Ο εναγκαλισμός Ερντογάν με υπερεθνικιστές και τα... εσωκομματικά

2/12/2020

Της Laura Pitel

Η συμμαχία του Τούρκου προέδρου με το ακροδεξιό Εθνικιστικό Κίνημα περιορίζει το περιθώριο ελιγμών του σε κρίσιμα ζητήματα. Πώς δημιουργούνται εντάσεις εντός του AKP και γιατί οι εναλλακτικές είναι... λίγες.

Όταν η τουρκική αντιπολίτευση χλεύασε τον Recep Tayyip Erdogan επειδή έριξε την ιδέα για δικαστική μεταρρύθμιση, τον Τούρκο πρόεδρο υπερασπίστηκε δημοσίως ένας άβολος υποστηρικτής: ένα αφεντικό της μαφίας.

«Πρόσεξε πού πατάς», προειδοποίησε την περασμένη εβδομάδα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο Alaattin Cakici -ένας άνδρας που έχει καταδικαστεί για φόνο και για εμπλοκή με το οργανωμένο έγκλημα- τον Kemal Kilicdaroglu, τον ηγέτη της αντιπολίτευσης,  όταν ο πολιτικός αμφισβήτησε την ειλικρίνεια του προέδρου.

Ο 67χρονος κ. Cakici, που καταδικάστηκε σε 19 χρόνια φυλάκισης το 2006 διότι έδωσε εντολή για τη δολοφονία της πρώην συζύγου του, είναι ένα σημαντικό πρόσωπο για τους δεξιούς υπερεθνικιστές που στηρίζουν την κυβέρνηση του κ. Erdogan. To Κόμμα του Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) πίεσε επιτυχώς για να απελευθερωθεί ο κατάδικος από τη φυλακή νωρίτερα φέτος, στο πλαίσιο αμνηστίας λόγω κορωνοϊού. Μετά την απειλή του προς τον κ. Kilicdaroglu, ο ηγέτης του MHP, Devlet Bahceli, έδωσε εύσημα στον μαφιόζο, χαρακτηρίζοντάς τον «σύντροφο» και «πατριώτη».

Η σημασία του MHP συχνά υποτιμάται εκτός Τουρκίας: ο κ. Erdogan κυριαρχεί στα πρωτοσέλιδα. Αλλά ο πρόεδρος, που κρατά την εξουσία τα τελευταία 18 χρόνια, πάντα κυβερνούσε μέσω ανεπίσημων συνασπισμών. Κατά το παρελθόν, οι σύμμαχοί του ήταν οι φιλελεύθεροι, οι Κούρδοι και το κίνημα Gulen -ένα αδιαφανές δίκτυο ακόλουθων ενός εξορισμένου κληρικού που βοήθησε τον κ. Erdogan να αποκτήσει τον έλεγχο του κράτους.

Σήμερα, βασικός του εταίρος είναι το MHP, που είναι σκληροπυρηνικό σε ό,τι αφορά την εθνική ασφάλεια, στηρίζει τη θανατική ποινή και έχει αντιμετωπίσει κατηγορίες για σχέσεις με τη βία στους δρόμους. Ο κ. Erdogan κάποτε απεχθανόταν την ιδεολογία του. Αλλά το MHP τού έχει φέρει ψήφους. Έχει επίσης καλύψει ένα κενό που άφησε η κατάρρευση της σχέσης του με τους γκιουλενιστές, που οδήγησε στη βίαιη απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 (αν και ο ηγέτης της ομάδας αρνείται πως διέταξε το πραξικόπημα).

«Η δύναμή τους εντός του συστήματος είναι πολύ μεγαλύτερη από την εκλογική στήριξη που φέρνουν στο τραπέζι», σύμφωνα με την Asli Aydintasbas, ανώτερο μέλος πολιτικής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων. «Παρέχουν τους ανθρώπινους πόρους εντός των υπηρεσιών ασφάλειας και άλλων τμημάτων της διοίκησης που χρειάζεται ο Ερντογάν». Ως αποτέλεσμα, κατά την ίδια, η διάλυση του συνασπισμού θα ήταν δύσκολη.

Ωστόσο, η συμμαχία προκαλεί δυσφορία σε ορισμένες ομάδες του AKP, που τον βλέπουν ως παράγοντα της διάβρωσης της λαϊκής στήριξης του κόμματος. Οι εντάσεις έχουν έρθει στην επιφάνεια. Με μια εντυπωσιακή παρέμβαση την περασμένη εβδομάδα, ο βετεράνος του AKP, Bulent Arinc, ζήτησε την απελευθέρωση δυο γνωστών πολιτικών κρατουμένων της Τουρκίας: του φιλάνθρωπου Osman Kavala και του Κούρδου πολιτικού Selahattin Demirtas. Όμως το MHP αντέδρασε και ο κ. Erdogan ξεκαθάρισε πως δεν έχει καμία πρόθεση να απελευθερώσει κανέναν από τους δυο κρατούμενους. Την Τρίτη, ο κ. Arinc παραιτήθηκε από μια από τις συμβουλευτικές επιτροπές του προέδρου.

Το επεισόδιο δείχνει το δίλημμα του Τούρκου ηγέτη. Ακόμα και αν ήταν ειλικρινής σε αυτά που έλεγε περί δικαστικής και δημοκρατικής μεταρρύθμισης -μια υπόθεση που πολλοί βλέπουν με βαθύ σκεπτικισμό-, το MHP θα μπορούσε να ασκήσει βέτο σε οτιδήποτε παραβιάσει τις κόκκινες γραμμές του.

Ο κ. Erdogan θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το ίδιο πρόβλημα σε οποιαδήποτε προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων με την Ευρώπη, ιδιαίτερα αν αυτό απαιτήσει υποχωρήσεις στη συνεχιζόμενη διαμάχη με την Κύπρο, που είναι ένα θέμα τόσο σημαντικό για το MHP, που τα πρώτα κεντρικά γραφεία του κόμματος είχαν μια πισίνα στο σχήμα της Μεγαλονήσου.

«Έχει κολλήσει λίγο σε ό,τι αφορά το πώς θα κρατήσει ενωμένο το AKP, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα το 50% ή και περισσότερο των ψήφων», σύμφωνα με τον Yaprak Gursoy, λέκτορα πολιτικής και διεθνών σχέσεων στο Aston University στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Πώς θα συμφιλιώσει τα συμφέροντα των δύο αυτών ομάδων;»

Η κα Aydintasbas πιστεύει πως ο Τούρκος πρόεδρος, ένας αρχιπραγματιστής, μπορεί να δοκιμάζει τα νερά για μια αλλαγή εταίρου στον συνασπισμό. Αλλά, έχοντας αποξενώσει τις περισσότερες άλλες ομάδες, δεν είναι ξεκάθαρο ποιον θα μπορούσε να βρει για να αντικαταστήσει το MHP.

Για την ώρα, ο κ. Erdogan διατηρεί ένα ενωμένο μέτωπο. Την Κυριακή έβαλε κατά αυτών που υποκινούν την «ανταρσία» στην κυβερνώσα συμμαχία και ευχαρίστησε τους υπερεθνικιστές, διότι «στάθηκαν στο πλευρό μας σε κάθε ζήτημα που είναι προς το συμφέρον της χώρας μας και του έθνους μας».

Πηγή