διερευνούσε και το ενδεχόμενο προβοκάτσιας. Τις αιχμές περί προβοκάτσιας - μέχρι σήμερα ανυπόστατες από πλευράς των αστυνομικών ερευνών - υιοθέτησε και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Κυριάκος Κούσιος σε δηλώσεις του τις επόμενες ημέρες.

Μία εβδομάδα μετά, στις 7 Ιουνίου, στο τζαμί Τούζλα στη Λάρνακα τοποθετήθηκε μία σημαία του Βυζαντίου. Επαναλήφθηκαν οι καταγγελίες από τ/κ πλευράς και οι αμήχανες διαβεβαιώσεις από ε/κ πλευράς για διερεύνηση του συμβάντος.

Προφάσεις εν αμαρτίαις

Η ρητορική των πολιτικών ηγεσιών των δύο κοινοτήτων έναντι των δύο ενεργειών στα μουσουλμανικά μνημεία διολίσθησε σύντομα σε μια στείρα αναπαραγωγή εθνικών αφηγημάτων για τις ενέργειες και παραλείψεις της άλλης πλευράς. Ο επικεφαλής του δεξιού «κυβερνητικού σχηματισμού» στα κατεχόμενα Ερσίν Τατάρ έκανε λόγο για ρατσιστικές συμπεριφορές προειδοποιώντας την ε/κ πλευρά να μην αγνοήσει το περιστατικό, αλλιώς «θα γίνουν μάρτυρες μεγαλύτερης ζημιάς». Τα περιστατικά εργαλειοποιήθηκαν και από την Άγκυρα με ανώτατους αξιωματούχους της κυβέρνησης Ερντογάν να καταδικάζουν τους βανδαλισμούς μετά προειδοποιήσεων προς την ε/κ πλευρά. Αποκορύφωμα της τουρκικής αντίδρασης ήταν δηλώσεις του ίδιου του Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος ανέφερε σε τηλεοπτική συνέντευξη ότι τα περιστατικά στην Κύπρο «δεν θα μείνουν αναπάντητα».

Στη νότια πλευρά των οδοφραγμάτων, ο δημόσιος διάλογος κυριαρχήθηκε από αναφορές στους βανδαλισμούς που υπέστησαν χριστιανικά μνημεία στα κατεχόμενα μετά το 1974. Η στάση συμψηφισμού έναντι των βανδαλισμών αποτυπώθηκε και σε επίπεδο πολιτικών κομμάτων με ενδεικτική την ανακοίνωση του ΔΗΚΟ, το οποίο καταδίκασε το γεγονός υπενθυμίζοντας παράλληλα τις λεηλασίες «πεντακοσίων και πλέον εκκλησιών στα κατεχόμενα».

Ασέβεια εκατέρωθεν

Τα μονόπλευρα εθνικά αφηγήματα δεν έμειναν πάντως αναπάντητα από φωνές εντός της κάθε κοινότητας. Η αρχή έγινε όταν τ/κ εφημερίδα έθεσε υπό αμφισβήτηση τον τουρκοκυπριακό πολιτικό λόγο περί ελληνοκυπριακής ασέβειας έναντι των μουσουλμανικών μνημείων του νησιού, αναδεικνύοντας την τύχη χριστιανικών μνημείων στον βορρά. Το ρεπορτάζ της εφημερίδας Gazedda Kibris περιελάμβανε φωτογραφίες της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου Σπηλιώτη στους πρόποδες του Πενταδακτύλου, η οποία ενοικιάστηκε σε ιδιώτη και χρησιμοποιείται ως κτηνοτροφικό υποστατικό. Το ρεπορτάζ έτυχε ευρείας αναπαραγωγής από τ/κ ΜΜΕ αλλά και από Τουρκοκύπριους χρήστες μέσων κοινωνικής δικτύωσης που κατηγόρησαν ως υποκριτική τη στάση της τουρκικής και της τουρκοκυπριακής ηγεσίας σε σχέση με τα περιστατικά στα δύο τζαμιά. Ο συμψηφισμός μεταφέρθηκε και στον ελληνο9κυπριακό Τύπο με αρθρογραφία για τα ερειπωμένα χριστιανικά μνημεία στα κατεχόμενα. Οι παραπομπές αφορούν εικόνες ιερών ναών που χρησιμοποιούνται ως στάβλοι ή αποθήκες σιτηρών, με ενδεικτικούς τους ναούς του Αγίου Αντωνίου στη χερσόνησο της Καρπασίας, της Αγίας Ειρήνης στο ομώνυμο χωριό κοντά στη Μόρφου και του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στην επαρχία Αμμοχώστου.  

Την ίδια ώρα όμως, αναρτήσεις Ελληνοκυπρίων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ανέδειξαν την ενοχή και της ε/κ πλευράς στη διαχείριση των θρησκευτικών μνημείων της άλλης κοινότητας, πέραν των μεμονωμένων, όπως παρουσιάστηκαν, δύο πρόσφατων βανδαλισμών. Αν και στις περιοχές που ελέγχει η Κυπριακή Δημοκρατία η κατάσταση των τζαμιών (όσων τουλάχιστον δεν υπέστησαν βανδαλισμούς την περίοδο 1963-67) είναι πολύ καλύτερη από την κατάσταση των εκκλησιών στα κατεχόμενα, το ίδιο δεν ισχύει για τα μουσουλμανικά κοιμητήρια. Ενδεικτικά, στο κοιμητήριο του τουρκοκυπριακού χωριού Κοφίνου στην επαρχία Λάρνακας δεν διασώζεται ούτε μία ταφόπλακα ενώ σε πολλά χωριά - όπως το πρώην μικτό χωριό Αρεδιού και το τουροκυπριακό χωριό Μανδριά στην Πάφο - δεν υπάρχει τίποτε που να θυμίζει ότι στα όριά τους υπήρχαν κάποτε τουρκοκυπριακά κοιμητήρια. Εικόνες βανδαλισμού παρουσιάστηκαν ακόμα από τα τ/κ κοιμητήρια στα χωριά Κιβισίλι και Αλαμινός στην επαρχία Λάρνακας, ενώ αναφορές έγιναν και στο τ/κ κοιμητήριο Λακατάμιας στη Λευκωσία, το οποίο ισοπεδώθηκε για τη διαπλάτυνση λεωφόρου.

Συνεργασία για αποκατάσταση

Το έντονο κλίμα αντιπαράθεσης που ανακινήθηκε στο νησί με αφορμή τα περιστατικά στα τζαμιά, διέρρηξε η ανακοίνωση της Δικοινοτικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά περί έναρξης έργων συντήρησης στο μοναστήρι του Σουρπ Μαγκάρ στην οροσειρά του Πενταδακτύλου. Η ανακοίνωση της έναρξης των εργασιών έγινε λίγες ημέρες μετά την έντονη καταδίκη των περιστατικών στα τζαμιά, από τους συμπροέδρους της Επιτροπής, Τάκη Χατζηδημητρίου και Αλί Τουντσάι.

Συμπληρώνοντας φέτος 12 χρόνια ζωής, η Τεχνική Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά έχει να επιδείξει τη διάσωση ή αποκατάσταση ή συντήρηση 55 μνημείων, ανάμεσά τους ορθόδοξες, μαρωνίτικες και αρμενικές εκκλησίες, τεμένη, μιναρέδες, χαμάμ, υδραγωγεία και νερόμυλοι, ενώ προγραμματίζονται εργασίες σε άλλα 50 μνημεία. Ανάμεσα στα μνημεία που διασώθηκαν είναι το χαμάμ και ο μιναρές της Αγίας Σοφίας στην Πάφο, η εκκλησία της Αγίας Άννας και το τζαμί δίπλα της στην Αμμόχωστο, η εκκλησία του Αγίου Φίλωνα στην Καρπασία, το μεγάλης σημασίας για τους Ελληνοκύπριους μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα και η μονή του Αγίου Παντελεήμονα στη Μύρτου. Πάντως, ακόμα και με αυτές τις επιδόσεις, η δικοινοτική Επιτροπή δέχεται επιθέσεις για το έργο της, από ε/κ ΜΜΕ αλλά και πολιτικά πρόσωπα λόγω της πρακτικής της να χρησιμοποιεί και τα τουρκικά γεωγραφικά ονόματα.

Πηγή Deutsche Welle