Το ακροδεξιό Vox και η ανατροπή δεδομένων στην Ισπανία

28/4/2019

Η νέου τύπου πόλωση αναμένεται να αποτυπωθεί στις σημερινές εκλογές στη χώρα της Ιβηρικής. Πώς η απόπειρα ανεξαρτητοποίησης της Καταλονίας σάρωσε το πολιτικό τοπίο στη Δεξιά και γιατί ο σχηματισμός κυβέρνησης παραμένει γρίφος.

Ψηφίζουν σήμερα οι Ισπανοί στις πιο φορτισμένες εκλογές των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών. Κατά μια έννοια, όμως, υπάρχει ήδη νικητής. Το υπερεθνικιστικό κόμμα Vox που εισέβαλε στην πολιτική σκηνή στα τέλη της περασμένης χρονιάς έχει μεταλλάξει τους πολιτικούς όρους.

Το παρελθόν και ο Franco υποτίθεται ότι είχαν «θωρακίσει» τη χώρα έναντι της άκρας δεξιάς που αναπτύσσεται σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Το Vox, όμως, απέδειξε ότι αυτό ήταν ψευδαίσθηση. Μόλις πριν από έξι μήνες ο Pablo Casado, ηγέτης του κεντροδεξιού PP χλεύαζε την ιδέα ότι το Vox αποτελεί εκλογική απειλή. Δεν έχει ούτε ένα τοπικό σύμβουλο οπουδήποτε στην Ισπανία, είχε πει σε συνέντευξή του στους Financial Times. Στις προηγούμενες γενικές εκλογές το 2016 είχε κερδίσει μόλις το 0,2% των ψήφων και ούτε μια βουλευτική έδρα.

Το Vox, όμως, του οποίου ηγείται ο Santiago Abascal, πρώην στέλεχος του PP, είναι ένας τώρα ένας ανεμοστρόβιλος που σαρώνει το συντηρητικό πολιτικό χώρο. Δημοσκοπικά βρίσκεται περίπου στο 11% και μπορεί να κερδίσει περίπου 30 έδρες στο ισπανικό κοινοβούλιο των 350 βουλευτών. Ο «ανεμοστρόβιλος» κινήθηκε τόσο γρήγορα που οι έρευνες μπορεί να υποτιμούν την στήριξη προς το Vox.

Ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός Pedro Sánchez υποστήριξε την προηγούμενη εβδομάδα ότι «η Ισπανία είχε πάντα μια ακροδεξιά, είτε μέσα στο PPείτε έξω από αυτό. Τώρα η ακροδεξιά έχει το δικό της κόμμα».

Υπό τον αυστηρό έλεγχο του πρώην συντηρητικού πρωθυπουργού José Maria Aznar το PP κρατήθηκε ενωμένο ως ένα ευρύ κόμμα περικλείοντας κοινωνικούς και οικονομικούς φιλελεύθερους, χριστιανοδημοκράτες και όσους νοσταλγούσαν τις παραδοσιακές Καθολικές αξίες και ένα ενιαίο κράτος, αν όχι την αυτοκρατορία του Francisco Franco. Με το κόμμα, όμως, μολυσμένο από τη διαφθορά και αποδυναμωμένο από μια εθνικιστική αντίδραση απέναντι στον παράνομο δημοψήφισμα της Καταλονίας το 2017, η δημοτικότητά του θρυμματίστηκε κάτω από την δύσπεπτη και αδιάφορη ηγεσία του Mariano Rajoy.

Πρώτον, πολλοί ψηφοφόροι στράφηκαν στο Ciudadanos, ένα φιλελεύθερο κόμμα, υπέρμαχο της ανοικτής αγοράς και σκληρό αντίπαλο του Κατανανικού εθνικισμού. Τώρα υπάρχει και το Vox. Πιεσμένο και από τις δυο πλευρές, το PP οδεύει προς το χειρότερο αποτέλεσμα που έφερε ποτέ καθώς μπορεί να χάσει τις μισές του έδρες. Ο Casado προσπάθησε να συσπειρώσει επιτιθέμενος ακόμα πιο σκληρά στον Sánchez, περιγράφοντάς τον ως «ψεύτη κατά συρροή» και τον «χειρότερο εγκληματία που είδε ποτέ η Ισπανία» για τη δήθεν προθυμία του να ικανοποιήσει αιτήματα των Καταλανών αποσχιστών.

Πιθανότατα το Vox είχε μεγαλύτερο αντίκτυπο στο Ciudadanos το οποίο μόλις ένα χρόνο νωρίτερα ήλπιζε πως θα μπορούσε να επισκιάσει το PP ως το μεγαλύτερο κόμμα στα δεξιά των σοσιαλιστών. Έχοντας σφάλει αναφορικά με τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών, το Ciudadanos αντιμετώπισε φυγή ψηφοφόρων προς το Vox. Για να σταματήσει τη διαρροή ο ηγέτης του Albert Rivera απέκλεισε συμμαχία με τον Sánchez και ευθυγραμμίστηκε με τα άλλα δυο κόμματα στα δεξιά του.

Η παράνομη προσπάθεια απόσχισης από την Καταλονία «άλλαξε τελείως τη δομή της εκλογικής μας βάσης», δηλώνει ο Toni Roldán, βουλευτής του Ciudadanos. «Πολλοί άνθρωποι από τα δεξιά στράφηκαν σε εμάς ζητώντας εκδίκηση, αλλά όταν εμφανίστηκε το Vox έφυγαν».

Η έκρηξη της στήριξης στο Vox έχει πολώσει την ισπανική πολιτική σκηνή σε ασυμβίβαστους σκληρούς αριστερούς και τα δεξιά μπλοκ, προσθέτοντας στην αστάθεια ενός πολιτικού συστήματος που τώρα έχει πέντε κόμματα. Με τους Ciudadanos να βάζουν βέτο σε ένα συνασπισμό με τους σοσιαλιστές, ο Sanchez πιθανότατα θα αναζητήσει κοινοβουλευτική στήριξη από το καταλανικό independentistas, όπως και την άκρα αριστερά.

Αν τα τρία δεξιά κόμματα κερδίσουν αρκετή στήριξη να σχηματίσουν τη δική τους κυβέρνηση, κάτι που φαίνεται λιγότερο πιθανό, τότε το ισπανικό σύστημα περιφερειακής αποκέντρωσης θα μπορούσε να τεθεί σε κίνδυνο.

Με βάση τα στάνταρτ εξτρεμιστικών κομμάτων αλλού στην Ευρώπη, το Vox μπορεί να φαίνεται μετριοπαθές. Δεν φαίνεται σφόδρα αντικυβερνητικό ή έντονα αντιμεταναστευτικό, όπως η ιταλική Λέγκα. Πιθανότατα μπορεί να περιγραφεί καλύτερα ως «αντιδραστικό-λαϊκιστικό». Ο σεβασμός του ισπανικού έθνους και των εθίμων του είναι η σφραγίδα του. Αλλά τα πιστεύω του έχουν λιγότερη σημασία από το αντίκτυπο στα συμβατικά κόμματα.

Κρίνοντας από την προεκλογική εκστρατεία, αυτό το αντίκτυπο ήταν βαθύ.

Πηγή