H λογοκρισία στον ευρωπαϊκό κινηματογράφο

17/3/2014

Πολλά είναι τα παραδείγματα ταινιών που έχουν προκαλέσει την οργή της πολιτείας ή της εκκλησίας στην Ευρώπη και έγιναν αντικείμενο λογοκρισίας. Ένα κινηματογραφικό αφιέρωμα στο Βισμπάντεν εστιάζει στις ταινίες αυτές.

Ο έρωτας στην τέχνη

Ένα από τα πρώιμα παραδείγματα λογοκρισίας στον ευρωπαϊκό κινηματογράφο ήταν η απαγόρευση της ταινίας «Έκσταση» του 1933. Η Χέντι Λάμαρ υποδύεται μια εύπορη κυρία, η οποία ζητά από τον άνδρα της διαζύγιο λόγω ερωτικών προβλημάτων. Στη συνέχεια αναζητά τη συντροφιά ενός άλλου άνδρα. Η ταινία θεωρήθηκε στη Γερμανία ότι αποτελούσε προσβολή για τα χρηστά ήθη διότι «απευθυνόταν στα κατώτερα ένστικτα».

Η δύναμη του βωβού κινηματογράφου

Ήδη από την περίοδο του βωβού σινεμά είχαν αρχίσει οι απαγορεύσεις ταινιών. Στην πρεμιέρα της σοβιετικής ταινίας του Σεργκέι Αϊζενστάιν «Θωρηκτό Ποτέμκιν» στο θέατρο Μπολσόι της Μόσχας (1925), το κοινό υποδέχτηκε με οργή το έργο. Το ίδιο και στη Γερμανία, εξαιτίας του «κινδύνου για τη δημόσια ασφάλεια». Οι σκηνές που περιελάμβαναν εξεγερμένους ναύτες κατά αξιωματικών έπρεπε να απαγορευθούν.

Η πολιτική λογοκρισίας των Ναζί

Κατά την περίοδο του Ναζισμού η λογοκρισία στις τέχνες ήταν απροκάλυπτη. Υπήρχαν ταινίες, η παραγωγή των οποίων είχε μεν επιτραπεί, αλλά όχι και η τελική προβολή τους. Στο μελόδραμα «Η μαγεμένη ημέρα» (1943) του Πέτερ Πέβας μια νεαρή υπάλληλος του σιδηροδρόμου χωρίζει από τον συντηρητικό σύζυγό της. Η ταινία απαγορεύθηκε επειδή υπογράμμιζε το πρότυπο της απελευθερωμένης γυναίκας.

«Η αμαρτωλή»

Η ταινία του 1951 με τίτλο «Η αμαρτωλή» συγκλόνισε την τότε Δυτική Γερμανία με τα κοινωνικά θέματα που έθετε. Μια πόρνη (Xίλντεγκαρντ Κνεφ) ερωτεύεται έναν βαριά άρρωστο άνδρα. Όταν πλέον δεν αντέχει να τον βλέπει να αργοπεθαίνει τον σκοτώνει και έπειτα αυτοκτονεί. Η ταινία μιλούσε για την αυτοκτονία, την ευθανασία και την πορνεία, θέματα- ταμπού για την εποχή. Η προβολή της τελικά ανεστάλη.

«Καζαμπλάνκα»

Το 1952, όταν η «Καζαμπλάνκα» πρωτοβγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες, περιείχε πολλές αναφορές στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίες και αφαιρέθηκαν στη Γερμανία, με αποτέλεσμα η ταινία να προβληθεί με περικοπές. Η σκηνή στην οποία οι Γερμανοί στρατιώτες τραγουδούν το «Die Wacht am Rhein» και οι Γάλλοι απαντούν με την «Μασσαλιώτιδα» προβλήθηκε για πρώτη φορά στη Γερμανία μόλις το 1975.

Σινεμά στην Ανατολική Γερμανία

Συχνές ήταν οι παρεμβάσεις σε κινηματογραφικές παραγωγές και στην Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, ιδίως κατά τη δεκαετία του 1960. Ανάμεσα σε αυτές ήταν και η ταινία «Κάρλα», στην οποία μία δασκάλα καλεί τους μαθητές της να σταματήσουν να αποστηθίζουν κείμενα και πληροφορίες και τους προτρέπει να σκέφτονται ώριμα και κριτικά, κάτι που δεν άρεσε καθόλου στις Αρχές της Ανατολικής Γερμανίας.

Η περίπτωση της Ανατολικής Ευρώπης

Στην πρώην κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία πολλές κινηματογραφικές παραγωγές σταματούσαν στη φάση της συγγραφής του σεναρίου. Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση της ταινίας «Αγαπώ, αγαπάς» του Ντούσαν Χάνακ, η οποία αν και είχε ξεκινήσει να γυρίζεται, απαγορεύθηκε αιφνιδίως πριν ολοκληρωθεί. Η ταινία έκανε λόγο για τη θλιβερή καθημερινότητα των απλών ανθρώπων στην κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία.

Κινηματογραφική ρετροσπεκτίβα

Οι ταινίες αυτές είναι μερικές μόνο από τις κινηματογραφικές παραγωγές στις οποίες εστιάζει η πολυαναμενόμενη έκθεση στο Σπίτι του Κινηματογράφου στο Βισμπάντεν με τίτλο: «Απαγορευμένο! Η κινηματογραφική λογοκρισία στην Ευρώπη». Εκεί αναμένεται να παρουσιαστούν (από αρχές Μαΐου) αποσπάσματα από περίπου 40 ταινίες που αποτέλεσαν αντικείμενο λογοκρισίας, κυρίως για πολιτικούς και ηθικούς λόγους.

Πηγή Deutsche Welle