Το παράλληλο νόμισμα και η δύσκολη επιστροφή στο ευρώ

8/7/2015

Του Stephen King

Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων η Ευρώπη δεν μπορεί να εγκαταλείψει πλήρως την Ελλάδα. Το σενάριο της επιστροφής του άσωτου υιού στο ευρώ, μετά τη «νέα δραχμή». Το παράδειγμα της επανένωσης της Γερμανίας.

Αυτό είναι το σημείο χωρίς επιστροφή για την Ελλάδα στην ευρωζώνη; Όχι αναγκαστικά.

Δεν θα είναι εύκολο για την Ε.Ε. να παρακολουθεί παθητικά μια ολοκληρωτική κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας. Πολλοί ψηφοφόροι την Κυριακή πίστευαν ότι ψηφίζουν για το τέλος της λιτότητας και όχι για την αρχή μιας κατάδυσης στον Άδη. Η Ε.Ε. έχει μια υποχρέωση να προστατεύσει τους δικούς της και στην περίπτωση της Ελλάδας, θα υπάρχει χωρίς αμφιβολία η ελπίδα ότι ο άσωτος υιός θα επιστρέψει τελικά στο σπίτι.

Πώς μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο; Βραχυπρόθεσμα –μιλάμε για ώρες και ημέρες– ο Αλέξης Τσίπρας, ο Έλληνας πρωθυπουργός, θα ελπίζει ότι το «όχι» θα στείλει ένα ισχυρό μήνυμα στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο για μια καλύτερη συμφωνία, συμπεριλαμβανομένης μιας μορφής ελάφρυνσης χρέους. Όπως ανέφερε την Κυριακή το βράδυ, «ο ελληνικός λαός πήρε μια ιστορική και γενναία απόφαση. Η απάντησή του θα αλλάξει τον υφιστάμενο διάλογο στην Ευρώπη».

Η προσπάθειά του διευκολύνθηκε από την παραίτηση το πρωί της Δευτέρας του Γιάνη Βαρουφάκη, του Έλληνα υπουργού Οικονομικών, ο οποίος δικαιολόγησε την απόφασή του σημειώνοντας: «Λίγο μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του δημοψηφίσματος, μου κατέστη γνωστό ότι οι συμμετέχοντες στο Eurogroup, και λοιποί εταίροι, θα 'εκτιμούσαν' την απουσία μου από τις συνεδριάσεις του, κάτι που ο πρωθυπουργός έκρινε ότι ίσως βοηθήσει στην επίτευξη συμφωνίας. Για αυτό και αποχωρώ από το υπουργείο Οικονομικών».

Αλλά ο χρόνος πιέζει. Αν δεν υπάρξει σύντομα μια συμφωνία, πολλά θα εξαρτηθούν από την σταθερότητα ή μη της ελληνικής οικονομίας μετά την επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων και τραπεζικής αργίας. Ο κίνδυνος είναι η Ελλάδα να ξεμείνει από ευρώ, κάνοντας αναγκαία την επιβολή ενός νέου νομίσματος που μπορεί αρχικά να ονομάζεται απλώς IOU, αλλά τελικά θα γίνει γνωστό ως «νέα δραχμή».

Η εισαγωγή ενός νέου νομίσματος, μαζί με το ευρώ, μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά προβληματική – με προφανή κίνδυνο υπερπληθωρισμού – αλλά αν αντιμετωπιστεί με αυτοσυγκράτηση, μπορεί να επιτρέψει την παροχή ρευστότητας σε βαθμό που θα οδηγήσει στη σταθεροποίηση του ελληνικού ΑΕΠ. Η σταθεροποίηση αυτή, θα δώσει με τη σειρά της στην κυβέρνηση την ευκαιρία να εφαρμόσει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα μπορούν να επαναφέρουν τη χώρα στο ευρώ, με τη συγχώρεση των αμαρτιών της.

Ωστόσο οι όροι για οποιαδήποτε επιστροφή στο ευρώ θα είναι αμφιλεγόμενοι. Σε εκείνο το σημείο, κάποιος θα πρέπει να αποφασίσει ποια θα είναι η κατάλληλη συναλλαγματική ισοτιμία ανάμεσα στην Ελλάδα και το ευρώ. Αν η «επίσημη» ισοτιμία που θα διαλέξει η ελληνική κυβέρνηση απέχει πολύ από αυτήν στους δρόμους της Αθήνας, θα δημιουργηθεί άμεσο πρόβλημα.

Υπάρχουν ιστορικά προηγούμενα. Όταν έγινε η επανένωση της Γερμανίας, το ανατολικό μάρκο μετατράπηκε σε γερμανικό μάρκο με ισοτιμία 1:1 για όλους τους μισθούς και τις τιμές και για όλες τις αποταμιεύσεις ως τις 4.000 ανατολικά μάρκα. Πέρα από το επίπεδο αυτό, οι αποταμιεύσεις μετατρέπονταν με ισοτιμία 1:2, όπως και το χρέος των εταιρειών και των νοικοκυριών. Η μετατροπή – στην αρχή σχετικά γενναιόδωρη για τους Ανατολικογερμανούς – δημιούργησε τις δικές της δυσκολίες. Η ανεπίσημη ισοτιμία βρισκόταν κάπου στα πέντε και δέκα ανατολικά μάρκα για κάθε γερμανικό μάρκο, μια πολύ πιο αληθινή αποτύπωση της απελπιστικής θέσης της Ανατολικής Γερμανίας όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα. Για να στηρίξουν τους νέους τους συμπατριώτες, οι Δυτικογερμανοί επωμίστηκαν ένα πολυετές κόστος με τη μορφή ενός φόρου αλληλεγγύης.

Η εμπειρία της Γερμανίας δείχνει πως πρέπει να καταβληθούν τεράστιες προσπάθειες για να επιστρέψει ο άσωτος ελληνικός υιός στο ευρώ, μετά την εισαγωγή ενός παράλληλου νομίσματος.

Μια νέα δραχμή θα επέτρεπε στην Ελλάδα να γίνει πιο ανταγωνιστική αλλά θα σήμαινε επίσης και ότι η επιστροφή στο ευρώ θα προϋπέθετε ένα κούρεμα για όσους Έλληνες έχουν καταθέσεις πάνω από ένα συγκεκριμένο όριο (όπως συνέβη όχι μόνο στην Ανατολική Γερμανία το 1990, αλλά και στην Κύπρο το 2013).

Και μέσω είτε της συγχώρεσης χρέους είτε μιας νέας ελληνικής εκδοχής του φόρου αλληλεγγύης, η Ε.Ε. μπορεί να έρθει αντιμέτωπη με ένα λογαριασμό για την ανασύνταξη της ελληνικής οικονομίας.

Στο τέλος της ημέρας, το κεντρικό θέμα πίσω από την ελληνική κρίση δεν έχει αλλάξει: το βασικό ερώτημα είναι ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό. Αν αποφύγουν όλοι να καταβάλουν το μερίδιό τους, το αποτέλεσμα θα είναι δυσάρεστο.

Αν, όπως και στη Γερμανία το 1990, αποδεχτούν όλοι το μερίδιό τους, το αποτέλεσμα θα είναι η ηρεμία. Οι Γερμανοί ωστόσο ήθελαν όντως την επανένωση. Δεν είναι ακόμα καθόλου βέβαιο ότι τα κράτη της Ευρώπης έχουν τα ίδια αισθήματα.

Πηγή