Οι αυταρχικοί ηγέτες δίνουν... μαθήματα στην Ευρώπη

24/12/2020

Του Ben Hall

Τι δείχνει ο συμβιβασμός που επιτεύχθηκε με Ουγγαρία-Πολωνία αναφορικά με το Ταμείο Ανάκαμψης και τον κανόνα για σεβασμό του κράτους δικαίου. Ο ρόλος του ευρωδικαστηρίου και η πίστωση χρόνου για τον Β. Ορμπαν.

Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Victor Orban δεν θα μπορούσε να ήταν πιο ξεκάθαρος ως προς τον νέο κανονισμό που καθιστά ως όρο για πρόσβαση στους ευρωπαϊκούς πόρους, τον σεβασμό του κράτους δικαίου. Δεν θα το δεχόταν, όπως δήλωσε στο κρατικό ραδιόφωνο στις 4 Δεκεμβρίου. Απέρριψε την ιδέα μιας καθησυχαστικής δήλωσης από τους ηγέτες της ΕΕ ως προς το πώς θα εφαρμοστεί ο νέος κανόνας. «Η προσθήκη κάποιας διακήρυξης -σαν ένα μικρό χαρτάκι υπενθύμισης που κολλάει κανείς στον πίνακα- δεν μας κάνει».

Μια εβδομάδα αργότερα, στη σύνοδο της ΕΕ, ο κ. Orban και ο Πολωνός ομόλογός του Mateusz Morawiecki συμφώνησαν σε μια τέτοια είδους διακήρυξη, με αντάλλαγμα να σταματήσουν να μπλοκάρουν τον προϋπολογισμό 1,8 τρισ. ευρώ της ΕΕ και το ζωτικής σημασίας Ταμείο Ανάκαμψης από τον κορωνοϊό.

Το τελικό πακέτο, το επίτευγμα-ορόσημο του 2020 για την ΕΕ, ξαναμπήκε σε τροχιά. Και ένας νέος μηχανισμός που θα επιτρέπει στην ΕΕ να κόψει χρηματοδότηση σε μέλη που δεν τηρούν το κράτος δικαίου θα τεθεί σε ισχύ τον επόμενο μήνα, προσθέτοντας ένα απαραίτητο εργαλείο στην εργαλειοθήκη της τήρησης των θεμελιωδών αξιών, που τώρα δεν λειτουργεί σωστά.

«Είναι μια απόλυτη ήττα για τον Orban και μια νίκη για τους δημοκράτες στην Ευρώπη», σχολίασε η Klara Dobrev, βουλευτής της ουγγρικής αντιπολίτευσης.

Όπως παραδέχθηκε προηγουμένως ο κ. Orban, μια πολιτική διακήρυξη δεν μπορεί να αλλάξει τη νομική ισχύ του κανονισμού που συμφωνήθηκε τον Νοέμβριο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη-μέλη. Η διακήρυξη σε μεγάλο βαθμό επαναλαμβάνει τις αρχές της νομοθεσίας: θα εφαρμοστεί με στοχευμένο τρόπο σύμφωνα με τα αντικειμενικά κριτήρια και οποιεσδήποτε κυρώσεις θα είναι αναλογικές της παραβίασης.

Η μια μεγάλη υποχώρηση που έγινε, είναι η καθυστέρηση. Οι ενέργειες εναντίον των κρατών-μελών που παρεκκλίνουν δεν θα αρχίσουν μέχρις ότου το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει αποφασίσει για μια αναπόφευκτη αίτηση από τη Βουδαπέστη και τη Βαρσοβία να κριθεί ο κανονισμός ως αντίθετος στις Συνθήκες της ΕΕ, διαδικασία που θα μπορούσε να χρειαστεί από οκτώ έως 12 μήνες.

Ο George Soros δήλωσε πως πρόκειται για ένα «πραγματικό πραξικόπημα» για τον κ. Orban, ότι η εφαρμογή μπορεί να καθυστερήσει μέχρι μετά τις εκλογές στο ουγγρικό κοινοβούλιο το 2022, δίνοντάς του «επαρκή χρόνο» να αλλάξει νόμους και συνταγματικές προβλέψεις, για να προστατεύσει τα οικονομικά συμφέροντα του κύκλου του.

Αν «περάσει» της κας Dobrev και των άλλων ευρωβουλευτών, τότε η καθυστέρηση θα μπορούσε να είναι πολύ μικρότερη. Θα αιτηθούν επίσπευση της εξέτασης από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, όμοια με αυτή που ζητήθηκε όταν η Βρετανία ενεργοποίησε το Άρθρο 50 για έξοδο από την ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο χρειάστηκε λιγότερο από τρεις μήνες για να αποφασίσει μετά από αίτημα σκοτσέζικου δικαστηρίου.

Σε κάθε περίπτωση, θα χρειαστεί αρκετούς μήνες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να καταρτίσει κάποια μεθοδολογία για την εξέταση της συμμόρφωσης, προτού να μπορέσει να χτίσει μια νομική υπόθεση «στεγανή» από παντού, για οποιαδήποτε παράβαση. Αν το ευρωπαϊκό δικαστήριο επικυρώσει γρήγορα τον νέο κανόνα για τον μηχανισμό του κράτους δικαίου, τότε θα κλιμακωθεί η πίεση προς τις Βρυξέλλες να ενεργήσουν κατά της Βουδαπέστης ενόψει των εκλογών. Το ερώτημα είναι αν θα έχουν την πολιτική βούληση να κινήσουν μια τέτοια σοβαρή κλιμάκωση. Υπό την προεδρία της Ursula von der Leyen, η Κομισιόν έχει αποφύγει τις αντιπαραθέσεις.

Ορισμένοι ειδήμονες σε νομικά θέματα λένε πως οι ηγέτες της ΕΕ υπερέβησαν τον ρόλο τους καθώς έδωσαν στην Κομισιόν εντολές για το πώς να ερμηνεύσει τον νέο κανόνα, έστω και αν η διακήρυξή τους δεν είναι δεσμευτική. «Θα έχει τρομακτική επίπτωση» ανέφερε ο Alberto Alemanno, καθηγητής ευρωπαϊκής νομοθεσίας του HEC στο Παρίσι. «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σκοπεύει να δημιουργήσει νέο πλαίσιο για το πώς θα χρησιμοποιείται ο μηχανισμός του κράτους δικαίου, συγκεκριμένα με την ιδέα πως θα χρησιμοποιηθεί μόνο ως ύστατο εργαλείο, όταν έχουν εξαντληθεί όλα τα άλλα εργαλεία».

Η κα Dobrev είπε πως ελπίζει η Κομισιόν να χτίσει «υπόθεση». Για παράδειγμα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει ήδη αποφασίσει πως η Πολωνία αποτυγχάνει στην προστασία της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, αποδεικνύοντας, σύμφωνα με την κα Dobrev, πως δεν μπορεί να εγγυηθεί μια αποτελεσματική νομική προσφυγή για τη σπατάλη ευρωπαϊκών πόρων.

Αλλά η Κομισιόν τηρεί επιφυλακτική στάση ως προς τη λήψη μιας τέτοιας σαρωτικής προσέγγισης, που θα πρέπει να είναι δουλειά των κρατών-μελών, αλλά την οποία είναι απρόθυμα να επιδιώξουν. Αντιθέτως, οι Βρυξέλλες θα θελήσουν να αντιμετωπίσουν στενότερες, πιο απτές παραβάσεις και ελπίζουν πως οι εθνικές πρωτεύουσες, ιδιαίτερα το Βερολίνο, θα τηρήσουν πιο σθεναρή στάση έναντι των αυταρχικών ηγετών.

«Δεν είναι το μαγικό ραβδί», ανέφερε ένας αξιωματούχος. «Είναι μέρος της μεθόδου της σαλαμοποίησης για να ασκηθεί επαρκής πίεση (σε μια χώρα) να σταματήσει να κάνει ορισμένα πράγματα. Το ερώτημα είναι εάν θα έχουμε ταυτόχρονα και επαρκή πολιτική πίεση».

Πηγή