Ο Τραμπ θέτει σε κίνδυνο την κυριαρχία του δολαρίου

1/6/2018

Του Edward Luce

Με τις πράξεις του ο Αμερικανός πρόεδρος επισπεύδει την ημέρα της κρίσης του δολαρίου. Η επικίνδυνη δημοσιονομική χαλάρωση, η διάβρωση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς και ο ανταγωνισμός από την Κίνα.

Μόλις ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, οι επενδυτές πούλησαν δολάρια και αγόρασαν στερλίνες. Θα έπρεπε να είχαν κάνει το αντίθετο, καθώς η Βρετανία ήταν αυτή που είχε κηρύξει τον πόλεμο και οι ΗΠΑ έμειναν αμέτοχες. Αλλά σε μια κρίση τα πλήθη καταφεύγουν στην ασφάλεια και η στερλίνα ήταν τότε το αποθεματικό νόμισμα. Δεν μπορούσαν να φανταστούν πως το χρέος του πολέμου θα έπληττε το βρετανικό νόμισμα.

Οι αγορές αντέδρασαν με τον ίδιο τρόπο μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008. Αν και η κρίση ξεκίνησε από τη Wall Street, το δολάριο ενισχύθηκε. Η Αμερική ανταμείφθηκε για τις αμαρτίες της. Αλλά η ασωτία δεν μπορεί να συνεχίζεται για πάντα. Με τις πράξεις του, ο Ντόναλντ Τραμπ επισπεύδει την ημέρα της κρίσης του δολαρίου.

Το δημόσιο χρέος είναι αυτό που έχει επηρεαστεί περισσότερο από τις αποφάσεις του Αμερικανού προέδρου. Αν δεν λήξουν οι φορολογικές περικοπές του κ. Τραμπ, όπως προβλέπεται να γίνει σε μια δεκαετία, το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ θα αυξηθεί από το 77% του ΑΕΠ στο 105% στο τέλος του 2028. Αυτό θα είναι κοντά στο υψηλότερο επίπεδο που έχει φτάσει ποτέ, το οποίο ήταν κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Συγκριτικά, το χρέος της Ιταλίας βρίσκεται στο 131% του ΑΕΠ.

Με βάση την υφιστάμενη νομοθεσία, την οποία λαμβάνει υπόψη του το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου, το χρέος των ΗΠΑ θα ανέλθει στο 96% του ΑΕΠ σε 10 χρόνια. Στην πράξη, η μόνη μονάδα μέτρησης που έχει σημασία είναι η πολιτική της Ουάσιγκτον, που λέει πως οι προσωρινές φορολογικές περικοπές είναι μόνιμες.

Αλλά αυτό υποτιμάει τον αντίκτυπο του κ. Τραμπ, από την στιγμή που δεν λαμβάνει υπόψη το ενδεχόμενο ύφεσης. Λίγο πριν την ύφεση του 2007, το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ βρισκόταν στο 35% του ΑΕΠ. Υπερδιπλασιάστηκε και έμεινε σε αυτά τα επίπεδα έκτοτε. Αν προέκυπτε μια ακόμα ύφεση, ο δανεισμός των ΗΠΑ θα έπρεπε να αυξηθεί πολύ περισσότερο από ότι πριν τις φορολογικές περικοπές του κ. Τραμπ. Έχει στερήσει το υπουργείο Οικονομικών από πυρομαχικά που θα χρειαζόταν για να καταπολεμήσει μια οικονομική κάμψη.

Τα παραπάνω ισχύουν χωρίς να λάβει κανείς υπόψη πως η Fed μόλις που έχει ξεκινήσει την συρρίκνωση του ισολογισμού των περίπου $4 τρις που διογκώθηκε με την εφαρμογή της ποσοτικής χαλάρωσης. Από την στιγμή που η FED είναι ήδη επιβαρυμένη, η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να έχει πιο ενεργό ρόλο.

Η πλειονότητα των προβλέψεων τοποθετούν την πιθανότητα για μια ύφεση στις ΗΠΑ τα επόμενα δύο χρόνια περίπου στο 30%. Είναι βέβαιο πως αν ο κ. Τραμπ πιστεύει πως κινδυνεύει η επανεκλογή του το 2020, θα προχωρήσει σε μια ακόμα μεγάλη τόνωση.

Εδώ είναι που μπαίνουν στο παιχνίδι οι Δημοκρατικοί. Μια από τις συνέπειες της ήττας της Χίλαρι Κλίντον ήταν πως οι Δημοκρατικοί δεν βάζουν πλέον σε προτεραιότητα έναν ισοσκελισμένο προϋπολογισμό. Η κα. Κλίντον προσπαθούσε να δείξει ότι οι δαπάνες που έβαζε σε προτεραιότητα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν. Οι ψηφοφόροι δεν έδωσαν σημασία.

Ο κ. Τραμπ από την άλλη πλευρά, υποσχέθηκε στους Αμερικανούς τον ουρανό με τα άστρα, όπως και ο Μπέρνι Σάντερς, ο αντίπαλος της κα. Κλίντον για το χρίσμα των Δημοκρατικών. Οι Δημοκρατικοί έβγαλαν το συμπέρασμα. Αν ανακτήσουν τον έλεγχο στην Βουλή των Αντιπροσώπων το Νοέμβριο, οι συνθήκες θα είναι ώριμες για ένα ακόμα μεγάλο άλμα στο χρέος των ΗΠΑ.

Τα τελευταία χρόνια, οι Δημοκρατικοί έχουν επιδείξει δημοσιονομική πειθαρχία, ενώ οι Ρεπουμπλικάνοι απλώς υποκρίνονται ότι το κάνουν. Τώρα και οι δύο ούτε καν προσπαθούν. Αν ο έλεγχος της αμερικάνικης κυβέρνησης διαιρεθεί μετά τον Νοέμβριο, το πιθανότερο είναι πως ο κ. Τραμπ θα προωθήσει ένα σχέδιο δημόσιων επενδύσεων χωρίς χρηματοδότηση. Οι ΗΠΑ έχουν μεγάλη ανάγκη από σύγχρονα λιμάνια, δρόμους και συστήματα ελέγχου της εναέριας κυκλοφορίας. Κατά την άποψη μου, θα έπρεπε να χρηματοδοτηθούν μέσω φόρων, κατά προτίμηση στον άνθρακα. Αλλά αυτό δεν πρόκειται να συμβεί. Το μόνο στο οποίο θα έπρεπε να στοιχηματίσουν οι αγορές είναι στη συνεχιζόμενη άνοδο του δημόσιου χρέους των ΗΠΑ.

Σε ποιο σημείο θα βάλει σε κίνδυνο την κυριαρχία του δολαρίου η προβληματική πολιτική κατάσταση στις ΗΠΑ; Το σημερινό χάλι μπορεί να συνεχιστεί για μια ή δύο δεκαετίες ακόμα. Οι ρίζες του φτάνουν πολύ βαθιά. Σε αντίθεση με την Ιταλία, οι ΗΠΑ έχουν το δικό τους νόμισμα, το οποίο σημαίνει πως μπορούν να συνεχίσουν να τυπώνουν δολάρια κατά βούληση.

Η Ιαπωνία, η οποία έχει δημόσιο χρέος περίπου 200% του ΑΕΠ, δείχνει πως το υπερβολικό χρέος δεν πυροδοτεί αναγκαστικά μια κρίση. Αλλά το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα πρέπει να πληροί πιο αυστηρά κριτήρια από ότι αυτό της Ιαπωνίας.

Όπως έχει υποστηρίξει ο Έσβαρ Πράσαντ, οι επενδυτές θα διατηρήσουν την πίστη τους στο δολάριο μόνο αν εμπιστεύονται και τους θεσμούς πίσω από αυτό. Οι αγορές θέλουν το κράτος δικαίου, την πολιτική σταθερότητα και την ηγετική θέση των ΗΠΑ στον κόσμο. Ο κ. Τραμπ τα αμφισβητεί και τα τρία.

Ο κόσμος μπορεί να εισέρχεται σε μια εποχή πολλαπλών αποθεματικών νομισμάτων, όπως προβλέπει ο Μπάρι Άιχενγκριν. Είναι κάτι που έχει συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν. Μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων, το δολάριο και η στερλίνα μοιράζονταν το ρόλο αυτό με το γαλλικό φράγκο και το μάρκο. Σήμερα, οι ανταγωνιστές θα ήταν το κινεζικό ρενμίνμπι και το ευρώ. Η μετάβαση θα μπορούσε να είναι ακόμα και ομαλή. Αλλά είναι επίσης πιθανό οι ΗΠΑ να υποστούν ένα μεγάλο σοκ στο χρέος, που θα προκαλούσε ένας πόλεμος ή μια χρηματοοικονομική κρίση σαν αυτή του 2008. Ανάλογη ζημιά μπορεί να προκαλούσε και μια επιστροφή στον προστατευτισμό. Στο σημείο αυτό, το δολάριο θα έπαυε να είναι ο βασιλιάς.

Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πιο σενάριο είναι το πιθανότερο. Γνωρίζουμε όμως ότι ο κ. Τραμπ είναι αλλεργικός στις ομαλές μεταβάσεις.

Πηγή