5/1/2015
Πέντε χρόνια μετά την έναρξη της ευρωπαϊκής οικονομικής κρίσης, η Ελλάδα βρίσκεται και πάλι στο επίκεντρο της ατζέντας. Για όσο δεν διευθετείται το ελληνικό πρόβλημα, η ευρωζώνη στο σύνολό της είναι απίθανο να ανακάμψει ή να μπορέσει να ενοποιηθεί περαιτέρω πολιτικά με τρόπο που θα την καθιστούσε ανθεκτική σε μελλοντικά σοκ.
Ωστόσο, το πρόβλημα δεν είναι εύκολο να επιλυθεί. Η Ελλάδα θέλει μεγαλύτερη ακύρωση χρέους και να μπει τέλος στα μέτρα λιτότητας που επιβλήθηκαν από την τρόικα. Ορισμένα ελληνικά κόμματα μάλιστα κάνουν εκστρατεία υπέρ της αύξησης των μισθών του δημοσίου τομέα και των συντάξεων, και μιας ευρείας μείωσης της φορολογίας.
Αυτό δημιουργεί τουλάχιστον δύο δυσκολίες: Η πρώτη είναι ότι πάνω από το 80% του ελληνικού χρέους βρίσκεται στα χέρια των επίσημων πιστωτών, και ειδικότερα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας και των κρατών μελών της ευρωζώνης.
Το βάρος του χρέους μπορεί να μειωθεί με επιμήκυνση της ωρίμανσής του και με μείωση των επιτοκίων που καταβάλλονται για το χρέος αυτό. Αυτό έχει ήδη γίνει, όπως φαίνεται από το γεγονός ότι οι τόκοι που καταβάλλει η Ελλάδα επί του δημοσίου χρέους της αντιστοιχούν τώρα στο 4% περίπου του ΑΕΠ της, λιγότερο από της Ιρλανδίας (4,4%), της Ιταλίας (4,8%) και της Πορτογαλίας (5%), και ελαφρώς υψηλότερο από των ΗΠΑ (3,8%). Αυτό αποδεικνύει ότι η καθαρή τρέχουσα αξία του ελληνικού χρέους είναι πολύ χαμηλότερη από το ονομαστικό 170% που καταγράφεται στατιστικά.
Το βάρος θα μπορούσε να μειωθεί ακόμα περισσότερο, για παράδειγμα με ακόμα μεγαλύτερη επιμήκυνση της ωρίμανσής του, με παροχή περιόδων χάριτος και με σύνδεση των τόκων με την ανάπτυξη του ΑΕΠ.
Ωστόσο, θα ήταν δύσκολο να μειωθεί το χρέος της Ελλάδας με μέτρα που έχουν άμεση δημοσιονομική επίπτωση σε άλλες χώρες της ευρωζώνης, για διάφορους λόγους. Πρώτον, μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως παραβίαση της ρήτρας μη διάσωσης, και έτσι θα υπήρχαν συνταγματικές προκλήσεις σε διάφορες χώρες. Δεύτερον, θα έκανε τις άλλες χώρες πιο επιφυλακτικές στο μέλλον σε ό,τι αφορά την έγκριση προγραμμάτων προσαρμογής, υπονομεύοντας έτσι την αποτελεσματικότητα του ESM. Τρίτον, θα πυροδοτούσε λαϊκιστικές φωνές, τόσο από άλλες χώρες δανειολήπτες (που θα ήθελαν και αυτές να επωφεληθούν από την ακύρωση χρέους) όσο και από τις πιστώτριες, όπου οι υπάρχουσες αμφιβολίες αναφορικά με το ενιαίο νόμισμα θα υπερτονίζονταν όταν τα χρήματα των φορολογουμένων θα φαίνονταν ότι χρησιμοποιούνται για να διασώσουν πιο άσωτα κράτη.
Η ακύρωση του χρέους θα έκανε επίσης πιο δύσκολη τη ζωή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Αν το χρέος μιας χώρας μπορεί να μειωθεί και η ΕΚΤ δεν έχει το status του προνομιακού πιστωτή, ποιος θα επωμιστεί το κόστος αν τέτοια εργαλεία για το χρέος αγοράζονταν στο πλαίσιο του OMT των τραπεζών, ή της ποσοτικής χαλάρωσης; Οι δύο αυτές πολιτικές θα υπονομεύονταν σοβαρά. Αν η ποσοτική χαλάρωση εφαρμοστεί τις επόμενες εβδομάδες, όπως περιμένουν ευρύτερα οι αγορές, θα αγοράσει η ΕΚΤ ελληνικά ομόλογα; Και πώς θα τα αντιμετωπίσει;
Το δεύτερο ζήτημα εγείρεται από την έξοδο της Ελλάδας από το πρόγραμμα προσαρμογής. Αν η Ελλάδα θέλει επιπλέον κούρεμα επί του χρέους της, πώς θα αντιμετωπίσουν οι εγχώριες τράπεζες τις απώλειες; Η ανακεφαλαιοποίηση που απαιτεί ο ενιαίος ευρωπαϊκός εποπτικός φορέας θα είναι δυνατή μόνο μέσω επιπλέον εξωτερικής βοήθειας. Η Ελλάδα θα χρειαζόταν επίσης επιπλέον βοήθεια για να χρηματοδοτήσει τις αυξημένες δαπάνες που θέλει να εφαρμόσει, αφού δεν μπορεί να έχει άμεση πρόσβαση στις αγορές με κατάλληλα επιτόκια.
Πώς μπορεί όμως να ζητήσει επιπλέον χρηματοδοτική στήριξη από τους εταίρους της ευρωζώνης, αν δεν είναι πρόθυμη να τηρήσει ένα πρόγραμμα προσαρμογής, που δεν θα παρακολουθεί μόνο την πειθαρχία του προϋπολογισμού αλλά και όλες εκείνες τις δομικές μεταρρυθμίσεις που έχουν καθυστερήσει; Καμία ελάφρυνση χρέους δεν έχει δοθεί από τη διεθνή κοινότητα χωρίς αυστηρούς όρους.
Εν συντομία, δεν φαίνεται να υπάρχει αξιόπιστη λύση για το ελληνικό δίλημμα, τουλάχιστον εντός της ευρωζώνης. Αν η Ελλάδα έβγαινε από το ευρώ, θα μπορούσε να αρχίσει να τυπώνει το δικό της χρήμα και έτσι να χρηματοδοτήσει τις επιθυμητές επιπλέον δαπάνες. Θα μπορούσε να ζητήσει ειδική ακύρωση χρέους, στο πλαίσιο αυτό. Η εξαίρεση της εξόδου από τη νομισματική ένωση θα μπορούσε να κάνει πολιτικά ευκολότερο άλλες χώρες της ευρωζώνης να αποδεχθούν το δημοσιονομικό βάρος της ακύρωσης του ελληνικού χρέους.
Το πρόβλημα είναι ότι ο ελληνικός λαός έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν θέλει να βγει από το ευρώ, καθώς θεωρεί ότι είναι η μοναδική του άγκυρα έναντι της εγχώριας πολιτικής αναποτελεσματικότητας και αστάθειας. Τα λαϊκιστικά κόμματα το έχουν καταλάβει αυτό, και τώρα ισχυρίζονται πως θα μπορέσουν να τετραγωνίσουν τον κύκλο, παραμένοντας στη νομισματική ένωση. Ο ισχυρισμός δεν είναι ρεαλιστικός, όμως οι Έλληνες μπορεί να είναι πολύ εξοργισμένοι για να το κατανοήσουν αυτό. Είναι συνήθως πολύ αργά όταν ο κόσμος αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να έχει και την πίττα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο.
Τον Οκτώβριο του 2011 ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου πρότεινε δημοψήφισμα για την παραμονή στο ευρώ. Οι Ευρωπαίοι εταίροι του αρνήθηκαν κάθετα το ενδεχόμενο αυτό και έτσι αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Ο κίνδυνος μετάστασης θα ήταν πολύ μεγάλος. Είναι σήμερα διαφορετική η κατάσταση; Δημοσίευμα του περιοδικού Der Spiegel το Σαββατοκύριακο άφηνε να εννοηθεί ότι η Γερμανία μπορεί τώρα να πιστεύει ότι η κάποτε καταστροφική προοπτική πιθανής εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ θα μπορούσε σήμερα να είναι κάτι που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει η ευρωζώνη.
Σίγουρα το κλίμα σήμερα είναι πολύ διαφορετικό από αυτό που ήταν στον αποκορύφωμα της κρίσης. Υπάρχει διαθέσιμο το ΟΜΤ της ΕΚΤ εάν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφασίσει υπέρ του, έχει ξεκινήσει η τραπεζική ένωση και έχει ενισχυθεί ο ESM.
Ωστόσο, είναι πιθανό να χρειαστεί και επιπλέον θωράκιση, προκειμένου να μπορέσει η νομισματική ένωση να αντέξει ένα σοκ, αν αυτό γίνει αναπόφευκτο.
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου