FT: Η τύχη της ευρωζώνης δεν θα κρατήσει για πάντα

15/9/2014

Του Wolfgang Munchau

Η ευρωζώνη ξεπέρασε την κρίση από τύχη. Το μοντέλο του ευρώ -ο διαχωρισμός οικονομίας και πολιτικής- είναι μη βιώσιμο και οι επιπτώσεις ήδη αισθητές. Η διεθνής επιρροή της Ευρώπης αποδυναμώνεται και η τύχη... εξαντλείται.

Μέχρι πριν από μία δεκαετία, συμμετείχα σε ένα ετήσιο συνέδριο όπου συζητούσαμε το μέλλον της Ευρώπης. Πάντα χωριζόμασταν σε δύο ομάδες: η μία επικεντρωνόταν στην εξωτερική πολιτική και η άλλη στην οικονομία. Κάθε ομάδα όριζε έναν εισηγητή του οποίου η δουλειά ήταν να διαβιβάζει τα συμπεράσματα της ομάδας στην τελική ολομέλεια. Όλοι άκουγαν ευγενικά.

Ο διαχωρισμός πολιτικής και οικονομίας είναι στο DNA της Ευρώπης. Η νομισματική ένωση είναι, λίγο ή πολύ, μια συλλογή από μικρές, ανοικτές οικονομίες, και ενεργεί αντίστοιχα. Τα μέλη ενδιαφέρονται περισσότερο για την ενίσχυση της δικής τους ανταγωνιστικότητάς έναντι του υπόλοιπου κόσμου από ό,τι για την εκμετάλλευση των οικονομικών τους εργαλείων ώστε να ενισχυθεί η επιρροή τους. Μέχρι σήμερα, οι κόσμοι της εξωτερικής και της οικονομικής πολιτικής επικοινωνούν κυρίως μέσω εισηγητών. Στις ΗΠΑ, είναι απολύτως φυσιολογικό think-tanks για την εξωτερική πολιτική να έχουν μεγάλα τμήματα οικονομίας. Τα ευρωπαϊκά think-tanks δεν τα μπερδεύουν.

Ο διαχωρισμός αυτός μας αναγκάζει να υποβαθμίζουμε τις πολιτικές επιπτώσεις της μακροχρόνιας οικονομικής μας αδυναμίας. Θα ενεργούσε άραγε ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν τόσο αδίστακτα στην ανατολική Ουκρανία, εάν η ευρωζώνη είχε ξεπεράσει γρήγορα την κρίση και είχε αρχίσει να βάζει τα θεμέλια για δημοσιονομική και πολιτική ένωση;

Θα είχαμε τα ισχυρά αυτονομιστικά κινήματα που βλέπουμε σήμερα σε διάφορα κράτη μέλη; Θα μας έλεγαν οι δημοσκοπήσεις ότι η Marine Le Pen, η ηγέτιδα του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου, θα είχε μια πραγματική ευκαιρία να αναλάβει την προεδρία της Γαλλίας; Θα μπορούσε οποιοδήποτε ευρωσκεπτικιστικό κόμμα να εξοστρακίσει τους σεβάσμιους Ελεύθερους Δημοκράτες ως κόμμα επιλογής για τη φιλελεύθερη αστική τάξη της Γερμανίας;

Γνωρίζω αξιωματούχους που έχουν ένα βαθύ συναίσθημα ότι η παρούσα κατάσταση κάτι προμηνύει -το οποίο συμμερίζομαι- κι ακόμα νιώθουν ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα γι' αυτό.

Η προσπάθεια του Mario Draghi να αλλάξει τη συζήτηση για την πολιτική της ευρωζώνης στην ομιλία του στο Jackson Hole τον περασμένο μήνα, ήταν μια εξαίρεση. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δικαίως τόνισε ότι θα πρέπει να εξετάσουμε την ευρωζώνη στο σύνολό της και όχι με εμμονή για τα μέλη που την απαρτίζουν.

Μόνο όταν βλέπεις τα πράγματα σφαιρικά μπορείς να εντοπίσεις το λάθος. Από αυτήν την πλεονεκτική θέση μπορεί να δει κανείς την ελλιπή συνολική ζήτηση και τον κίνδυνο ότι ο χαμηλός πληθωρισμός σήμερα θα φέρει ακόμη χαμηλότερο πληθωρισμό αύριο. Θα παρατηρήσει ότι το μίγμα της δημοσιονομικής και της νομισματικής πολιτικής είναι λανθασμένο. Και μπορεί επίσης να δει ότι είναι αρκετά εύκολο να καταρτιστεί ένα πρόγραμμα κινήτρων εφόσον γίνεται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και από αυτήν τη θέση, μπορεί σαφώς να εντοπίσει τη δυνατότητα μιας νομισματικής ένωσης ως πολιτική δύναμη.

Αλλά όταν έχεις την οπτική μίας πρωτεύουσας, όπως το Βερολίνο, δεν θα δεις τίποτε από όλα αυτά. Η απόσταση μεταξύ της επικρατούσας γερμανικής συναίνεσης και του νέου πανευρωπαϊσμού του Draghi έγινε και πάλι εμφανής την περασμένη εβδομάδα, όταν, κατά τη διάρκεια της συζήτησης για τον προϋπολογισμό του 2015, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο υπουργός Οικονομικών, υποσχέθηκε μόνιμα δημοσιονομικά πλεονάσματα. Δεν υπάρχει σχεδόν κανένας στην Bundestag που να αμφισβητεί ότι η επίτευξη μόνιμων πλεονασμάτων θα ταιριάξει με την υπόλοιπη ευρωζώνη, πόσο μάλλον να ανησυχεί για τις γεωπολιτικές επιπτώσεις.

Ένα από τα μεγάλα μαθήματα που πήρα από την οικονομική κρίση είναι ότι ακόμη και μια υπαρξιακή απειλή δεν δημιουργεί αυτόματα πολιτικές πλειοψηφίες υπέρ της περαιτέρω ολοκλήρωσης. Οι προτάσεις του κ. Draghi είναι πραγματικά εξαιρετικές. Η ευρωπαϊκή πολιτική πιέζει προς την αντίθετη κατεύθυνση, προς την κατεύθυνση του λιγότερου συγκεντρωτισμού.

Ακόμη δεν ξέρουμε τι σχεδιάζει να κάνει η νέα Κομισιόν από τη στιγμή που θα αναλάβει τον Νοέμβριο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να ρωτήσει τους νέους επιτρόπους με επικαλυπτόμενες αρμοδιότητες για την οικονομία και τη χρηματοδότηση τι σκοπεύουν να κάνουν. Θα πρέπει επίσης να ζητήσει από τον Jean-Claude Juncker, τον νέο πρόεδρο της Επιτροπής, να διευκρινίσει τις λεπτομέρειες του σχεδίου των 300 δισ. ευρώ για την τόνωση των επενδύσεων. Η ανάκαμψη δεν θα έρθει από μόνη της.

Η ευρωζώνη ήταν τυχερή όταν ο Draghi το 2012 έληξε την οξεία φάση της κρίσης υποσχόμενος ότι θα λειτουργήσει ως ύστατος δανειστής. Η τύχη μας μπορεί να κρατήσει λίγο περισσότερο. Υπάρχει μια εύλογη πιθανότητα ότι ο Πούτιν δεν θα καταφέρει να διχάσει την Ε.Ε. σε μια φιλορωσική και αντιρωσική παράταξη. Προσωπικά θεωρώ ότι είναι δύσκολο να δούμε ανεξάρτητη Καταλονία ή Καληδονία ως πλήρη κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και θεωρώ ότι είναι ακόμη πιο δύσκολο να φανταστεί κανείς τη Le Pen στην προεδρία ή τον Beppe Grillo στον πρωθυπουργικό θώκο της Ιταλίας. Μία πολιτική που βασίζεται στην τύχη, όμως, θα αποτύχει μακροπρόθεσμα. Εκτιμώ ότι η τρέχουσα πολιτική της Ε.Ε είναι μη βιώσιμη και πρέπει τελικά να αντικατασταθεί από κάτι άλλο.

Εάν δεν γίνει μεγάλη στροφή στην πολιτική της, η τύχη μας θα εξαντληθεί. Η πιο σοφή πορεία δράσης είναι να απευθυνθούμε σε όσους ανησυχούν για μείωση της επιρροής της Ευρώπης, και είναι αρκετά ανοιχτόμυαλοι για να δουν τη σχέση μεταξύ του στενόμυαλου εθνικού οικονομικού δογματισμού, της κακής οικονομικής απόδοσης και της μείωσης γεωπολιτικής επιρροής - και είναι σε θέση να τα εντοπίσουν όλα αυτά χωρίς τη βοήθεια των εισηγητών.

Πηγή