Η Νότια Αφρική, το Ισραήλ και το απαρτχάιντ

3/12/2023

Οι Νοτιοαφρικανοί είναι από τους πιο σκληρούς επικριτές του Ισραήλ για τον πόλεμο στη Γάζα. Θεωρούν ότι η εξέγερση των Παλαιστινίων θυμίζει τον δικό τους αγώνα κατά του απαρτχάιντ.

«Γενοκτονία» χαρακτηρίζει η κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής τα όσα συμβαίνουν στη Λωρίδα της Γάζας. Πρόσφατα το Κοινοβούλιο της χώρας, σε ψήφισμά του, ζήτησε να κλείσει η πρεσβεία του Ισραήλ στην Πρετόρια και να «παγώσουν» οι διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών μέχρι να επιτευχθεί συμφωνία για μόνιμη κατάπαυση του πυρός.

Όπως επισημαίνει στην DW ο Ραν Γκρίνσταϊν, επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Witwatersrand του Γιοχάνεσμπουργκ, «σχεδόν καμία άλλη αφρικανική χώρα δεν στηρίζει με τόση έμφαση τους Παλαιστίνιους στη Μέση Ανατολή. Υπάρχει ταύτιση με τον αγώνα των Παλαιστινίων, γιατί πολλοί Νοτιοαφρικανοί έχουν την αίσθηση ότι οι Παλαιστίνιοι βιώνουν τις ίδιες δυσάρεστες εμπειρίες με τα όσα είχαν υποστεί εκείνοι στην περίοδο του απαρτχάιντ».

Προέχει η διπλωματία…

Αυτή η αντίληψη είναι μάλλον διάχυτη και δεν εκφράζεται από κάποια συγκεκριμένη οργάνωση ή πολιτική κίνηση. Ο Γκρίνσταϊν εκτιμά ότι η απόφαση του Κοινοβουλίου αποτελεί «ένδειξη αλληλεγγύης», αλλά παράλληλα τονίζει ότι την εξωτερική πολιτική της χώρας διαμορφώνει η κυβέρνηση, η οποία δύσκολα θα αποφάσιζε την πλήρη διακοπή διπλωματικών σχέσεων με το Ισραήλ. Κάτι τέτοιο, υπενθυμίζει, θα είχε αρνητικές επιπτώσεις για τις σχέσεις με την ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ.

Αφότου ξέσπασε ο πόλεμος στη Γάζα, η κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής ανακάλεσε για διαβουλεύσεις τον πρεσβευτή της στο Τελ Αβίβ, ενώ το ίδιο έπραξε η ισραηλινή κυβέρνηση με τον επιτετραμμένο της στην Πρετόρια. Προχωρώντας ένα βήμα πιο πέρα, η Νότια Αφρική κάλεσε το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ICC) της Χάγης να εκδώσει ένταλμα σύλληψης, για γενοκτονία, εναντίον του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανάχου.

Στο Ισραήλ ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Εϊλόν Λεβί απορρίπτει μετά βδελυγμίας τις κατηγορίες. Στις 7 Οκτωβρίου, επισημαίνει, η Χαμάς ήταν εκείνη που προκάλεσε μία γενοκτονία, κατά συνέπεια το Ισραήλ διεξάγει έναν δίκαιο αγώνα και βρίσκεται στη «σωστή πλευρά» της ιστορίας.

 
Ένταλμα για γενοκτονία στη Γάζα;

Στην Αφρική πληθαίνουν οι επικριτές του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, που λένε ότι οι δικαστές της Χάγης έχουν την τάση να διερευνούν εγκλήματα πολέμου σε αφρικανικές χώρες, αλλά όχι σε άλλες περιοχές του κόσμου. Πολιτικοί του κυβερνώντος κόμματος «Εθνικό Αφρικανικό Κογκρέσο» (ANC) έχουν ζητήσει επανειλημμένα την αποχώρηση της Νότιας Αφρικής από το Καταστατικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, λέγοντας ότι αμφισβητούν την αμεροληψία του. «Εάν και τώρα δεν αναλάβει δράση το Δικαστήριο, δεν θα έχουμε πια κανέναν λόγο να πιστεύουμε σε αυτόν τον θεσμό» δηλώνει χαρακτηριστικά ο πολιτικός επιστήμων Κβαντίλε Κόντλο.

Το ψήφισμα με το οποίο ζητείται το κλείσιμο της πρεσβείας στο Ισραήλ είχε κατατεθεί στο Κοινοβούλιο της Νότιας Αφρικής από το κόμμα της αντιπολίτευσης Economic Freedom Fighters (EFF), αλλά στηρίχθηκε και από τους βουλευτές του ANC. Τελικά εγκρίθηκε με ευρεία πλειοψηφία (248 ψήφοι υπέρ, 91 κατά). Ο Νοτιοαφρικανός πρόεδρος Σίριλ Ραμαφόζα κατήγγειλε ότι «η συλλογική τιμωρία του παλαιστινιακού άμαχου πληθυσμού με παράνομη χρήση βίας από την πλευρά του Ισραήλ αποτελεί έγκλημα πολέμου. Ο αποκλεισμός του πληθυσμού της Γάζας από προμήθειες τροφίμων, φαρμάκων, καυσίμων και πόσιμου νερού ισοδυναμεί με γενοκτονία».

Οι BRICS υπέρ της κατάπαυσης του πυρός

Σχεδόν ταυτόχρονα ο Ραμαφόζα συγκαλούσε, μέσω τηλεδιάσκεψης, μία έκτακτη σύνοδο κορυφής της ομάδας BRICS, στην οποία συμμετέχουν η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία, η Κίνα και η Νότια Αφρική. Οι χώρες BRICS, που θεωρούν εαυτόν εκπρόσωπο του «Παγκόσμιου Νότου», ζήτησαν το τέλος των εχθροπραξιών στη Γάζα και την επίλυση της αραβοϊσραηλινής διένεξης στη βάση μίας «λύσης των δύο κρατών». Κατά τα άλλα, ωστόσο, δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν σε ένα κοινό ανακοινωθέν για τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή.

Ο αναλυτής Ραν Γκρίνσταϊν θεωρεί ότι η ριζοσπαστική στάση της νοτιοαφρικανικής αντιπολίτευσης αποτελεί μέρος μίας γενικότερης στρατηγικής, που χαράζει διαχωριστικές γραμμές από το κυβερνών κόμμα ANC. Άλλωστε οι βουλευτές του EFF είχαν αποσχισθεί παλαιότερα από το ANC. «Τώρα θέλουν να δείξουν ότι είναι πιο ριζοσπάστες, ότι δεν διστάζουν να κάνουν ένα βήμα παραπάνω και να τηρήσουν μία ξεκάθαρη στάση» λέει ο Γκρίνσταϊν. Διαφορετική άποψη εκφράζουν μόνο οι βουλευτές της Δημοκρατικής Συμμαχίας (DA), του μεγαλύτερου κόμματος της νοτιοαφρικανικής αντιπολίτευσης.

Όλα αυτά έχουν ως συνέπεια, τονίζει ο Ραν Γκρίνσταϊν, ότι η Νότια Αφρική δεν μπορεί να λειτουργήσει ως πιθανός διαμεσολαβητής για τον τερματισμό του πολέμου. «Στην παρούσα φάση», επισημαίνει, «το Ισραήλ δεν θα έκανε αποδεκτή μία νοτιοαφρικανική πρωτοβουλία. Άλλωστε υπάρχουν ήδη άλλες χώρες, που διαδραματίζουν παρόμοιο ρόλο, όπως είναι το Κατάρ, η Αίγυπτος και η Τουρκία».

Έτσι, η εξωτερική πολιτική της Πρετόρια συνεχίζει την παράδοση του Νέλσον Μαντέλα, ο οποίος διατηρούσε στενές σχέσεις με την PLO του Γιασέρ Αραφάτ. «Άλλωστε» υπενθυμίζει ο Γκρίνσταϊν, «η PLO αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της συμμαχίας απελευθερωτικών κινημάτων 'κατά του ιμπεριαλισμού' που είχε δρομολογήσει το ANC στις δεκαετίες του '70 και του '80, υπό την καθοδήγηση της Σοβιετικής Ένωσης και της Κίνας».  

Πηγή Deutsche Welle