Να σταματήσει η τρέλα μιας Ευρώπης χωρίς σύνορα

23/11/2015

Του Wolfgang Münchau

Ενώ ο κόσμος έχει χάσει την εμπιστοσύνη του στη Σένγκεν και τα μέλη της αδυνατούν να διορθώσουν τον τρόπο λειτουργίας της, η πιο ακριβή αλλά αποτελεσματική λύση της επιστροφής στα εθνικά συστήματα ίσως αποτελεί την καλύτερη εναλλακτική.

Μία από τις αναπόφευκτες συνέπειες των τρομοκρατικών επιθέσεων του Παρισιού είναι ότι η Γαλλία θα χρειαστεί να ξοδέψει περισσότερα για την ασφάλεια και ιδιαίτερα για τις μυστικές υπηρεσίες. Το ίδιο θα πρέπει να κάνουν και τα περισσότερα κράτη μέλη της περιοχής Σένγκεν.

Η Σένγκεν είναι η ζώνη ελεύθερης διέλευσης που αποτελείται από 26 ευρωπαϊκές χώρες, περιλαμβανομένων 22 μελών της ΕΕ. Την περασμένη εβδομάδα κατέστη σαφές πως το δίκτυο ασφαλείας που υποτίθεται που λειτουργεί μυστικά και αποτελεσματικά στο φόντο της Σένγκεν, δε λειτουργεί.

Ο θάνατος του Abdelhamid Abaaoud κατά τη διάρκεια εφόδου της αστυνομίας στο παρισινό προάστιο του Αγίου Διονυσίου ήταν σε ένα επίπεδο, μια μεγάλη επιτυχία. Η αστυνομία έπιασε τον ύποπτο τρομοκράτη που συνδιοργάνωσε αυτή και άλλες επιθέσεις. Σε ένα άλλο επίπεδο, ο θάνατός του ήταν ένα δυσάρεστο σοκ. Τι λέει για τη Σένγκεν το γεγονός ότι ένας από τους πλέον καταζητούμενους εγκληματίες του κόσμου μπόρεσε να μετακινηθεί ελεύθερα μεταξύ Συρίας, Γαλλίας και Βελγίου; Αυτό δε θα έπρεπε να είναι δυνατό.

Υπάρχουν, κατ' αρχήν, δύο λύσεις: Να διορθωθεί η Σένγκεν ή να ξαναστραφούμε στα εθνικά συστήματα. Και οι δύο έχουν αποτέλεσμα. Η πρώτη θα ήταν οικονομικά αποδοτική, αλλά είναι πολιτικά δύσκολο να εφαρμοστεί. Η δεύτερη είναι πιο εύκολη πολιτικά, αλλά θα αποτελούσε για πολλές χώρες ένα δαπανηρό σοκ σε μακροοικονομική κλίμακα.

Η διόρθωση της Σένγκεν θα πρέπει να ξεπεράσει τη μη φιλόδοξη ατζέντα των υπουργών Δικαιοσύνης και Εσωτερικού, οι οποίοι συναντήθηκαν την περασμένη Παρασκευή για να εξετάσουν κάποιες πρακτικές προτάσεις. Το πρόβλημα με τη Σένγκεν είναι ότι μέσα σε λίγες εβδομάδες έχει χάσει το μεγαλύτερο πλεονέκτημά της –την εμπιστοσύνη του πληθυσμού. Ο πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ σαφέστατα δεν είχε εμπιστοσύνη στο σύστημα. Αλλιώς, για ποιο λόγο επανέφερε τους συνοριακούς ελέγχους;

Για να επανακτήσει την εμπιστοσύνη η Σένγκεν, ο έλεγχος των κοινών εξωτερικών συνόρων πρέπει να ανταποκρίνεται στο πρότυπο του καλύτερου από τα ευρωπαϊκά κράτη, όχι σε ένα παραποιημένο μέσο επίπεδο της ΕΕ. Η ΕΕ έχει μια υπηρεσία, τη Frontex με έδρα τη Βαρσοβία, που έχει επιφορτιστεί με το να συντονίζει τις πολιτικές και να διατηρεί τα πρότυπα. Αλλά όπως είναι καίριο, στην περιοχή Σένγκεν κάθε χώρα είναι υπεύθυνη για τη διατήρηση των δικών της εξωτερικών συνοριακών ελέγχων. Τα εξωτερικά σύνορα της Ελλάδας, για παράδειγμα, είναι επίσης μέρος των κοινών εξωτερικών συνόρων της περιοχής Σένγκεν.

Η Frontex δεν έχει τους πόρους για να κάνει σωστά ακόμη και αυτή την περιορισμένη δουλειά της, πόσο μάλλον ώστε να δράσει ως μονάδα συνοριακών ελέγχων σε ομοσπονδιακό επίπεδο, το οποίο χρειάζεται στην πραγματικότητα. Η Αμερική έχει την Υπηρεσία Ιθαγένειας και Μετανάστευσης των ΗΠΑ (US Citizenship and Immigration Services), η οποία αποτελεί μέρος του Υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας, και την αμερικανική Ακτοφυλακή, που είναι παρακλάδι των ενόπλων δυνάμεων. Στην Ευρώπη βασιζόμαστε σε δημόσιους υπαλλήλους που δίνουν πληροφορίες ο ένας στον άλλο. Ή δεν το κάνουν – όπως αποδεικνύεται.

Η ΕΕ θα «μπαλώσει» πρόχειρα τη Σένγκεν, αλλά δε θα τη διορθώσει. Ακούγεται οικείο; Όταν ξεκίνησε η κρίση στην ευρωζώνη, κάποια τολμηρά μέτρα θα την είχαν επιδιορθώσει. Αλλά δεν υπήρχε πολιτική πλειοψηφία υπέρ μιας λύσης ομοσπονδιακού επιπέδου για την τραπεζική κρίση και την κρίση κρατικού χρέους. Γιατί οι ηγέτες της ΕΕ να κάνουν το σωστό στην περίπτωση της Σένγκεν, όταν δεν κατάφεραν να το κάνουν στην περίπτωση της ευρωζώνης.

Η εναλλακτική θα ήταν να αφήσουμε τη Σένγκεν να μαραθεί, για να επιστρέψουμε στα εθνικά συστήματα και να εφαρμόσουμε τις απαραίτητες αλλαγές στα κράτη μας. Αυτό αναμένω πως θα συμβεί. Δεν είναι κακή επιλογή. Θα λειτουργήσει γιατί τα κράτη-μέλη έχουν διατηρήσει τη βασική υποδομή τους. Είναι, φυσικά, τρομερά αναποτελεσματικό για 26 χώρες να λειτουργούν τα δικά τους δίκτυα πληροφοριών και να αστυνομεύουν τα εσωτερικά σύνορα. Μόνο το μήκος των συνόρων γύρω από τη Γαλλία και τη Γερμανία είναι περίπου 3.000 χιλιόμετρα για την καθεμία. Τα εξωτερικά χερσαία σύνορα ολόκληρης της περιοχής Σένγκεν είναι μόλις 8.000 χιλιόμετρα. Αν το σύστημα δεν δουλέψει θα υπάρξουν πολλά κομμάτια και πολλές αιχμηρές γωνίες. Τα εσωτερικά σύνορα θα επιστρέψουν.

Πριν τις επιθέσεις, ήταν σχεδόν αόρατα. Στο τρένο από τις Βρυξέλλες για το Παρίσι, θα προσπαθούσες πολύ για να παρατηρήσεις το πού άλλαζες χώρα. Στον αυτοκινητόδρομο, ένας εγκαταλελειμμένος συνοριακός σταθμός θα σου θύμιζε πώς εκεί κάποτε υπήρχε ένα σύνορο, συνοδευόμενο από μια σηματοδότηση της χώρας περικυκλωμένη από τα 12 ευρωπαϊκά αστέρια. Η Σένγκεν κατέστησε την περιφέρεια Molenbeek στις Βρυξέλλες και τον Άγιο Διονύσιο στο Παρίσι, γειτονικές περιοχές. Οι τρομοκράτες ζούσαν σε κίνηση, διαμένοντας στις Βρυξέλλες και δουλεύοντας στο Παρίσι.

Εφόσον δεν πρόκειται να διορθώσουμε τη Σένγκεν, ας επιστρέψουμε στους εθνικούς συνοριακούς ελέγχους. Θα είναι πολύ ακριβό, ιδιαίτερα για τη Γαλλία που ακόμη δεν έχει οικοδομήσει μια πλήρως λειτουργική υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας.

Κάθε εκτροχιασμός από τον προϋπολογισμό θα είναι ζήτημα μεγάλης σημασίας και θα ξεσηκώσει την οργή εκείνων που μετράνε κουκιά στην ευρωζώνη. Η Γαλλία θα πρέπει να επικαλεστεί, μονομερώς αν αυτό είναι αναγκαίο, τη ρήτρα περί έκτακτης περίστασης υπό τους ευρωπαϊκούς κανόνες για τον προϋπολογισμό.

Επιτακτικός στόχος θα πρέπει να είναι η διατήρηση ενός από τα πιο σημαντικά κοινά αγαθά που μπορεί η ΕΕ να προσφέρει στους πολίτες της: Ένα σύγχρονο και επαγγελματικό επίπεδο εσωτερικής ασφάλειας. Η Σένγκεν δεν μπορεί να το παρέχει αυτό. Αλλά τα κράτη μέλη θα μπορέσουν και θα έπρεπε να τους επιτραπεί να το κάνουν.

Πηγή

Η πρωτότυπη δημοσίευση εδώ.