Γιατί είναι απαραίτητο στην Ευρώπη το «δημοσιονομικό μπαζούκα»

24/2/2021

Editorial board

Τα μέτρα οικονομικής στήριξης που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις υπολείπονται σε σύγκριση με αυτά που παίρνουν οι ΗΠΑ, παρότι η ύφεση στην Ευρώπη είναι μεγαλύτερη. Γιατί πρέπει αυτό να αλλάξει.

Στην πρώιμη οικονομική αντίδρασή της έναντι της πανδημίας, το σύνθημα της ΕΕ ήταν «whatever it takes». Κεντρικοί τραπεζίτες και πολιτικοί επικαλούνταν τη φράση που είπε το 2012 ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και νυν πρωθυπουργός της Ιταλίας Mario Draghi, θέλοντας να δείξουν πως έμαθαν από την κρίση της ευρωζώνης και πως δεν θα επαναλάβουν τα ίδια λάθη.

Η δέσμευση στηρίχθηκε και με πολιτική. Η ΕΚΤ ξεκίνησε γρήγορα μια επιθετική νομισματική αντίδραση και το μπλοκ συμφώνησε στη δημιουργία ενός πρωτοφανούς εργαλείου κοινού δανεισμού, για να βοηθήσει στην ανάκαμψη, στη χρηματοοικονομική τόνωση και για να δείξει αλληλεγγύη.   

Ένα χρόνο μετά, η ευρωζώνη χρειάζεται να ξανανακαλύψει το πνεύμα του «whatever it takes». Τα φαντάσματα της προηγούμενης κρίσης εμφανίστηκαν και πάλι: οι κυβερνήσεις δεν δαπανούν αρκετά για να στηρίξουν την ανάκαμψη και τα σχέδια τόνωσης της οικονομίας ωχριούν σε σύγκριση με τα πιο επιθετικά «μεγαλεπήβολα» μέτρα που συζητούνται στις ΗΠΑ. Και αυτό παρά το γεγονός πως η Ευρώπη είχε χειρότερη οικονομική κρίση.

Ενώ η ευρύτερη χρήση των προγραμμάτων αναστολής εργασίας έχει συγκρατήσει την ανεργία, η οικονομία της ευρωζώνης ήταν 6,8% μικρότερη στο τέλος του 2020 σε σύγκριση με την πτώση 3,5% που εμφάνισε το ΑΕΠ των ΗΠΑ. Ο βραδύτερος εμβολιασμός επίσης πιθανότατα θα σημάνει πως θα χρειαστεί περισσότερος χρόνος απ’ ό,τι στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού για να τερματιστεί η υγειονομική έκτακτη ανάγκη. Αυτό θα σημάνει ακόμα περισσότερη οικονομική ζημιά -ιδιαίτερα για τις ευρωπαϊκές οικονομίες που βασίζονται στην διεθνή τουρισμό.

Οι οικονομίες που είναι πιο προσανατολισμένες προς τις εξαγωγές θα μπορέσουν άνετα να βασιστούν στη ζήτηση από τις ΗΠΑ, η οποία τονώθηκε λόγω των μέτρων στήριξης, καθώς και από την Κίνα, για να οδηγήσουν την ανάκαμψη -όπως έγινε ιδιαίτερα στη Γερμανία μετά την κρίση του 2008. Αυτό θα ήταν λάθος και θα επέτρεπε την περαιτέρω απόκλιση μεταξύ του βορρά και του νότου και θα υπονόμευε την αλληλεγγύη που κερδήθηκε σκληρά κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης της πανδημίας.

Η ανάκαμψη από την προηγούμενη κρίση έδειξε πως η εύρωστη ανάπτυξη στη Γερμανία δεν μπορεί να τροφοδοτήσει ολόκληρη την ευρωζώνη.

Ενώ οι οικονομολόγοι συζητούν τους κινδύνους της «υπερθέρμανσης» των ΗΠΑ από τα περαιτέρω μέτρα στήριξης, οι πιθανότητες να συμβεί αυτό στην ΕΕ είναι ελάχιστες. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στο διαφορετικό μέγεθος των πακέτων δαπανών -τα 420 δισ. δολάρια που προγραμματίζονται στην ΕΕ για το 2021 σε σύγκριση με το 1,9 τρισ. δολάρια που συζητούν στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τη UniCredit- αλλά και στο ότι η ευρωζώνη πιθανότατα εισήλθε στην πανδημία χωρίς να έχει ανακάμψει πλήρως από την προηγούμενη κρίση.

Οι επίσημες εκτιμήσεις των «χασμάτων παραγωγής», της διαφοράς μεταξύ των επιδόσεων των οικονομιών και των δυνατοτήτων τους, ήταν ήδη πολύ χαμηλά και πριν τον κορωνοϊό. Ακόμα και με μεγαλύτερους «αυτόματους σταθεροποιητές» -τα πιο γενναιόδωρα κράτη πρόνοιας της Ευρώπης- στο μπλοκ θα συνεχίσει να υπάρχει σημαντική υπερβάλλουσα δυνατότητα.

Οι χώρες της Νότιας Ευρώπης, ιδιαίτερα η Ιταλία, έχουν τώρα μια ευκαιρία να δείξουν με το Ταμείο Ανάκαμψης πως ο δανεισμός θα αξιοποιηθεί για καλό σκοπό -και πως οι θεμιτές ανησυχίες των πιστωτριών χωρών πως το χρήμα θα σπαταληθεί είναι αβάσιμες, δικαιολογώντας μια χαλάρωση των κανόνων προϋπολογισμού της ΕΕ. Αν ο Draghi μπορεί τώρα να δείξει πως η επιθετική δημοσιονομική πολιτική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να επιδιωχθεί ένα πακέτο μεταρρύθμισης στην Ιταλία, αυτό θα βοηθούσε να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στον διαμοιρασμό του ρίσκου και να δοθεί πολιτική κάλυψη για περαιτέρω εθνικά μέτρα τόνωσης στην ευρωζώνη.

Το μπλοκ έχει ήδη αποδείξει μια φορά κατά τη διάρκεια της κρίσης πως οι επικριτές του έκαναν λάθος: το Ταμείο Ανάκαμψης έδειξε την έκταση στην οποία τα κράτη-μέλη ήταν προσηλωμένα στο να κάνουν το εγχείρημα να δουλέψει και στο να το υποστηρίξουν με μετρητό. Καθώς οι εμβολιασμοί αυξάνουν την πιθανότητα να μπει τέλος στην υγειονομική κατάσταση έκτακτης ανάγκης, οι ηγέτες της Ευρώπης πρέπει να διασφαλίσουν πως δεν θα χαθεί αυτή η πρώιμη αίσθηση του επείγοντος.

Μόνο τότε θα μπορέσουν πράγματι να πουν πως έκαναν ό,τι χρειάστηκε...

Πηγή