Η κρίση ξεφτίζει και το σκανδιναβικό μύθο

9/6/2013

Η Σουηδία είναι γνωστή ως η χώρα με το πιο γενναιόδωρο κοινωνικό κράτος -με ιδιαίτερα υψηλή φορολογία-, με το δεύτερο παγκοσμίως πιο υψηλό «δείκτη ευτυχίας» και την πιο ανεκτική και ανοιχτόμυαλη στάση έναντι των μεταναστών και της διαφορετικότητας.

Στοιχεία που την έκαναν να φαντάζει ως σοσιαλιστικός παράδεισος μέσα στον άγριο καπιταλισμό της παγκοσμιοποίησης. Οχι πια· όχι μετά την πρόσφατη έκρηξη μεταναστών και νέων κατά του κοινωνικού αποκλεισμού και κατά της αύξησης της ανεργίας και των ανισοτήτων «στη χώρα του λαού», όπως αποκαλούνταν η Σουηδία.

Η αλήθεια είναι πως η σουηδική οικονομία αντιπαρήλθε ώς τώρα την κρίση με μεγαλύτερη ευελιξία και αντίσταση απ' ό,τι οι άλλες χώρες της Ευρώπης, καθώς είχε ρυθμό ανάπτυξης 6,1% το 2010 και 3,9% το 2011, και μόνο το 2012 έπεσε σε 0,8% - σαν αποτέλεσμα κυρίως της κάμψης των εξαγωγών προς την Ευρώπη. Παρομοίως, το ποσοστό ανεργίας της Σουηδίας, αν και αυξήθηκε στο 8,7% τον Απρίλιο του 2013 (27% η ανεργία των νέων), παραμένει πολύ χαμηλότερο αυτού της Ευρωζώνης (12,1%).

Διερωτάται, λοιπόν, κανείς τι προκάλεσε την κοινωνική εξέγερση που συγκλόνισε φέτος στα τέλη Μαΐου την ευρύτερη περιφέρεια της Στοκχόλμης, κλονίζοντας το μύθο της πλέον ευημερούσας και ευτυχισμένης χώρας. Γιατί, αν και η Σουηδία παραμένει μία από τις πλουσιότερες και κοινωνικά δίκαια οργανωμένες χώρες στον κόσμο, ο πλούτος και το εισόδημά της μοιράζονται ολοένα και πιο άνισα τα τελευταία 17 χρόνια, και ιδιαίτερα από το 2006, όταν ανέλαβε ως πρωθυπουργός ο Fredrik Reinfeld (στη θέση των σοσιαλδημοκρατών) να φιλελευθεροποιήσει σταδιακά το παραδοσιακό κοινωνικό κράτος της χώρας μειώνοντας τους φόρους και περιορίζοντας τα επιδόματα. Με την έλευση δε της οικονομικής κρίσης, οι κοινωνικές επιπτώσεις των αλλαγών αυτών ήλθαν βίαια στην επιφάνεια.

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ, μολονότι η απόλυτη φτώχεια δεν συναντάται εύκολα στη Σουηδία, η κατανομή εισοδημάτων μεταξύ των πλούσιων και φτωχών νοικοκυριών την περίοδο 1995-2010 δεν έχει προηγούμενο στις αναπτυγμένες χώρες, κι αν συνεχιστεί έτσι τα προσεχή 5-10 χρόνια η Σουηδία θα διαγραφεί οριστικά από πρότυπο ισότητας. Ο ΟΟΣΑ αναφέρει πως οι φτωχοί στη Σουηδία ανέρχονταν το 2010 σε 9% από 4% που ήταν το 1995. Σημειώνεται μάλιστα πως ο συντελεστής εισοδηματικών ανισοτήτων Gini ήταν για τη Σουηδία στο 0,20 το 1980, αλλά το 2011 είχε ήδη ανέλθει σε 0,33, καταγράφοντας δηλαδή μία αύξηση 65% των ανισοτήτων.

Ενα μέτρο της κοινωνικής κρίσης είναι η μεγάλη αύξηση του χρέους των νοικοκυριών, που ξεπέρασε το συνολικό διαθέσιμο εισόδημα κατά 1,7 φορά. (173% του ΑΕΠ, έναντι 135% που ήταν στην τραπεζική κρίση του 1990).

Επίσης, τον τελευταίο χρόνο οι άνεργοι στη χώρα αυξήθηκαν 11%, ενώ οι νέοι άνεργοι αυξήθηκαν 17%. Με τις χαμηλόμισθες θέσεις ανειδίκευτης εργασίας στη βιομηχανία να χάνονται οριστικά τα τελευταία χρόνια, το κύμα των ξένων μεταναστών που εισρέει λόγω της καλής φήμης της χώρας δεν μπορεί πλέον να απορροφηθεί, κι έτσι η ανεργία πλήττει και τους ξένους μετανάστες, των οποίων οι συνθήκες στέγασης είναι εξαιρετικά υποβαθμισμένες. Είναι χαρακτηριστικό πως το ποσοστό ανεργίας όσων έχουν γεννηθεί στη Σουηδία είναι 5,7%, αλλά το αντίστοιχο ποσοστό ανεργίας των μεταναστών ανέρχεται σε 16,5%. Πρόσφατη κυβερνητική μελέτη έδειξε πως το 1/3 των νέων ηλικίας 16 ώς 29 ετών που ζουν σε μερικές από τις πιο στερημένες περιοχές των μεγάλων πόλεων της Σουηδίας ούτε σπουδάζουν ούτε εργάζονται.

Η Στοκχόλμη, όπως και το Παρίσι ή το Λονδίνο, έχει εξωθήσει τους μετανάστες σε ορισμένα από τα πιο άσχημα προάστιά της, αδυνατώντας να τους ενσωματώσει στην κοινωνία της. Για να μεταβούν αυτοί στο κέντρο, πρέπει να πάρουν πρώτα το λεωφορείο και μετά το τρένο. Ακόμη κι αν η Σουηδία δεν ήθελε να απομονώσει τους μετανάστες της σε απόμακρες συνοικίες και εγκαταλειμμένα παλιά κτήρια, η τοποθέτησή τους εκεί διαμηνύει πως «μπορείς να ζήσεις εδώ, αλλά ποτέ δεν θα ανήκεις σε αυτό τον τόπο».

Πηγή