Η έλλειψη μεταρρυθμίσεων θα διαλύσει την ευρωζώνη

6/6/2018

Του Wolfgang Münchau

Η έξοδος από το ευρώ είναι ένα ατύχημα για το οποίο πρέπει να είσαι προετοιμασμένος, όχι ένα αποτέλεσμα που αναζητείς. Ποια θα πρέπει να είναι η στρατηγική της νέας ιταλικής κυβέρνησης και πού πρέπει να αναζητήσει συμμαχίες.

Για κακή μας τύχη, υπάρχουν τόσο πολλοί Ευρωπαίοι που αντιμετωπίζουν την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση σαν μία κίνηση καλής πίστης. Η συζήτηση για το Brexit προκαλεί διαμάχη μεταξύ των φιλοευρωπαϊστών, που πραγματικά πιστεύουν σε αυτή και των άθεων σκεπτικιστών, γεγονός που εξηγεί γιατί συζητάμε για δύο παράλογες προτάσεις: Ένα δεύτερο δημοψήφισμα και ένα σκληρό Brexit.

Οι Ιταλοί αντιμετωπίζουν το ερώτημα της δικής τους συμμετοχής στο ευρώ με παρόμοιο τρόπο. Ή ανήκεις στο ένα στρατόπεδο ή στο άλλο. Αν ανήκεις, όπως εγώ, κάπου στη μέση, αισθάνεσαι μπερδεμένος. Πιστεύω ότι είναι λογικό για μία χώρα που δοκιμάζεται, όπως η Ιταλία, να παραμείνει στην ευρωζώνη, για όσο διάστημα υπάρχει και η παραμικρή ελπίδα ότι η σχέση είναι βιώσιμη.

Ήταν ο άνευ όρων ευρωπαϊσμός των προηγούμενων ηγετών της Ιταλίας που ενίσχυσε την τρέχουσα εθνικιστική αντίδραση. Οι προηγούμενες κυβερνήσεις δέχθηκαν ευρωπαϊκή νομοθεσία, η οποία ήταν θεμελιωδώς ενάντια στα ιταλικά συμφέροντα.

Υπήρξε κανόνας για να υπολογιστεί η συνεισφορά της Ιταλίας στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, την ομπρέλα διάσωσης του μπλοκ, σε σχέση με τον υπολογισμό του μέγιστου επιτρεπόμενου ελλείμματος. Ακολούθησε η αποδοχή του νόμου για την εκκαθάριση τραπεζών που άφηνε χιλιάδες Ιταλούς αποταμιευτές χωρίς προστασία. Και το χειρότερο από όλα ήταν η συμφωνία το 2012 για αποδοχή του δημοσιονομικού συμφώνου (fiscal compact), που ουσιαστικά απαιτεί από την Ιταλία να έχει ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς. Αν οι προηγούμενοι πρωθυπουργοί δεν ήταν τόσο δεκτικοί, η αντιευρωπαϊκή αντίδραση θα ήταν πιο ήπια.

Θεωρώ ότι ήταν ανόητη κίνηση, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων και η Λίγκα να έχουν εγείρει ζήτημα πλήρους αντιπαράθεσης με την ΕΕ, με τον τρόπο που το έκαναν. Η ιδέα να ζητήσουν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διαγραφή του ιταλικού χρέους, που αγοράζει ως μέρος του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, ήταν τρελή. Η ιδέα εμφανίστηκε σε ένα πρώτο προσχέδιο της συμφωνίας συνασπισμού και εγκαταλείφθηκε αργότερα. Ήταν παράλογη από πολλές απόψεις. Κατ' αρχάς, το μεγαλύτερο μέρος του ιταλικού χρέους διακρατείται από την Τράπεζα της Ιταλίας, όχι την ΕΚΤ. Αν θέλουν να τα βάλουν με την ευρωζώνη, πρέπει να γίνουν πιο ευφυείς.

Η πρώτη συμβουλή μου είναι να αφήσουν τη μονομέρεια και να συνδιαλλαγούν -να θέσουν όρους που θα επέτρεπαν στην Ιταλία να παραμείνει και να ευημερήσει στην ευρωζώνη.

Ως πρώτη προτεραιότητα, ο Τζουζέπε Κόντε, ο Ιταλός πρωθυπουργός, θα πρέπει να έχει μία δυνατή θέση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αυτού του μήνα, όσον αφορά τη συζήτηση για τη διακυβέρνηση της ευρωζώνης. Η Άγκελα Μέρκελ έχει ουσιαστικά απορρίψει όλα τα στοιχεία μεταρρύθμισης που έχει προτείνει ο Εμανουέλ Μακρόν. Ο κ. Κόντε θα πρέπει να σκεφθεί την υποστήριξη του Γάλλου προέδρου για να κάνει τη Γερμανίδα καγκελάριο να καταλάβει τα υπερβολικά κόστη ενός γερμανικού «όχι». Ο Πέδρο Σάντσεθ, ο ηγέτης του σοσιαλιστικού κόμματος που ορκίστηκε το Σάββατο ως πρωθυπουργός της Ισπανίας, μπορεί να βοηθήσει για να ενισχυθεί μία τέτοια συμμαχία.

Ο κ. Κόντε πρέπει να υπογραμμίσει ότι μία ευρωζώνη χωρίς μεταρρυθμίσεις έχει μικρή πιθανότητα να επιζήσει. Μέχρι σήμερα, το καλύτερο επιχείρημα για την Ιταλία και την παραμονή της στο ευρώ είναι η ελπίδα ότι τελικά θα μεταρρυθμιστεί. Αν γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί, το επιχείρημα αλλάζει. Δεν είναι η ιταλική πολιτική που σκοτώνει το ευρώ, αλλά η έλλειψη μεταρρυθμίσεων στην ευρωζώνη και το τεράστιο πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας.  

Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσει κανείς την ευρωζώνη είναι από μέσα. Η Ιταλία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το βάρος της στους επερχόμενους διορισμούς στις πιο σημαντικές θέσεις της ΕΕ: αυτές των προέδρων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της ΕΚΤ.  Υπάρχουν ντιλ και συμβιβασμοί που θα γίνουν. Μη μιλάτε για μονομερή έξοδο, μέχρις ότου όλα τα άλλα αποτύχουν.

Δεύτερον, η κεϋνσιανή δημοσιονομική ώθηση που σκιαγραφήθηκε από την κυβέρνηση συνασπισμού της Ιταλίας έχει καλές προθέσεις, αλλά είναι πολύ μεγάλη. Πρέπει να ρίξουν τους τόνους και να συνοδεύσουν μία ήπια επεκτατική δημοσιονομική πολιτική με κάποιες στοχευμένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στον τραπεζικό τομέα, στο δικαστικό σύστημα και στη δημόσια διοίκηση.

Τρίτον, δεν βλάπτει ένα γνήσιο «plan B», μία λίστα από μέτρα για να αποχωρήσει, αν μία κρίση κάνει τη συμμετοχή στην ευρωζώνη μη βιώσιμη. Θα μου προκαλούσε έκπληξη αν η προηγούμενη κυβέρνηση δεν είχε ένα τέτοιο σχέδιο, χωμένο βαθιά στα συρτάρια της. Ωστόσο, ως plan A θα πρέπει να απορριφθεί: δηιουργώντας μια κατάσταση που θα οδηγούσε αναπόφευκτα στην έξοδο από την ευρωζώνη. Ήταν οι υποψίες ενός τέτοιου σχεδίου που έπεισαν τον Σέρτζιο Ματαρέλα, τον Ιταλό πρόεδρο, να ασκήσει βέτο στον Πάολο Σαβόνα ως υπουργό Οικονομικών.

Και τέλος, μη σκεφτείτε καν να ζητήσετε από το εκλογικό σώμα να ψηφίσει για τη συμμετοχή της Ιταλίας στο ευρώ. Αυτό θα ήταν αυτοκαταστροφικό για οποιονδήποτε πολιτικό τολμήσει να θέσει τέτοια ερωτήματα. Η έξοδος από την ευρωζώνη είναι ένα ατύχημα για το οποίο πρέπει να είσαι προετοιμασμένος, όχι ένα αποτέλεσμα που αναζητείς. Αμφιβάλλω αν θα μπορούσε μία ιταλική κυβέρνηση να επιζήσει από αυτό.

Για τους υπόλοιπους από μας, πρέπει να σταματήσουμε να αντιμετωπίζουμε αυτή τη νέα κυβέρνηση σαν ένα αναπάντεχο σοκ. Η λαϊκίστικη κυβέρνηση είναι η λογική επίπτωση 20 ετών οικονομικής κακοδιαχείρισης από τα κεντροαριστερά και κεντροδεξιά κόμματα. Αυτά προκάλεσαν το χάος.

Αν είστε πράγματι υπέρ του ευρώ, η συμβουλή μου είναι να σταματήσετε να αντιμετωπίζετε το ευρώ ως θέμα πίστης και να αγωνιστείτε για τη βιωσιμότητά του. Αυτή η μάχη δεν μπορεί να κερδηθεί μόνο στην Ιταλία. Απαιτεί μεγάλες πολιτικές αλλαγές και στις Βρυξέλλες.

Πηγή