Τι πραγματικά θέλουν οι Ευρωπαίοι για το Brexit

6/9/2019

Του Simon Kuper

Οι δηλώσεις και η πραγματικότητα για την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ. Πώς εξηγείται η ενιαία γραμμή και η απόλυτη στήριξη στην Ιρλανδία. Πού κάνουν λάθος οι δύο πλευρές και γιατί στις Βρυξέλλες θέλουν το Λονδίνο να… πληρώσει.

Πώς βλέπουν τώρα το Brexit οι Ευρωπαίοι που χαράσσουν πολιτική; Ρώτησα πολιτικούς, διπλωμάτες και επιχειρηματίες σε όλη την Ευρώπη και τους βρήκα αξιοσημείωτα ενωμένους γύρω από μια σκληρή στάση απέναντι στη Μεγάλη Βρετανία.

Δεν θα ενδώσουν στις απαιτήσεις του Μπόρις Τζόνσον για επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας, αλλά ούτε θέλουν οι βρετανικές δυνάμεις που είναι κατά της αποχώρησης χωρίς συμφωνία να καθυστερήσουν το Brexit.
Πολύ λίγοι Ευρωπαίοι είναι ακόμα ανοιχτοί στο να μείνει η Μεγάλη Βρετανία στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τρέμουν κυρίως ένα δυνητικό δεύτερο δημοψήφισμα.

Αυτά είναι τα συμπεράσματά μου:

* Οι Ευρωπαίοι που είναι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής έχουν χάσει την υπομονή τους με τη Βρετανία και θέλουν να φύγει γρήγορα. Η Αν Μάλντερ, η Ολλανδέζα εισηγήτρια του κοινοβουλίου για το Brexit, αντιπροσωπεύει τη γνώμη πολλών: «Νομίζαμε ότι οι Βρετανοί είναι λογικοί πραγματιστές. Λοιπόν, δεν είναι».

Για χρόνια η Αγκελα Μέρκελ και πολλοί στις Βρυξέλλες ήλπιζαν ότι εντέλει δεν θα γίνει Brexit. Τον Μάρτιο, ο Ντόναλντ Τουσκ, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, υποστήριξε το αίτημα μακράς παράτασης λέγοντας ότι η Ευρώπη δεν θα έπρεπε να προδώσει «την αυξανόμενη πλειοψηφία του [βρετανικού] λαού, που θέλει να παραμείνει». Αυτή η άποψη έχασε την υποστήριξη στις Βρυξέλλες.

Οι Ευρωπαίοι είναι καχύποπτοι με τον Τζόνσον, αλλά είναι επίσης απελπισμένοι με τον ηγέτη των Εργατικών Τζέρεμι Κόρμπιν, που έχει προτεραιότητα να γίνει ο επόμενος ένοικος της Ντάουνινγκ Στριτ παρά να διαμορφώσει μια λογική πολιτική για το Brexit και είναι κοντά στο να εγκαταλείψουν τους Βρετανούς «remainers». Ακόμα και αν το «remain» κέρδιζε ένα δεύτερο δημοψήφισμα, οι «brexiters» θα γίνονταν δούρειος ίππος εντός της ΕΕ.

Οι Ευρωπαίοι, όμως, θα συνεχίσουν να μιλούν φιλικά και να είναι ανοικτοί σε διαπραγματεύσεις. Δεν θέλουν να ταπεινώσουν την «περήφανη» Βρετανία, ούτε να κατηγορηθούν για τον πόνο που θα φέρει το Brexit. Ελπίζουν να διατηρήσουν στενούς δεσμούς στην ασφάλεια μετά το Brexit (αλλά ανησυχούν ότι μια πιο φτωχή Βρετανία με τη λίρα βυθισμένη θα μειώσει ακόμα περισσότερο τις στρατιωτικές δαπάνες).

Στην Ευρώπη, το Brexit ήδη συμβαίνει. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αντικαθιστούν τη Βρετανία με νέους συμμάχους, κυρίως τη «Χανσεαντική Λίγκα» των βόρειων χωρών. Πολλές επιχειρήσεις λειτουργούν ανάλογα: η Βόρεια Ρηνανία Βεστφαλία, ένα γερμανικό κρατίδιο που έχει εντατικές εμπορικές σχέσεις με τη Βρετανία, ανακουφίστηκε διαπιστώνοντας ότι κάποιες ευρωπαϊκές εταιρείες αναμένοντας το Brexit μετατοπίστηκαν από Βρετανούς προμηθευτές σε Γερμανούς. Η Βρετανία γίνεται πρόβλημα του χθες.

Τι θα γίνει όμως αν ο Τζόνσον, το φαβορί για τις στοιχηματικές εταιρείες, κερδίσει τη μάχη στη Βρετανία; Οι Ευρωπαίοι προτιμούν να έχουν ένα Brexit χωρίς συμφωνία παρά να δεχτούν τις απαιτήσεις του και να εγκαταλείψουν το ιρλανδικό «backstop». Τόσο η ΕΕ όσο και η βρετανική κυβέρνηση συνεχίζουν να κάνουν το ίδιο λάθος, σημειώνει ο Ντ. Γουέμπερ, του Insead Business School και συγγραφέας του «European Disintegration?»: η κάθε πλευρά νομίζει ότι η άλλη θα κάνει πίσω για να αποφύγει την οικονομική ζημιά από ένα Brexit χωρίς συμφωνία.

Στην πραγματικότητα, λέει ο Γουέμπερ, αμφότεροι αντιμετωπίζουν τα βραχυπρόθεσμα οικονομικά θέματα ως δευτερεύοντα. Η κυβέρνηση Τζόνσον δίνει προτεραιότητα στο να πετύχει το Brexit. Οι Ευρωπαίοι στη διατήρηση των κανόνων της ενιαίας αγοράς και στην υποστήριξη της Ιρλανδίας.

Η στήριξη της ΕΕ στην Ιρλανδία (η χώρα επέμεινε για το backstop γιατί φοβάται ότι θα επανεμφανιστούν οι συγκρούσεις στα σύνορά της) δεν μπαίνει σε διαπραγμάτευση λόγω της βασικής αποστολής της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η ΕΕ βλέπει τον εαυτό της ως ένα «σχέδιο ειρήνης» και ως μια ομάδα μικρών, κυρίως, κρατών που αναζητούν ισχύ στους αριθμούς, δύο στοιχεία που ακόμα και οι περισσότεροι Βρετανοί «remainers» δεν λαμβάνουν υπόψη.

Τα 2/3 της ΕΕ των 27 έχουν λιγότερους από δέκα εκατομμύρια κατοίκους. Μόνα αυτά τα κράτη μπορεί να δεχτούν μπούλινγκ: Η Δανία από τον Ντ. Τραμπ για τη Γροιλανδία, οι χώρες της Βαλτικής από τη Ρωσία, όλοι από την Κίνα. Η ΕΕ πρέπει τώρα να φανεί ότι προστατεύει την Ιρλανδία. «Με έναν τρόπο δεν είναι για την Ιρλανδία», δηλώνει ο Ν. Κόνελ, επικεφαλής του European Movement Ireland, ενός ανεξάρτητου μη κερδοσκοπικού οργανισμού.

Οι μεγάλες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις δεν κάνουν λόμπινγκ κατά ενός Brexit χωρίς συμφωνία. Οι εταιρείες της ΕΕ είχαν τρία χρόνια για να προετοιμαστούν. Και το τελευταίο που θέλουν είναι ο Μπ. Τζόνσον να μετατρέψει τη Βρετανία σε μια εμπορική ζώνη με επιχειρήσεις «χαμηλής ρύθμισης», που θα τις υπονομεύσει. Αν οι βρετανικές επιχειρήσεις δεν ακολουθούν τους ευρωπαϊκούς κανόνες, οι Ευρωπαίοι ανταγωνιστές τις θέλουν εκτός της ενιαίας αγοράς.

Οι Ευρωπαίοι προβλέπουν ήπια οικονομική ζημιά από ένα Brexit χωρίς συμφωνία. Θα κοστίσει στους πολίτες της ΕΕ των 27 40 δις ευρώ εισοδήματος τον χρόνο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ανεξάρτητου ιδρύματος «Bertelsmann Stiftung». Κατά μέσο όρο είναι ένα διαχειρίσιμο κόστος 90 ευρώ ανά άτομο. Μόνο η Ιρλανδία αναμένει βραχυπρόθεσμη πίεση και είναι ο πιο ένθερμος ενάντιος της επαναδιαπραγμάτευσης.
Πολλές νότιες και ανατολικές ευρωπαϊκές οικονομίες ελάχιστα θα αντιληφθούν τη «μη συμφωνία». Αυτές οι χώρες ασχολούνται λίγο περισσότερο με το Brexit, απ’ όσο οι Βρετανοί πολιτικοί με την πολιτική κρίση στην Ιταλία.

Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες (ειδικά ο Εμανουέλ Μακρόν) θέλουν η Βρετανία να υποφέρει από το Brexit, όχι γιατί είναι αντιβρετανοί αλλά επειδή είναι υπέρ του εαυτού τους. Αν σε ένα χρόνο ο Τζόνσον μπορεί να πει «κάναμε επιτυχία το Brexit», θα ενθαρρύνει τους αποσχιστές σε όλη την Ευρώπη.
Καμιά ευρωπαϊκή χώρα, ούτε η Ουγγαρία, δεν το θέλει αυτό. Όποια και αν είναι η ρητορική τους, είναι όλες τώρα αντικειμενικά υπέρ της Ευρώπης.

Οι Βρυξέλλες εκτιμούν ότι η Βρετανία θα ανοίξει ξανά τις συζητήσεις μια εβδομάδα μετά από ένα Brexit χωρίς συμφωνία. Τις πρώτες ημέρες η ΕΕ θα επιτρέψει να μείνουν τα ιρλανδικά σύνορα «πορώδη», αλλά στα ευρωπαϊκά λιμάνια θα έχουν ήδη αρχίσει τους ελέγχους στα αγαθά, προκαλώντας καθυστερήσεις και ελλείψεις στη Βρετανία. Οι Βρυξέλλες δεν θα εγκρίνουν μακροπρόθεσμες ρυθμίσεις, μέχρι να συμφωνήσει το Λονδίνο να σεβαστεί το backstop, να πληρώσει τα 39 δις στερλίνες και να εγγυηθεί τα δικαιώματα των Ευρωπαίων πολιτών στη Βρετανία.

Ο κίνδυνος, όμως, είναι ότι έως τότε ο Τζόνσον θα έχει κερδίσει εκλογές με ένα κόμμα σκληρής γραμμής για το Brexit. Αν κατηγορήσει την Ευρώπη, αρνηθεί να πληρώσει και φαντασιωθεί να μεταφέρει τη Βρετανία στη ζώνη χαμηλής ρύθμισης των ΗΠΑ μέσω μιας εμπορικής συμφωνίας με τον Τραμπ, η «μη συμφωνία» μπορεί να κάνει μετάσταση.

Πηγή