Παραγωγή του ρωσικού εμβολίου Sputnik V στη Γερμανία;

4/2/2021

Του Martin Wolf

Γιατί η Δύση δεν μπορεί να βάλει σε καλούπι την Κίνα

Σε αντίθεση με ό,τι συνέβη στην περίπτωση της Σοβιετικής Ένωσης, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους πρέπει να συνεργαστούν και να ανταγωνιστούν ταυτόχρονα με αυτή την ανερχόμενη δύναμη.

Πώς θα πρέπει να αντιδράσουν οι ΗΠΑ στην άνοδο της Κίνας; Αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα που έχει να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ. Πολλοί Αμερικανοί υποστηρίζουν πως μια μορφή περιορισμού είναι εφικτή. Πράγματι, αυτό είναι ένα από τα λίγα σημεία πάνω στα οποία τείνουν να συμφωνούν η κυβέρνηση του Joe Biden με τους προκατόχους της.

Μπορεί κανείς επίσης να δει το πολιτικό πλεονέκτημα: οι κοινοί εχθροί μπορεί να ενώσουν μια διχασμένη χώρα. Αλλά είναι πράγματι μια εφικτή πολιτική; Πιστεύω πως η απάντηση είναι «όχι».

Μια τέτοια άποψη, ουσιαστικά μηδενικού αποτελέσματος, για τις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας, περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Clyde Prestowitz, «The World Turned Upside Down». Επιμένει πως «δεν υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ του κινεζικού λαού και του λαού των ΗΠΑ». Οι αντιρρήσεις του αφορούν μάλλον το Κομμουνιστικό κόμμα.

Μια παρόμοια άποψη βγαίνει από το άρθρο στρατηγικής με τίτλο «The Longer Telegram: Toward A New American China Strategy» που έγραψε ένας ανώνυμος «πρώην ανώτατος κυβερνητικός αξιωματούχος» και δημοσιεύεται στο Atlantic Council (ο τίτλος παραπέμπει στο γνωστό long telegram που έγραψε ο George Kennan τον Φεβρουάριο του 1946 και προτείνει τον περιορισμό της Σοβιετικής Ένωσης). Και εκεί δηλώνεται πως «η σημαντικότερη πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ τον 21ο αιώνα είναι η άνοδος μιας αυξανόμενα απολυταρχικής Κίνας υπό τον πρόεδρο Xi Jinping». Η πρόκληση, όπως υποστηρίζει, δεν είναι η Κίνα αλλά το τυραννικό της κράτος.

Συμμερίζομαι την αγωνία που διαποτίζει τις δημοσιεύσεις αυτές. Οι ενέργειες της Κίνας στην Xinjiang και στο Hong Kong υπογραμμίζουν την περιφρόνηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις διεθνείς συμφωνίες. Το Πεκίνο απειλεί την de facto αυτονομία της Ταϊβάν και επεκτείνει την επιρροή του στη Νότια Σινική Θάλασσα. Εν ολίγοις, η Κίνα συμπεριφέρεται όλο και περισσότερο σαν μια ανερχόμενη μεγάλη δύναμη που κυβερνάται από έναν αδίστακτο και αποτελεσματικό τύραννο.

Το Longer Telegram υποστηρίζει πως η απειλή από την απόπειρα της Κίνας να πετύχει παγκόσμια κυριαρχία πρέπει να αντιμετωπιστεί με την υπεράσπιση μιας μακράς λίστας ζωτικών αμερικανικών συμφερόντων: τη διατήρηση της συλλογικής οικονομικής και τεχνολογικής υπεροχής, την προστασία του παγκόσμιου στάτους του αμερικανικού δολαρίου, τη διατήρηση συντριπτικής στρατιωτικής αποτροπής, την αποτροπή της κινεζικής εδαφικής επέκτασης ιδιαίτερα της δια της βίας επανένωσης με την Ταϊβάν, την παγίωση και επέκταση συμμαχιών και συνεργασιών και την υπεράσπιση (και μεταρρύθμιση όπου χρειάζεται) της βασισμένης στους κανόνες διεθνούς φιλελεύθερης τάξης. Ωστόσο, ταυτόχρονα, το άρθρο ζητά αντιμετώπιση κοινών παγκόσμιων απειλών, κυρίως της κλιματικής αλλαγής.

Είναι όλα αυτά επιτεύξιμα; Δεν το νομίζω.

Πρώτον, η Κίνα είναι ένας πολύ πιο ικανός αντίπαλος απ' ό,τι ήταν η Σοβιετική Ένωση. Έχει πολύ πιο επιτυχημένη οικονομία, έναν πιο δυναμικό τεχνολογικό κλάδο, έναν πολύ μεγαλύτερο πληθυσμό, μια πιο συνεκτική πολιτική και μια πολύ πιο ικανή κυβέρνηση. Η σχετική οικονομική επίδοση της Κίνας υπήρξε εντυπωσιακή.

Ακόμα σημαντικότερη είναι η προοπτική της. Η Κίνα αντιμετωπίζει τεράστιες οικονομικές προκλήσεις. Αλλά δεν χρειάζεται να τις διαχειριστεί και τόσο καλά για να έχει τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Επί του παρόντος, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Κίνας (σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης) είναι ένα τρίτο του αμερικανικού (από 8% το 2000) και το ήμισυ της ΕΕ. Αν υποθέσουμε πως αυτό θα αυξηθεί στο ήμισυ μόνο του επιπέδου των ΗΠΑ μέχρι το 2050, τότε η οικονομία της Κίνας θα είναι όσο μεγάλη είναι αυτή των ΗΠΑ και της ΕΕ μαζί.

Δεύτερον, η οικονομία της Κίνας είναι εξαιρετικά ενσωματωμένη διεθνώς. Αν και αυτό αποτελεί ευάλωτο σημείο για την Κίνα, είναι επίσης και μια πηγή επιρροής. Η κινεζική αγορά ασκεί μαγνητική έλξη σε μια σειρά χωρών σε όλο τον πλανήτη. Όπως τονίζει ο ακαδημαϊκός Kishore Mahbubani από τη Σιγκαπούρη, οι περισσότερες χώρες θέλουν να έχουν καλές σχέσεις και με τις ΗΠΑ και με την Κίνα. Δεν θα επιλέξουν πρόθυμα τις ΗΠΑ έναντι της Κίνας.

Τέλος, τις τελευταίες δύο δεκαετίες και ιδιαίτερα τα τελευταία τέσσερα χρόνια, οι ΗΠΑ κατέστρεψαν τη φήμη που είχαν για τη λογική, την αξιοπρέπεια, την αξιοπιστία και ακόμα για την τήρηση των βασικών δημοκρατικών κανόνων. Αυτό έχει σημασία, επειδή οι σύμμαχοι των ΗΠΑ θα είναι κρίσιμης σημασίας στον προβλεπόμενο ανταγωνισμό. Όπως σημειώνει στο Foreign Affairs ο Jonathan Kirshner, «ο κόσμος δεν μπορεί να ξεδει την προεδρία Trump» και ιδιαίτερα το επαίσχυντο τέλος της.

Ακόμα χειρότερα, η συγκεκριμένη πτυχή των ΗΠΑ παραμένει, προφανώς, ζωντανή. Οι ΗΠΑ κάποτε μιλούσαν για την ανάγκη η Κίνα να είναι ένας «υπεύθυνος συμμέτοχος». Αλλά μετά την ύβρι της «μονοπολικής στιγμής», του πολέμου του Ιράκ, της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της προεδρίας του Donald Trump, είναι οι ΗΠΑ υπεύθυνος συμμέτοχος;

Σκοπός δεν είναι να δημιουργήσει αίσθημα απελπισίας, αλλά πρέπει να αναγνωριστεί η πραγματικότητα. Άρα, τι μπορεί να γίνει;

- Πρώτον, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους πρέπει να δώσουν νέα πνοή στις δημοκρατίες τους και στις οικονομίες τους. Επί του τελευταίου, πρέπει πράγματι να προστατεύσουν την τεχνολογική τους αυτονομία. Αλλά ο σημαντικότερος τρόπος για να γίνει αυτό είναι αναζωογονώντας την επιστημονική και τεχνολογική τους υποδομή, μεταρρυθμίζοντας την εκπαίδευση και ενθαρρύνοντας τη μετανάστευση ανθρώπων με ταλέντο.

- Δεύτερον, πρέπει να υπερασπιστούν τις βασικές αξίες της προσήλωσης στην αξία και στην ελευθερία του λόγου ενάντια σε όλους τους εχθρούς, εσωτερικούς και εξωτερικούς (περιλαμβανομένης της Κίνας). Πρέπει, επιπλέον, να το κάνουν αυτό ενωμένοι. Δεν πρέπει να επιτραπεί στην Κίνα να ξεχωρίσει και να εκφοβίσει τις μικρότερες χώρες.

- Τρίτον, πρέπει να ανανεώσουν τους θεσμούς της παγκόσμιας οικονομίας που δημιούργησαν και να προτείνουν νέους πολυμερείς κανόνες που θα δεσμεύουν τη συμπεριφορά της Κίνας και με τους οποίους θα δεσμεύονται και οι ίδιοι.

- Τέταρτον, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους πρέπει να ξεκαθαρίσουν ποια βασικά συμφέροντα θα υπερασπιστούν, εάν χρειαστεί και δια της βίας.

- Τέλος και σημαντικότερο, πρέπει να επικεντρώσουν την προσοχή, όπως έχει κάνει τώρα ο κ. Biden, στο κοινό εγχείρημα της προστασίας των λαών παγκοσμίως για όλους μας.

Η σχέση των ΗΠΑ με την Κίνα δεν μοιάζει με αυτή που υπήρχε με τη Σοβιετική Ένωση. Ναι, θα υπάρξει μεγάλος ανταγωνισμός, αλλά πρέπει επίσης να υπάρξει βαθιά συνεργασία. Όσο υπάρχει πόλεμος ιδεολογιών, η ελευθερία και η δημοκρατία της Δύσης παραμένουν πιο ελκυστικές. Η πραγματική πρόκληση που αντιμετωπίζουν δεν είναι η Κίνα, αλλά η αποκατάσταση αυτών των αξιών εγχωρίως.

Πηγή