Το ΟΜΤ δεν είναι τώρα η λύση για την Ιταλία

15/3/2020

«Ξεκινάτε.... την θητεία σας μέσα ... σ’ ένα σύστημα που χρειάζεται εγγυήσεις ότι το μέτρο των Οριστικών Νομισματικών Συναλλαγών (ΟΜΤ) είναι έτοιμο να χρησιμοποιηθεί, αν αυτό χρειαστεί».Αυτό είπαμε τον Ιούλιο του 2019 όταν γράψαμε ένα σημείωμα στην νέο εισερχόμενη πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.* Αυτό που δεν ξέραμε τότε όμως είναι πόσο γρήγορα θα έπρεπε να αναλογιστεί η ίδια την ανάγκη χρήσης αυτού του μέτρου.

Ο κορωνοϊός που έπληξε την Ιταλία χειρότερα από όλους στην Ευρώπη, προωθεί τώρα τη χώρα προς αυτή την κατεύθυνση.

Για να ενεργοποιηθεί το OMT (Σημείωση: ΟΜΤ είναι η αγορά από την ΕΚΤ ομολόγων ενός κράτους στη δευτερογενή αγορά για τη στήριξη του κράτους αυτού), απαιτείται τόσο η ίδια χώρα να το ζητήσει, όσο και τα υπόλοιπα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να συμφωνήσουν. Κι έρχεται με επιβολή μνημονιακών όρων α λα Ελληνικά. Το OMT πάντα όμως προοριζόταν ως η ύστατη λύση.

Μια επιλογή που πρέπει να υπάρχει, μόνο και μόνο για να μην χρειαστεί να χρησιμοποιείται.

Το ερώτημα τώρα, και για λίγο καιρό ακόμη, δεν είναι αν η ΕΚΤ θα πρέπει να εφαρμόσει το OMT. Το ερώτημα είναι τι μπορεί να γίνει αντ' αυτού, έτσι ώστε να μην χρειαστεί να το χρησιμοποιήσει.

Ο Olivier Blanchard υποστηρίζει, μια «ελαφριά» εφαρμογή του OMT. Στην κατάσταση που η Ιταλία βρίσκεται τώρα, «... οι όροι μιας ελαφριάς εφαρμογής πρέπει να είναι πολύ περιορισμένοι και εύκολο να προσδιοριστούν: Πάρτε ότι μέτρα χρειάζεστε για να μπορέσετε να περιορίσετε τις επιπτώσεις της κρίσης, και δεσμευθείτε να τα αντιστρέψετε όταν η κρίση περάσει. Τελεία και παύλα. Κανένα στίγμα», ανάρτησε στο twitter στις 13 Μαρτίου.

Ένα ελαφρύ OMT μπορεί να είναι αποτελεσματικό από την προοπτική της ευρωζώνης. Γιατί είναι γεγονός, ότι εάν οι αποδόσεις των Ιταλικών ομολόγων αρχίσουν να αποκλίνουν, άλλες χώρες θα ακολουθήσουν. Ένα άμεσα διαθέσιμο εργαλείο, όπως το OMT, μπορεί να βοηθήσει στη συγκράτηση τέτοιων αποκλίσεων και να αποφύγει την περαιτέρω εξάπλωση. Και ταυτόχρονα, τα υπόλοιπα κράτη μέλη θα έχουν λόγο στις οικονομικές επιλογές της Ιταλίας, μέσω των όρων που θα έχουν επιβληθεί ως προϋπόθεση. Θα μπορούσε αυτό να είναι ένα αξιόπιστο μέτρο που θα προστάτευε την ευρωζώνη.

Αλλά ανεξαρτήτως του πόσο ελαφρύ είναι, το OMT απαιτεί μια προσωρινή αναστολή της εθνικής οικονομικής κυριαρχίας της χώρας. Η Ιταλία πλήττεται τώρα από τη χειρότερη ίσως κρίση, αν εξαιρέσει κανείς πολέμους. Ήταν η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που έζησε το ανθρώπινο κόστος της πανδημίας και η πρώτη που έλαβε δραστικά μέτρα που έπονται σοβαρό οικονομικό κόστος. Πως ερμηνεύουν οι ίδιοι οι Ιταλοί τους «περιορισμένους όρους», τη «δέσμευση για αναστροφή των μέτρων» και, κυρίως, το «κανένα στίγμα»; Καθώς οι ιατρικοί πόροι εξαντλούνται, οι γιατροί στην Ιταλία κάνουν έκκληση για καθοδήγηση από το κράτος σχετικά με το ποιες ανθρώπινες κατηγορίες έχουν προτεραιότητα. Είναι άραγε αυτή η κατάλληλη στιγμή να ανασταλθεί, οικειοθελώς, οποιαδήποτε εθνική κυριαρχία;

Αλλά πέρα ​​από αυτό υπάρχει βέβαια και το ζήτημα προστασίας της ευρωζώνης. Εάν το OMT είναι ένας καλός τρόπος περιορισμού της απόκλισης των αποδόσεων, γιατί πρέπει οι Ιταλοί να επιβαρυνθούν όλο το κόστος προστασίας της, αποδεχόμενοι όρους; Αυτό βέβαια το ερώτημα δεν θα ισχύει αν η Ιταλία αποκοπεί από τις αγορές. Αλλά μέχρι να αποκοπεί, τα κίνητρα δεν ευθυγραμμίζονται και η Ιταλία θα ασκήσει το κυριαρχικό της δικαίωμα να προστατεύσει πρώτα από όλα το δικό της συμφέρον. Δεν θα ήταν λογικό να ζητήσουμε κάτι λιγότερο.

Προς το παρόν λοιπόν θα πρέπει να εξετάσουμε άλλες επιλογές. Η Ιταλία εξακολουθεί να έχει πρόσβαση στις αγορές και, όπως λέει ο Blanchard, «συμπεριφέρεται εξαιρετικά υπεύθυνα - περισσότερο από πολλούς». Ο Phillip Lane, παρουσίασε με την ανάρτηση στην ιστοσελίδα της ΕΚΤ στην 13ς του μηνός μια πολύ σαφή περιγραφή των μέτρων που παίρνει η ΕΚΤ για να βοηθήσει όλη την ευρωζώνη και την Ιταλία.

Αλλά ο πραγματικός ελέφαντας στο δωμάτιο είναι η έλλειψη κεντρικών δημοσιονομικών πόρων στην ευρωζώνη. Οι υπουργοί της ευρωζώνης θα συζητήσουν συντονισμένες πολιτικές στην αρχή της εβδομάδας. Θα χρειαστούν κεφάλαια για άμεση ιατρική βοήθεια, όπως το ταμείο αλληλεγγύης το οποίο μόλις έκανε διαθέσιμο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο, θα χρειαστεί επίσης ουσιαστική μακροοικονομική βοήθεια για να μετριάσει το αναπόφευκτο χτύπημα που προέρχεται από την ανάγκη να σταματήσει κάθε οικονομική δραστηριότητα.

Εάν οι υπουργοί δεν αρθούν στο ύψος των μοναδικών περιστάσεων, κι επιδείξουν το επίπεδο αλληλεγγύης που είναι πραγματικά αναγκαίο, τότε το πρόσφατο επικοινωνιακό ατύχημα της ΕΚΤ θα φανεί ασήμαντο.

* Preparing for Uncertainty: Memo to the President of the European Central Bank, Claeys, Demertzis and Papadia (July 2019), Bruegel.

** Η κ. Μαρία Δεμερτζή είναι υποδιευθύντρια του Ινστιτούτου Bruegel στις Βρυξέλλες.

Πηγή