Η επίλυση του σκοπιανού είναι πολύτιμη για τα Βαλκάνια

8/5/2018

Του Tony Barber

Ένας συμβιβασμός ανάμεσα στην Ελλάδα και την ΠΓΔΜ θα ενίσχυε τη σταθερότητα της πιο εύθραυστης ευρωπαϊκής περιοχής. Τα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν, ο ρόλος της Ρωσίας και η στάση του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε.

Αν ορίζουμε ως πρόοδο ότι μια χώρα δεν αποκαλεί πλέον το αεροδρόμιο της πρωτεύουσας με το όνομα ενός στρατηλάτη που πέθανε πριν από 2.300 χρόνια στη Βαβυλώνα, τότε υπάρχει σίγουρα ελπίδα για τα Βαλκάνια, το πεδίο πολλών πρόσφατων ευρωπαϊκών συγκρούσεων.

Το Φεβρουάριο, η ρεφορμιστική κυβέρνηση της ΠΓΔΜ πραγματοποίησε βήματα για την αναστροφή του πομπώδους εθνικισμού της προηγούμενης κυβέρνησης και άλλαξε το όνομα του αεροδρομίου «Μέγας Αλέξανδρος» σε «διεθνές αεροδρόμιο των Σκοπίων». Ο πάγος άρχισε να λιώνει σε μια από τις πιο αμφιλεγόμενες διαμάχες της μετακομμουνιστικής Ευρώπης.

Στον αυτοκινητόδρομο που οδηγεί στα Σκόπια, στην πρωτεύουσα της πρώην γιουγκοσλαβικής δημοκρατίας, οι μεγάλες πράσινες πινακίδες φανερώνουν ακόμα πιο έντονα την διάθεση για αλλαγή. Ο δρόμος δεν φέρει πλέον το όνομα του Μέγα Αλέξανδρου, αλλά λέγεται Λεωφόρος Φιλίας. Οι ηγέτες της ΠΓΔΜ θεωρούν ότι αυτές οι ασκήσεις στην αλλαγή ονομάτων δεν είναι απλώς διακοσμητικές, αλλά ουσιαστικές παραχωρήσεις προς την Ελλάδα.

Για 27 χρόνια, η Αθήνα κατηγορεί τον βόρειο γείτονα ότι διεκδικεί εδάφη της, καθώς και την πολιτιστική κληρονομιά και την ταυτότητα της, με τη χρήση του ονόματος της Μακεδονίας και του Μέγα Αλέξανδρου ως συμβόλου της χώρας.

Οι διαπραγματεύσεις για την εύρεση ενός συμβιβασμού όσον αφορά το όνομα της ΠΓΔΜ έχουν κορυφωθεί. Οι υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας και της ΠΓΔΜ έχουν συναντηθεί 20 φορές. Αν επιτευχθεί μια συμφωνία, θα στείλει ένα σπάνιο σήμα και στις άλλες διαπληκτιζόμενες βαλκανικές χώρες και κοινότητες – τη Σερβία και το Κόσοβο, για παράδειγμα ή τους Μουσουλμάνους, τους Κροάτες και τους Σέρβους της Βοσνίας Ερζεγοβίνης – πως ακόμα και οι πιο επώδυνες ιστορικές πληγές μπορούν να επουλωθούν.

Επιπλέον, ένας συμβιβασμός μπορεί να ανοίξει το δρόμο για την ένταξη της ΠΓΔΜ στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ, τον οποίο έχει μπλοκάρει τώρα το βέτο της Αθήνας. Η εξέλιξη αυτή θα έβαζε τέλος στην γεωπολιτική ανασφάλεια που βιώνει η ΠΓΔΜ μετά την διάλυση της κομμουνιστικής Γιουγκοσλαβίας. Θα δρούσε ενάντια στην επέκταση της παρουσίας της Ρωσίας, της Τουρκίας, της Κίνας, της Σαουδικής Αραβίας και άλλων χωρών του Κόλπου στα Βαλκάνια. Θα μείωνε τον κίνδυνο να πέσει η ΠΓΔΜ θύμα μιας βίαιης εσωτερικής σύγκρουσης, η οποία θα αποσταθεροποιούσε την υπόλοιπη περιοχή.

Δεν πρόκειται για κάποια υπερβάλλουσα ανησυχία. Το 2001 ξέσπασε εξέγερση από την αλβανική μειονότητα της ΠΓΔΜ, η οποία αποτελεί περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσμού των 2 εκατομμυρίων της χώρας. Όπως έχει δηλώσει ο Αλί Αχμέτι, ο τότε ηγέτης των εξεγερμένων, η σύγκρουση θα μπορούσε να είχε μετατραπεί σε ένα λουτρό αίματος πολύ χειρότερο από τον βοσνιακό πόλεμο, στον οποίο έχασαν τη ζωή τους περίπου 100.000 μαχητές και άμαχοι. Στο τέλος, το ΝΑΤΟ πέτυχε ένα συμβιβασμό με μια καλά ενορχηστρωμένη παρέμβαση.

O κ. Αχμέτι είναι τώρα ο αρχηγός του αλβανικού κόμματος που συγκυβερνάει με τους Σοσιαλδημοκράτες του Ζόραν Ζάεφ, ενός δραστήριου νεαρού πρωθυπουργού που ηγείται της προσπάθειας της ΠΓΔΜ για μια συμφιλίωση με την Ελλάδα. Στα Σκόπια άκουσα πρόσφατα τον κ. Αχμέτι να προειδοποιεί ότι όλα όσα επιτεύχθηκαν με το σύμφωνο του 2001 μπορεί να αποδειχθούν μάταια, αν η ΠΓΔΜ δεν ενταχθεί στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ. Το όραμα του κ. Ζάεφ για ΠΓΔΜ που θα είναι προσανατολισμένη προς τη Δύση αποκτάει μεγαλύτερη αξιοπιστία από το γεγονός ότι η στήριξη προς το στόχο αυτό προέρχεται από όλες τις εθνοτικές ομάδες και υπερβαίνει τις μνήμες της ένοπλης σύγκρουσης.

Οι προοπτικές μιας συμφωνίας ανάμεσα στην ΠΓΔΜ και στην Ελλάδα είναι ούτως ή άλλως αβέβαιες. Είναι αλήθεια πως οι διαπραγματευτές έχουν περιορίσει τις επιλογές για το όνομα στη Βόρεια Μακεδονία, την Άνω Μακεδονία και την Μακεδονία του Βαρδάρη, με την τελευταία να συνδέεται με το μεγαλύτερο ποτάμι της χώρας. Για εγχώριους σκοπούς, ο κ. Ζάεφ θέλει να χρησιμοποιήσει το «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Αυτό δεν είναι αρκετό για την Ελλάδα, η οποία βλέπει προσπάθειες διεκδίκησης της περιοχής της Μακεδονίας στη Βόρεια Ελλάδα. Η Αθήνα πιέζει για αλλαγές στο Σύνταγμα της ΠΓΔΜ που θα εξάλειφαν την απειλή αυτή.

Ο κ. Ζάεφ είναι ανοικτός στην ιδέα αυτή, αλλά οποιαδήποτε αλλαγή θα χρειαστεί να λάβει δύο φορές την έγκριση του κοινοβουλίου της ΠΓΔΜ. Επιπλέον, θέλει να ενισχύσει την νομιμοποίηση οποιουδήποτε συμβιβασμού επιτευχθεί με την Ελλάδα με την υποβολή των όποιων συνταγματικών αλλαγών σε δημοψήφισμα.

Δεν θα είναι εύκολο να περάσει και τα τρία εμπόδια. Ούτε θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη η έγκριση της Ελλάδας. Ο Αλέξης Τσίπρας, ο αριστερός πρωθυπουργός, βλέπει μια ευκαιρία καταξίωσης. Ωστόσο, οι εθνικιστές κυβερνητικοί του εταίροι, η συντηρητική αντιπολίτευση και η ορθόδοξη εκκλησία είναι σφοδροί επικριτές των διπλωματικών του ενεργειών.

Στο παρασκήνιο η Ρωσία υπονομεύει την επίτευξη συμφωνίας. Με τις εκλογές να είναι προγραμματισμένες για την επόμενη χρονιά, ο κ. Τσίπρας μπορεί να ανακαλύψει πως η άνοδος του πολιτικού θερμομέτρου στο εσωτερικό καθιστά τις συνομιλίες με τα Σκόπια πολύ «καυτές» για να τις διαχειριστεί.

Τέλος, δεν είναι όλες οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. πρόθυμες να ανοίξουν ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την ΠΓΔΜ. Στο ΝΑΤΟ ορισμένοι δεν βλέπουν την ένταξη της ΠΓΔΜ ως προτεραιότητα. Θα μάθουμε περισσότερα από τη σύνοδο της Ε.Ε. τον Ιούνιο και τη σύνοδο του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο. Ίσως να είναι ακόμα νωρίς για μια συμφωνία Ελλάδας-ΠΓΔΜ στις συνόδους αυτές. Αν εξελιχθούν όντως έτσι τα πράγματα, το ΝΑΤΟ και η Ε.Ε. δεν πρέπει να χρησιμοποιήσουν το πισωγύρισμα ως δικαιολογία για να ξεχάσουν το σκοπιανό ζήτημα.

Τα Βαλκάνια σήμερα είναι πολύ εύθραυστα για να γίνει ανεκτός ένας τέτοιος εφησυχασμός.

Πηγή