Πώς να φύγετε από το ευρώ

4/7/2013

Του Ross Mc Leod*

Η εγκατάλειψη του ενιαίου νομίσματος δεν θα είναι κόλαση.

Η ζώνη του ευρώ είναι γεμάτη από χώρες που πλήττονται αυτές τις μέρες, αλλά συνήθως σχεδόν υστερία υποδέχεται την ιδέα ότι ο καλύτερος τρόπος αυτών των χωρών προς τα εμπρός είναι να εγκαταλείψουν τη νομισματική ένωση.

Ο μεγάλος φόβος είναι ότι για να επαναφέρει το εθνικό νόμισμα μία χώρα, θα αναγκαστεί να επαναπροσδιορίσει κατά τη διαδικασία μετάβασης τα ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία και τις υποχρεώσεις. Για τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και τους επενδυτές, η αβεβαιότητα σχετικά με το αν τα ευρώ τους τελικά θα πρέπει να κατάσχονται και να αντικατασταθούν με ένα υποτιμημένο εθνικό νόμισμα θα μπορούσε να οδηγήσει σε φυγή κεφαλαίων, οικονομικό χάος και χρόνια δικαστικού αγώνα, αν όχι και σε χειρότερα.

Αλλά υπάρχει μια εναλλακτική λύση για την αναγκαστική μετατροπή. Η Ελλάδα ή οποιαδήποτε άλλη χώρα στη ζώνη του ευρώ θα μπορούσε να επαναφέρει εύκολα ένα εθνικό νόμισμα χωρίς να παράγει το είδος της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής καταστροφής που νομίζουμε μέχρι τώρα, με την προϋπόθεση ότι θα γίνουν οι σωστές κινήσεις.

Το κλειδί είναι να καθοριστεί το αρχικό ποσό του νέου νομίσματος που θα εκδοθεί, επιτρέποντας παράλληλα στην αγορά να καθορίσει την τιμή στην οποία θα λάβει χώρα η ανταλλαγή. Σε αυτό το σενάριο, η κεντρική τράπεζα θα ανακοινώσει ότι είναι πρόθυμη να αγοράσει ευρώ από τις εγχώριες τράπεζες, το ελληνικό δημόσιο και οποιονδήποτε άλλον, χρησιμοποιώντας τις πρόσφατα εκδοθείσες δραχμές για πληρωμή. Όλες αυτές οι συναλλαγές θα πραγματοποιηθούν κατά τη διάρκεια καθορισμένης μεταβατικής περιόδου και θα είναι απολύτως εθελοντικές. Αυτό δεν θα είναι πράξη κατάσχεσης.

Μετά τη μεταβατική περίοδο, το ελληνικό κράτος θα χρησιμοποιεί μόνο δραχμές στις καθημερνές συναλλαγές του. Κανείς δεν θα αναγκαστεί να έχει δραχμές, αλλά όσοι επιθυμούν να συναλλάσσονται με την κυβέρνηση θα χρειάζονται δραχμές για να το πράξουν.

Κατά την έναρξη της περιόδου των συναλλαγών, η κεντρική τράπεζα θα ανακοινώσει τον αρχικό ρυθμό με τον οποίο θα προσφέρει την ανταλλαγή δραχμών με ευρώ, αλλά δεν θα δώσει καμία υπόσχεση για το τι ποσοστό θα είναι στο μέλλον. Ο αρχικός ρυθμός θα είναι εντελώς αυθαίρετος, όπως άλλωστε θα είναι και το όνομα του νέου νομίσματος.

Αλλά ας υποθέσουμε ότι διατηρείται το ίδιο όνομα και επέλεξε, ας πούμε, 360 δραχμές ανά ευρώ. Αυτό είναι κοντά στην ισοτιμία με την οποία η Ελλάδα υιοθέτησε το ευρώ και  με το παλιό του όνομα, θα δώσει στο νέο νόμισμα μια οικεία αίσθηση. Σε οικονομικούς όρους, ωστόσο, η αρχική τιμή είναι σε μεγάλο βαθμό άνευ σημασίας.

Η κεντρική τράπεζα θα εκδώσει ένα ακριβές ποσό δραχμών κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου. Το ποσό αυτό στο παράδειγμά μας θα είναι 360 φορές η εκτίμηση της κεντρικής τράπεζας του συνολικού ποσού των ευρώ που διατηρείται σε μετρητά από τους Έλληνες πολίτες και η εκκαθάριση των καταθέσεων από τις τράπεζες που λειτουργούν στην Ελλάδα-όση είναι περίπου η ποσότητα του νομίσματος σε κυκλοφορία στην Ελλάδα.

Η κεντρική τράπεζα θα καθορίσει επίσης τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου. Αν για παράδειγμα, καθοριστεί σε τρία έτη, ή 36 μήνες, τότε η κεντρική τράπεζα θα ανακοινώσει ότι οι μηνιαίες πωλήσεις των δραχμών με ευρώ θα είναι τουλάχιστον το 1/36ο του συνολικού ποσού που θα εκδοθούν κατά τη διάρκεια της μετάβασης. Το μηνιαίο επιτόκιο μπορεί τελικά να είναι υψηλότερο αν η ζήτηση είναι αρκετά μεγάλη, δηλαδή αν οι άνθρωποι γρήγορα κερδίσουν την εμπιστοσύνη στο νέο νόμισμα.

Η τιμή που προσφέρεται για ευρώ θα πρέπει να προσαρμόζεται σε καθημερινή βάση για να παραγάγει το απαιτούμενο μέγεθος πωλήσεων του ευρώ στην κεντρική τράπεζα. Οι πωλήσεις κατά την πρώτη ημέρα μπορεί να είναι μηδέν. Αλλά, καθώς η προσφερόμενη τιμή αγοράς θα αυξάνεται, σταδιακά κάποιοι θα είναι πρόθυμοι να διακινδυνεύσουν να αγοράσουν. Τελικά θα βρεθεί η τιμή στην οποία θα υπάρχει σημαντική ζήτηση για τις νέες δραχμές. Οι πολίτες θα πρέπει να διακινδυνεύσουν ότι η τιμή του ευρώ θα αυξηθεί στο μέλλον γιατί η νέα δραχμή θα υποτιμηθεί.

Από την άλλη πλευρά, θα υπάρχει επίσης η πιθανότητα κατά την εκτίμηση της νέας δραχμής που η αποτυχία να ξεφορτωθεί κάποιος το απόθεμα σε ευρώ θα είναι αποτέλεσμα επιθυμίας μελλοντικής κερδοσκοπίας με διαφυγόντα κεφάλαια στο εξωτερικό.Υπάρχουν πάντα κάποιοι που θα πάρουν αυτό το ρίσκο.

Μόλις μια τέτοια τιμή βρεθεί, η ροή των δραχμών στο ευρύ κοινό και στις τράπεζες θα ταιριάζει περίπου με την προβλεπόμενη ελάχιστη ποσότητα. Καθώς οι άνθρωποι θα αρχίσουν να συνειδητοποιούν ότι οι άλλοι άνθρωποι και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι πρόθυμοι να αναλάβουν τον κίνδυνο της αγοράς αυτού του νέου χρηματοοικονομικού περιουσιακού στοιχείου τη μελλοντική αξία του οποίου μόνο να φανταστεί θα μπορούσε κανείς, όλο και περισσότεροι θα είναι πρόθυμοι να αναλάβουν αυτόν τον κίνδυνο. Μπορεί να υπάρξει τόσο μεγάλη ζήτηση ώστε η προσφερόμενη τιμή αγοράς ευρώ θα μπορούσε ενδεχομένως να μειωθεί.

Δεν θα έχει πραγματικά σημασία πού η συναλλαγματική ισοτιμία θα σταθεροποιηθεί. Η κεντρική τράπεζα θα πρέπει να πάρει κάτι (ευρώ) για το τίποτα (κομμάτια από χαρτί ή μέταλλο που φέρουν το όνομα "δραχμή"). Αυτό είναι γνωστό ως κυριαρχικό δικαίωμα.

Μόλις υπάρξει επαρκής ποσότητα δραχμών σε κυκλοφορία, μια αγορά για την ανταλλαγή δραχμών με ευρώ θα αναπτυχθεί παράλληλα από την κεντρική τράπεζα και τελικά θα έχει ένα «παράθυρο στη δραχμή". Σε εκείνο το σημείο η Ελλάδα θα είναι σε θέση να έχει μια ανεξάρτητη νομισματική πολιτική και πάλι προς το καλύτερο ή το χειρότερο.

Η επιστροφή στη δραχμή δεν θα θεραπεύσει όλα τα δεινά στην Ελλάδα. Οι συνέπειες της ανεύθυνης δημοσιονομικής πολιτικής για χρόνια, η κακές μικροοικονομικές πολιτικές και η ανεπαρκής εποπτεία των εμπορικών τραπεζών δεν μπορεί να διορθωθεί απλά με την επανεισαγωγή ενός εθνικού νομίσματος.

Αλλά είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η εγκατάλειψη του ευρώ δεν θα στείλει στην  κόλαση την Ελλάδα. Μια εύρυθμη λύση που βασίζεται στην αγορά, είναι διαθέσιμη εάν και όταν πάρει την απόφαση να το κάνει.

* Ο κ. McLeod είναι αναπληρωτής καθηγητής Οικονομικών στη σχολή Crawford του Εθνικού Πανεπιστήμιου της Αυστραλίας.

Πηγή